Gümüşhane'de 'Ermeni Meselesi' Konulu Konferans

Atatürk Kültür Merkezi'nde düzenlenen konferansa konuşmacı olarak Gümüşhane Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Bayram Nazır katıldı. Nazır, Ermeniler'le Türkler'in Osmanlı Dönemi'nde Bursa'nın fethi ile ilişkilerinin başladığını, İstanbul'un Fethi'nin bu ilişkilerde dönüm noktası olduğunu, 1915 yılında İstanbul'da yaşayan Ermeni sayısının 70-80 bin'i bulduğunu söyledi. Osmanlı döneminde Ermenilerin yaklaşık 400 yıl din ve ibadetlerini özgür bir şekilde yaptıklarını, devletin çeşitli üst kademelerinde çok sayıda Ermeni'nin görev yaptığını, vergi ve askerlikten muaf tutulduklarını ifade eden Nazır, o dönemlerde Ermenilerin kendi aralarında Türkçe konuşmaya başladıklarını, Avrupalılar'ın Anadolu'daki Ermeniler için "Hristiyan Türkler" ifadesini kullanmaya başladıklarını belirtti.
Türk ve Ermeni toplumu arasındaki ilk çatlağın 1821 yılındaki Mora isyanı olduğuna değinen Nazır, Rumların Mora isyanını Osmanlı devletinin Mısır valisinden yardım alarak bastırdığını belirterek bu olaydan sonra Osmanlı'nın Rumlara olan güveninin azaldığını söyledi. Nazır, 1876-1914 yıllarının Ermeni isyanlarının en yoğun olduğu yıllar olduğunu belirtti.
Ermenilerin uzun yıllar Osmanlı'ya karşı isyan etmediğini belirten Yrd. Doç. Dr. Nazır, isyan etme sebeplerinden birisinin Fransız ihtilali olduğunu söyledi. Osmanlı Devleti'nin Fransız İhtilali'ni ciddiye almadığını, ihtilalin getirdiği milliyetçilik akımının Ermeniler üzerinde etkili olduğunu ifade eden Nazır, bir diğer sebep olarak da Osmanlı Devleti'nin zayıflamış olması olarak belirtti. Komitaların kurulması ve batı devletlerinin Osmanlı Devleti üzerindeki emellerinin de isyanda ki önemli etkenlerden olduğunu vurgulayan Nazır, Rusya ve İngiltere'nin Ermeniler'i kullandıklarını söyledi.

ERMENİLERİN ANADOLU'DAN AYRILMASI
Bugünkü Erivan'ın Rusya ile İran arasında yapılan savaşın ardından Rusya tarafından Ermenilere verildiğini belirten Nazır, İran'dan getirilen 84 bin Ermeni'nin buraya yerleştirildiğini, 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında 800 yıl aradan sonra Erzurum ve Bayburt'a kadar düşman askerinin girmesinin sebeplerinden birisinin Doğu Anadolu'da yaşayan Ermeniler'in Ruslar'a yardım ve yataklık yapması olduğunu ifade ederek, "Bugün Ermeni Meselesi'ni konuşanlar bunların üzerinde durmuyorlar" dedi.
Nazır, savaşın ardından bu bölgede yapılan propaganda ile 100 bin Ermeni'nin Anadolu'yu terk ettiğini, buna karşın Erivan'daki Türkler'in de Anadolu'ya gönderildiğini ifade etti.
1877-1878 Osmanlı-Rus harbi (93 harbi) Ermeniler'le ilişkilerin kırılma noktası olduğunu, o zamana kadar Osmanlı devletinin yanında olan Ermenilerin Plevne savaşının kaybedilmesinin ardından Ruslardan yana tavır aldıklarını ifade eden Nazır, o zamana kadar "Tebai Sadıka" olan Ermenilerin Osmanlı'nın güç kaybetmesinden sonra bu sadakatın bittiğini söyledi. Ermeni meselesinin ilk defa Ayastefanos Antlaşması ile uluslar arası boyuta taşındığını, bu antlaşmada Ermenilerin adının geçtiğini, daha sonra yapılan Berlin antlaşması ile Ermeni meselesinin uluslararası bir sorun haline geldiğini söyledi.
1890 yılında ilk Ermeni isyanının Erzurum'da yapıldığına değinen Nazır, Ermenilerin Avrupa devletlerinin dikkatini çekmek için Türk kılığına girip kendi vatandaşlarını bile öldürdüğünü belirterek, Ermeni Patriği'ne bile suikast düzenlediklerini söyledi.

25 EKİM 1895 GÜMÜŞHANE İSYANI
Gümüşhane'de meydana gelen hadiselerin Trabzon'daki olayların devamı olduğunu belirten Nazır, Gümüşhane'de yaptıkları propaganda sonucu 8 müslümanın öldürüldüğünü, Jandarma ekiplerinin başka bir yerde olması nedeniyle bir türlü bastırılamayan isyanın bölgeden tesadüfen geçen 4. Ordu Süvari Birliği'nin isyanı bastırdığını ifade etti. Nazır, 1894 yılında Gümüşhane'de 247 hanede, bin 494 Ermeni'nin yaşadığını belirtti.
Konferansa Gümüşhane Valisi Enver Salihoğlu, Gümüşhane Milletvekili Prof.Dr. Yahya Doğan, Belediye Başkan Yardımcısı Bilal Özdener, Cumhuriyet Başsavcısı Abidin Bozkan, Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı Halil Yüksel, Gümüşhane Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İhsan Günaydın, öğretim üyeleri, kamu kurum müdürleri, öğrenciler ve vatandaşlar katıldı.