Amerika'dan Kemaliye'ye Turist Akini
Birlesmis Milletler Egitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) Dünya Geçici Miras Listesi’nde yer alan ve Türkiye’nin Cittaslow (sakin sehirler) agina dahil edilen 21. yerlesim yeri olan Erzincan’in Kemaliye ilçesi Amerikali turistleri agirladi.
Tabiat güzelligiyle Dogu’nun cennete açilan kapisi olarak nitelendirilen Kemaliye, bugünler de Amerikali turistlerinde ilgi odagi haline geldi. Kalabalik gruplar halinde Kemaliye’ye gelen Amerikali turistler ilçenin essiz güzelligine hayran kaldi.
En son sakin sehir anlamina gelen cittaslow agina alinan Erzincan’in Kemaliye ilçesi, birçok medeniyete ev sahipligi yaparak milattan önce 3 binli yillara dayanan tarihi ile kültürel zenginliginin yani sira dogal güzelligiyle de misafirlerini agirliyor. Geçmisi milattan önce (M.Ö) 3 binli yillara dayanan dünyaca ünlü Karanlik Kanyonun yani basindaki Kemaliye’de (Egin) Roma, Bizans, Ilhanli, Akkoyunlu, Selçuklu ve Osmanli hüküm sürdü.
Tarihte "cennet gibi güzel bahçe" anlamina gelen Egin ismi, ilçe sakinlerinin Kurtulus Savasi’na verdikleri destekten ötürü Mustafa Kemal Atatürk tarafindan kendi isminden esinlenilerek Kemaliye olarak degistirildi.
Erzincan’a 194 kilometre uzaklikta; dogusunda Tunceli, batisinda Sivas, güneyinde Malatya ve Elazig bulunan Kemaliye, özellikle yaz aylarinda ziyaretçi akinina ugruyor. 4 bin 844 nüfuslu ilçeyi yaz aylarinda yerli ve yabanci olmak üzere 50 bine yakin turist ziyaret ediyor.
Yaklasik 35 kilometre uzunlugunda, nehir tabani ile vadi kenari arasindaki kot farki bin metreye kadar ulasan, bu haliyle dünyadaki ilk 5 derin kanyon arasinda yer alan Karanlik Kanyonuyla, büyüklü küçüklü 38 tünelden olusan ve dünyadaki “Tehlikeli Yollar” kategorisinde bulunan, sert kayalarin içinden oyularak insa edilmis istisnai bir dogal güzellige ve estetik öneme sahip 7 kilometre uzunlugundaki Tas Yoluyla, Türk kültür tarihi açisindan önemli bilgiler içeren ilçe merkezine 4-5 kilometre uzakliktaki Dilli Vadisiyle ve daha pek çok dogal güzellikleriyle, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle Erzincan’in mutlaka görülmesi gereken yerlerinden birisi olarak belirtiliyor.
Adrenalin doga sporlarinin baskenti Kemaliye, son zamanlarda dizi ve reklam filmi çekimlerine de ev sahipligi yapmaya basladi.
Kemaliye’de kapi tokmaklarinin yapildigi dükkani ziyaret eden Amerikali turistler uzun süre kapi tokmaklarinin gizemini çözmeye çalistilar. Kemaliye ilçesinde sadece bir demirci ustasi tarafindan üretilen kapi tokmaklari motifleri ve sesleriyle bin yillik bir tarihin kapisini araliyor. Ilçe sakinleri evlerin kapilarina takilan tokmaklar sayesinde ev sahipleri, kapiyi çalan misafirlerini görmeden kadin ya da erkek olup olmadigini anlayabiliyor.
Derin kanyonlar arasinda uzanan bir vadiye yerlestirilmis küçük ve sirin bir ilçe olan Kemaliye’de asirlardir yasatilan ve Türklerin Samanizm’e inandigi dönemdeki geleneklerden olan çesitli motiflerle kapi süsleme ve demir kapi tokmagi üretimi gelenegi, ilçedeki Demirci ailesi tarafindan yasatiliyor.
Ilçeye disaridan gelenlerin gözüne ilk çarpan sey ahsap yapilar ve bu yapilarin kapilari üzerindeki tokmaklar oluyor. Kemaliye’nin binlerce yillik tarihini ve sosyolojik yapisini anlatan kapi tokmaklari kentin göze çarpan en belirgin özelliklerinden biri. Geleneklere göre bir eve gelen misafir kapi tokmagini çalisina göre karsilaniyor. Ev sahibi tokmak sesine göre misafirin kim oldugunu anliyor. Kapi tokmaginin sesi gelenin kadin mi yoksa erkek mi oldugunu haber veriyor. Eger misafir büyük tokmagi kullanir ve ses tok ve gür çikarsa gelen kisi erkek ama digerine göre ince daha az sesi olan küçük tokmak kullanilirsa gelen kisi kadindir.
Her motifin bir anlami var
Kapi tokmaklarinin mesajlari bunlarla sinirli degil. Tokmaklar üzerindeki motiflerin de bir anlami var. Örnegin lamba motifli bir kapi tokmagi evin ocagi sönmesin hayat daim olsun anlamini tasiyor. Kus motifi kullanilmissa bu da ev sahibinin gurbette bir yakininin oldugu ve haber bekledigi anlamina geliyor. Saga sola ayrilan ve kus kafasini andiran motifler evin Müslüman bir aileye ait oldugunu vurguluyor. Öküz motifi ise ailenin birlik oldugunu simgeliyor. Kapi tokmaklarinda akrep yilan gibi motiflerde var. Bu motifler Saman kültüründen kalma. Yilan motifleri genellikle anahtar delikleri çevresinde bulunuyor ve bu motifteki kilide anahtar sokulunca seytanin o eve giremeyecegine inaniliyor. Akrep motifi olan evlerde ise cinin seytanin barinamayacagi inanci var. Günümüzde Kemaliye’de kapi tokmaklari yapan kisi 6 kusaktir geleneklere bagli olarak bu isi yapan Demirci ailesinden Ali Demirci. Yaklasik 120 yil aradan sonra tekrar 1996 yilinda bu gelenegi sürdürme karari alan Demirci ailesinin bu karari sadece kaybolmakta olan bir gelenegi yasatmak degil ayni zamanda bu tokmaklarin islenecegi kapilari yapan marangozlari ve buna bagli olarak da eski tas ustalarini hayata baglamis. Pek kimsenin ragbet etmedigi marangozluk ve tas ustaciligi da kapi tokmaklari sayesinde yeniden nefes almaya baslamis.