Novovoronej, Nükleer Santral Sayesinde Büyük Bir Uydu Kent Haline Geldi
İçel’de insasi devam eden Akkuyu’nun referans santrali olan ve Rusya’nin Voronej Bölgesinde, Don Nehri kiyisinda yer alan Novovoronej Nükleer Güç Santrali (NGS), bulundugu bölgede büyük bir degisimi de beraberinde getirdi. Santralin insaatiyla baslayan ekonomik ve sosyal degisim, küçük çiftliklerden olusan bir kasabayi yillar içerisinde Novovoronej gibi modern, büyük bir kente dönüstürdü.
NGS’nin bulundugu bölge sadece nükleerin gelistirdigi sektörlerle degil, et ve süt hayvanciligi ile kümes hayvanlari yetistiriciliginde de öne çikiyor. Yöre halki NGS etrafindaki tarim arazilerinde patates, havuç, lahana, bugday gibi geleneksel tarim ürünlerinin yani sira çilek, ahududu, kus üzümü, elma, kayisi ve visne gibi meyveler üretiyor. Nükleer karsitlarinin nükleer santrallerin yakininda ’tarim ürünleri yetistirmenin tehlikeli oldugu’ iddiasi düsünüldügünde bölgedeki bu durum oldukça çarpici gözüküyor.
Voronej bölgesindeki sosyo-ekonomik yasam ve ekolojik durumun yani sira, bölge sakinlerinin bir nükleer santralin yaninda yasamin nasil olduguna dair görüsleri de oldukça çarpici.
Novovoronej NGS, Akkuyu’da kullanilacak gelismis güvenlik sistemleri ile donatilan yeni nesil VVER-1200 teknolojisi ile insa edilen ilk ünitenin de hayata geçirildigi ilk santral. Teknolojisinden ekonomisine, ürettigi enerjiden çevreye katkisina, istihdamdan güvenlige kadar pek çok konuda kardes santrali Akkuyu’ya örnek olusturan Novovoronej NGS’yi, bölgede yasayanlar anlatti.
“Bu santralin insasi bölgeyi degistirdi”
Novovoronej Belediyesi Sosyal Sorunlardan Sorumlu Baskan Yardimcisi Tulina Svetlana Aleksandrovna, sehrin santral sayesinde büyüyüp gelistigini belirterek, “Yerel ve bölgesel yönetimler ile nükleer sektör arasinda kurulan ortaklik iliskileri sayesinde burada benzersiz bir model olusturuldu. Bu sayede stadyum, buz arenasi, dövüs sanatlari merkezi gibi birçok sosyal tesis insa edildi. Kentimizde 1 Nisan 2021 tarihinde yapilan Atom Arena Spor Kompleksinin açilisina Rosatom Genel Müdürü Alexei Likhachev ve Rusya Federasyonu Devlet Dumasi Baskan Yardimcisi Alexei Gordeev de katildi.
Spor kompleksi, üç yüzme havuzu ve takim sporlari için çok yönlü bir oyun odasi ile donatilmistir. Atom Arena’nin açilisi ile Novovoronej, sadece bölgesel degil, federal mini futbol, voleybol ve basketbol müsabakalarina da ev sahipligi yapabilecek. Bu süreçte anaokullari ve okullar gibi egitim kurumlarinin onarimlarini da gerçeklestirdik. Bütün bunlar ortakligimiz sayesinde ilerliyor. Novovoronej NGS, Voronej bölgesinin en büyük vergi mükellefi olup bölgenin sosyal ve ekonomik gelisimine de katkida bulunuyor. Bu santralin insasi bölgeyi degistirdi. Eski çiftlik evleri yerine harika Novovoronej sehrimiz kuruldu” diye konustu.
Bölgenin istihdam kaynagi
Bölgeye güvenli ve sürdürülebilir bir yasam sunan santral, sehir nüfusu için de büyük bir istihdam kaynagi. 1991’den beri Novovoronej’de yasayan 55 yasindaki Pegusova Galina Pegusova, santralin insasinin basladigi ilk günden bu yana bölge sakinlerinin hayatini degistirdigini belirtti.
Pegusova, “Novovoronej’e 30 kilometre uzaklikta bir köy olan Dankovo’da dogdum. O günlerde çok sayida köylünün santral insaatina çalismaya gittigini çok iyi hatirliyorum. Sehir ve bölge sabit bir enerji kaynagina sahip oldu. Bölgenin vergilerine büyük pay veren bir santralimiz var. Vatandaslarin çogu nükleer santralde veya baglantili isletmelerde çalisiyor. Bu santral, sehrimizde yasayan insanlarin çogunu istihdam eden, sehir olusturan bir tesistir” ifadelerini kullandi.
“Mitler dogru degil”
Santralin çevresinde yasamini devam ettiren binlerce insandan biri olan Pegusova, toplumun bazi kesimlerinde var olan “nükleer santralin yakinlarinda yasamak tehlikelidir” algisina da deginerek, artik bir ‘mit’ haline gelmis olan bu inanisin gerçegi yansitmadigini söyledi.
Bölge sakini, “Biz nükleer santralin yanimizda oldugunu fark etmiyoruz. Hepimizin yazlik evleri var. Yetistirdigimiz meyve ve sebzeleri zevkle yeriz. Don Nehri’nde balik yakalar ve o baliklari güvenle tüketiriz. Hem biz hem tüm arkadaslarimiz ormanda mantar, çilek, ahududu toplayip yiyoruz. Akrabalarimizin pek çogu Novovoronej NGS’de çalisiyor ve kesinlikle bundan korkmuyorlar. Esim her zaman buradan toplanan meyveleri Moskova’daki arkadaslarina ikram etmek için götürür. Tüm bu ürünler baskentte agir metaller, nitratlarin varligi açisindan incelendi ve sonuçlar inanilmazdi. Tamamen dogal ürünler oldugu tespit edildi. Güvenle, keyifle tüketiyoruz” dedi.
“Çocuklar, santralde çalismayi hayal ediyor”
Novovoronej NGS’de güvenlik seviyesinin çok yüksek oldugunu da hatirlatan Pegusova, “Nükleer enerjinin ve santralimizin emniyetine ve güvenligine inaniyoruz. Hiç korkmadan santralde çalisiyor ve bunu çocuklarimiza da tavsiye ediyoruz. Novovoronej’deki okullarda okuyan ögrencilerin çogu nükleer sektörde, özellikle de Novovoronej NGS’de çalismayi hayal ediyor. Aile üyelerimiz de santralde çalismaktan mutlular. Nükleer santral ve onun sayesinde insa edilen sosyal tesisler sehir hayatina çok büyük katki sagliyor” seklinde konustu.
“Ürünlerin hiçbirinde radyasyon fazlaligi tespit edilmedi”
45 yildir Novovoronej’de yasayan ve 25 yildir da santralin dis radyasyon denetleme laboratuvarinda radyometrik mühendis olarak çalisan Inna Leonidovna Kudryashova, “Santral faaliyete geçtiginden beri ne santralde ne de çevresinde radyasyon güvenligi normlarinin ve kurallarina dair tek bir ihlali bile yasanmadi. Voronej bölgesi bir tarim bölgesidir. Novovoronej NGS’nin çevresinde de tarimsal çalismalar yapiliyor. Burada et endüstrisi var. Ayrica çesitli sebzeler de yetistiriliyor. Novovoronej NGS’nin sihhi koruma bölgesinde yetistirilen her sey düzenli olarak kapsamli bir radyasyon kontrolüne tabi tutuluyor. Santralin 55 yili asan faaliyeti boyunca yerel tarimsal ürünlerde, Novovoronej NGS çevresinde yasayan insanlarin tükettikleri ürünlerin hiçbirinde radyasyon fazlaliginin hiç tespit edilmedigini söylemeliyim” diye konustu.
Kudryashova, bölgede yapilan balikçilik faaliyetlerine iliskin ise “Novovoronej NGS, Rusya’nin en büyük ve en önemli nehirlerinden biri olan Don Nehri üzerinde yer almaktadir. Bu nehirde çok fazla balik var. Biz severek, güvenle tüketiyoruz. Ayrica Novovoronej NGS uzmanlari baliklar üzerinde her yil çok siki bir radyasyon kontrolü de yapiyor” ifadelerini kullandi.
Her sey seffaf ve açik
Radyometrik mühendis Kudryashova, santralin karbondioksit salinimi yapmamasinin çevreye katkisina dikkat çekerek, nükleer santrallerin sayisinin artirilmasinin iklim degisikligiyle mücadeledeki rolünü hatirlatti. Kudryashova, “Novovoronej NGS ve diger nükleer santrallerde kullanilan teknolojiler karbondioksit emisyonuna neden olmaz. Temiz enerjidir. Bu yüzden, su anda tüm halkin endise duydugu küresel isinma konusunda nükleer enerji, alternatifi olmayan en güvenilir enerjidir. Nükleer santralin yakininda yasayacak olan insanlarin gelecek, ekoloji, gida tüketimi ya da saglik konusunda endiselenmelerine gerek yoktur” dedi.
Kudryashova, santralin kendi uzmanlarinin yani sira çevre kuruluslari tarafindan da kontrol edildiginin altini çizerek, “Novovoronej NGS, her yilin sonunda nüfusu bilgilendirmek için kapsamli bir çevre raporu yayinlar. Bu raporunda Novovoronej NGS’nin tüm faaliyetleri yer alir. Bu rapor herkes için açik seklinde sunulur ve isteyen herkes buna erisebilir” bilgisini verdi.
Bölgenin elektrik ve isi ihtiyaci karsilaniyor
Santralin yeni güç ünitelerinde Kidemli Vardiya Amiri olarak görev yapan Tuçkov Maksim Yureviç ise Novovoronej NGS’nin tüm Voronej bölgesi elektrik ihtiyacinin yüzde 90’indan fazlasini sagladigini belirterek, “Santral, Voronej bölgesinin yani sira Rusya’nin Orta Avrupa kismina da elektrik veriyor. Ayni zamanda içinde yasadigimiz Novovoronej sehrinin isi ihtiyacinin yüzde 100’ünü sagliyor” diye konustu.
Tuçkov, Novovoronej NGS’de bulunan ve Akkuyu NGS’de de kullanilacak olan VVER-1200 tipi reaktörlerin özelliklerini ise su sözlerle anlatti:
“Ilk üniteler Novovoronej NGS’de insa edildi, daha sonra tüm Rusya’ya yayildi ve hala insa ediliyor. 3+ nesil VVER-1200 ünitelerinin özelligi, aktif güvenlik sistemlerinin yani sira, santral uzmanlarinin müdahalesi olmadan bile reaktör ünitesinin güvenli bir duruma getirilmesini saglayan pasif güvenlik sistemlerinin kullanimina dayanmaktadir. Bu reaktörlerde gövdenin altina yerlestirilmis ve insanin öngörebilecegi en varsayimsal kaza için tasarlanmis, muhtemelen birçok kisinin zaten bildigi bir kor tutucu (eriyik tuzagi) vardir. Bu, olasi bir kazayi engelleyen son asamadir. Ancak daha erken çalisan ve acil durumlara hiç yol açmayan erken güvenlik sistemleri de vardir. Bunlar kendini kanitlamis güvenlik sistemleridir. Zaten bizde birçok farkli testten geçtiler. Yani tam bir elektrik kaybi oldugunda, bu pasif sistem sayesinde reaktörden gelen tüm isi giderilir ve bundan sonra operatörün herhangi bir müdahalesi gerekmez.”
Ulusal ve uluslararasi sürekli denetim
Santralin birçok ulusal ve uluslararasi kurulus tarafindan denetlendigini de belirten Tuçkov, “Bizi ulusal düzenleyici olarak Rostekhnadzor denetliyor, isletme sirketimiz sürekli olarak denetliyor ve uluslararasi komisyonlarin yaptigi denetimler de var. Sürekli olarak WANO ve IAEA’nin çesitli misyonlari ve benzerleri ile ortak kontroller yapiliyor. Nükleer enerjiye dahil sadece yerel degil tüm uluslararasi düzenleyiciler, santralin çalismasini periyodik olarak kontrol ediyorlar” dedi.