Türkiye'nin En Büyük Sanayi Kuruluslari Belli Oldu

Istanbul Sanayi Odasi (ISO) tarafindan hazirlanan, Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluslarinin belirlendigi ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kurulusu Arastirmasi’nin 2023 yili sonuçlari kamuoyu ile paylasildi. ISO Yönetim Kurulu Baskani Erdal Bahçivan tarafindan açiklanan ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kurulusu Arastirmasi’nda 2023 yilinda üretimden satislara göre en büyük kurulus 484 milyar liralik satislariyla Tüpras oldu. 2023 yilinda üretimden satislara göre ikinci büyük kurulus 238 milyar lira ile Ford Otomotiv oldu. Üçüncü sirada ise yaklasik 227 milyar liralik üretimden satislariyla Star Rafineri yer aldi. ISO 500’ün ilk 10’unda yer alan sirketlerde 2022 yilina göre iki degisiklik oldu. Geçen yil ilk 10’da yer almayan Mercedes-Benz ve Gramaltin Kiymetli Madenler ilk 10’a yükseldi.

ISO Yönetim Kurulu Baskani Erdal Bahçivan, “Üretimden satislarda büyüme bir önceki yil yüzde 119 iken, 2023 yilinda yüzde 42,1’e gerilemesinin nedenlerine baktigimizda; yavaslayan küresel talep, 6 Subat’ta ardi ardina yasadigimiz deprem felaketleri ve seçimler sonrasinda ekonomi politikalarinda yasanan degisim belirleyici rol oynadi” dedi.



"Üretimden satislarda yüzde 42,1’lik artis"

ISO 500’de üretimden satislarin 2023 yilinda yüzde 42,1 artarak 4 trilyon 485 milyar liradan 6 trilyon 375 milyar liraya çiktigini ifade eden Erdal Bahçivan, “2021 ve 2022 yillarina göre zayif bir performansa isaret eden bu artisin 2022 yilinin sonundan itibaren geldigini tahmin etmek zor degildi. Üretimden satislarda büyüme bir önceki yil yüzde 119 iken, 2023 yilinda yüzde 42,1’e gerilemesinin nedenlerine baktigimizda; yavaslayan küresel talep, 6 Subat’ta ardi ardina yasadigimiz deprem felaketleri ve seçimler sonrasinda ekonomi politikalarinda yasanan degisim belirleyici rol oynadi. Üretimden net satislardaki asil dramatik görüntüyü reel degisimlerde görüyoruz. ISO 500 Büyük kuruluslarinin üretimden satislardaki reel degisimlerine baktigimizda su sonuç dikkat çekiyor: 2023 verileri yil sonu tüketici enflasyonu ile arindirildiginda, üretimden satislarin 2022 yilina göre reel olarak yüzde 13,8 geriledigi görülüyor. Reel degisimleri hesaplarken son yillarda hep yaptigimiz gibi bu yil da, yil sonu TÜFE enflasyonunu kullandik. Fakat diger taraftan biliyoruz ki 2023 yili boyunca yillik enflasyon oldukça degisken bir seyir izledi. Hangi göstergeyi kullanirsak kullanalim, 2023 yilinda ISO 500’ün üretimden satislari enflasyonun altinda kaldi ve reel olarak gerileme gösterdi” dedi.



Zorlu küresel rekabet kosullarinin etkisiyle ISO 500’ün ihracatinin 2022 yilina göre yüzde 2,9 düsüs ile 95,1 milyar dolara geriledigini kaydeden Bahçivan, “2023 yilinda zayiflayan küresel büyüme dinamiklerine ragmen ülkemizin ihracati binde 5 oraninda artarak 255,4 milyar dolara ulasmisti. Ayni yilda Türkiye sanayi ihracati ise binde 2 düsüsle 245,6 milyar dolara gerilemisti. 2023 yilinda ISO 500 ve genel olarak Türkiye sanayi sektörü, ihracat pazarlarindaki durgunluktan olumsuz etkilendi” diye konustu.



"Karliliklarda reel olarak gerileme yasandi"

2023 yilinda ISO 500’ün satislarinin yani sira karliliklarinin da zayif kaldigini dile getiren Erdal Bahçivan, sözlerini söyle sürdürdü: “2023’te ISO 500’ün faaliyet kari yüzde 39,7 artarak; 671 milyar liradan 937 milyar liraya çikti. Buna karsilik faaliyet karliligi orani, 0,3 puan düsüsle yüzde 12,8’den yüzde 12,5’e geriledi. ISO 500 kuruluslarinin bir diger karlilik göstergesi olan faiz, amortisman ve vergi öncesi kari yüzde 45,5 artisla 808 milyar liradan 1 trilyon 175 milyar liraya yükseldi. Ayni yilda FAVÖK karliligi orani 0,3 puan artisla yüzde 15,4’ten yüzde 15,7’ye çikti. Son olarak, ISO 500’deki vergi öncesi kar ve zarar toplaminin yüzde 32,9 artarak 485 milyar liradan 645 milyar liraya yükseldigini görüyoruz. Ancak satis karliligi oraninin 0,7 puan düsüsle yüzde 9,3’ten yüzde 8,6’ya inmesi dikkat çekiyor. Tüm kar büyüklüklerindeki artislar, 2023 yili enflasyonunun altinda kalirken, bu da reel olarak gerilemeye isaret etti. ISO 500’de vergi öncesi dönem kar ve zarar büyüklügüne göre 2022 yilinda kar eden kurulus sayisi 442 iken, bu sayi 2023 yilinda 404’e indi. Zarar eden kurulus sayisi da 58’den 96’ya yükseldi. Bu sayi, 2018 sonrasindaki en yüksek deger olarak tespit edildi.”

"Finansman giderleri 2023’te yüzde 92,5 artti"

2023’ün en çarpici gelismelerinden birinin de, uzun yillardir ilk kez ortaya çikan net kambiyo zarari oldugunu söyleyen Erdal Bahçivan, “Buna karsilik kambiyo islemleri haricindeki diger gelirlerden elde edilen net kar, 282 milyar liraya çikarak kur zararini fazlasiyla telafi etti. Bu sayede toplam faaliyet disi gelirlerin net satislara oraninin yüzde 2,1’den yüzde 3,6’ya çiktigi anlasiliyor. Bu noktada, söz konusu gelirler içerisinde faiz, temettü, istirak, menkul kiymet, duran varlik satisi, komisyon vb. gibi kalemlerin yer aldigini hatirlatmak isterim. Sanayinin son 10 yildaki üretim faaliyeti disi gelirlerinin dönem kar ve zarar toplami içindeki paylarina da dikkat çekmek istiyorum. Bu pay, üst üste dört yil düsüsle 2022’de yüzde 22,9’a kadar geriledikten sonra 2023’te yüzde 41,3’e çikmis ve geçmis yillardaki ortalamasina yaklasmis gözüküyor” ifadelerini kullandi.

ISO 500’ün finansman giderlerinin de 2023’te yüzde 92,5 artarak 277 milyar liradan 533 milyar liraya yükseldigini dile getiren Erdal Bahçivan, “Böylece finansman giderlerinin faaliyet karina orani 15,6 puan artisla yüzde 41,3’ten yüzde 56,9’a çikmis durumda. Son 12 yillik ortalamanin yüzde 57 oldugu düsünüldügünde; yillardan beri hep isaret ettigimiz üzere sanayicinin elde ettigi karin yarisindan fazlasini finansman giderlerine ayirmaya devam ediyor” dedi.



"Enflasyon düzeltmesi bilançoda özkaynak payini artirdi"

2023 yilinda enflasyon düzeltmesi sonrasi verilere bakildiginda, ISO 500’ün aktif toplaminin yüzde 126 artarak 3,9 trilyon liradan 8,8 trilyon liraya yükseldiginin altini çizen Erdal Bahçivan, bu artisin 2,9 trilyona yakin kisminin enflasyon düzeltmesinden kaynaklandigini söyledi.



Aktiflerin alt kalemlerine inildiginde, enflasyon düzeltmesinin esas olarak duran varliklari etkiledigini kaydeden Bahçivan, “Duran varliklar yüzde 242 artarak 1,4 trilyon liradan 4,7 trilyon liraya ulasti. Bu artisin 2,7 trilyonluk kismi enflasyon düzeltmesine bagli olarak gerçeklesti. Dönen varliklardaki artis ise yüzde 63 ile çok daha düsük kaldi ve enflasyon düzeltmesi bu kalemde sadece 173 milyar liralik katki yapti. Özkaynaklar 2023’te enflasyon düzeltmesi sonrasi verilerle yüzde 245 artarak 1,4 trilyon liradan 4,8 trilyon liraya çikti. Bu kalemde enflasyon düzeltmesinin etkisi 2,8 trilyon ile oldukça yüksek. Toplam borçlardaki etki ise düzeltmenin parasal olmayan kiymetlere uygulanmis olmasi nedeniyle çok daha düsük düzeyde gerçeklesti. Düzeltme sonrasi verilerle toplam borçlar yaklasik yüzde 60 artarak 2,5 trilyon liradan 4 trilyon liraya çikarken, düzeltmenin etkisi 31 milyar lira ile sinirli kaldi. Enflasyon düzeltmesinin etkisiyle ISO 500’ün kaynak yapisinda özkaynaklar lehine önemli bir gelisme saglandi. 2022’de yüzde 35,7 olan özkaynak payi, 2023’te düzeltme yapilmamasi halinde yüzde 33,2’ye düsecek iken, düzeltme sonrasi yüzde 54,5’e yükseldi. Enflasyon düzeltmesi ISO 500’ün bilançosunda özkaynak payini 21,3 puan artirarak toplam borçlarin üzerine çikardi” diye konustu.



"Mali borçlar 1,3 trilyon liradan 2 trilyon liraya çikti"

ISO 500’de mali borçlarin yüzde 54 artisla 1,3 trilyon liradan 2 trilyon liraya çiktigini kaydeden Erdal Bahçivan, sözlerine söyle devam etti: “Diger borçlarda ise yüzde 66’ya yakin bir artisla 1,2 trilyon liradan yine 2 trilyon liraya yükselis söz konusu. Enflasyon düzeltmesinin yalnizca parasal olmayan kiymetlere uygulanmasi nedeniyle mali borçlar hiç etkilenmezken diger borçlardaki etki ise yüzde 1,6 ile oldukça sinirli kaldi. 2021 ve 2022 yillarina benzer sekilde 2023’te de diger borçlarin mali borçlardan daha hizli arttigini görüyoruz. Bu durum muhtemelen geçtigimiz yilin ikinci yarisinda finansmana erisim kosullarinda yasanan sikilasmanin etkilerini tasiyor. Diger taraftan vade yapilari incelendiginde ise kisa vadeli mali borçlardaki artisin yüzde 53 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 56’lik artisin hafif altinda kaldigi dikkat çekiyor. Kisa vadeli mali borçlarin toplam borçlar içerisindeki payi yüzde 51,7 ile uzun vadeli borçlarin üzerinde kaldi ve önceki yila göre önemli bir degisim kaydetmedi.”

"Sanayinin teknolojik dönüsümü için umut verici"

Her yil yapilan arastirma ile birlikte ‘Sanayide Teknoloji Yogunluklarina Göre Olusturulan Katma Deger Dagilimi’nin da incelendigini belirten Erdal Bahçivan, “Sanayimizin düsük, orta ve yüksek teknoloji ile bagini en somut sekilde ortaya koyan bu verilerde son yillarda genellikle duragan, degismeyen bir seyir vardi. Fakat bu yil sanayimizin orta-yüksek ve yüksek teknolojiye dogru olumlu bir kirilma yasandigini görüyoruz. 2022 yilina göre 2023 yilinda, yüksek ve orta-yüksek teknoloji yogunluklu sektörlerin olusturulan toplam katma deger içindeki payini 4 puan artirmasi sanayimizin teknolojik dönüsümü adina umut vericidir” dedi.



"Halka açik sirket satisi 85’e çikti"

Sermayenin tabana yayilmasi ve özellikle sanayi kuruluslarinin kaliteli finansal kaynaga erisimi açisindan sirketlerin halka açilmalarinin da büyük önem tasidigini, son yillarda sanayi kuruluslarinda nitelikli finansmana erisim baglaminda hisselerini halka açma seçenegini kullanma egiliminin arttigini ifade eden Erdal Bahçivan, “ISO 500 içinde halka açik kuruluslarin sayisi 2017-2021 döneminde 65-69 bandinda seyrettikten sonra 2022’de 8 adet, 2023’te 12 adet artarak 85’e yükseldi. Böylece ISO 500 içinde halka açik kurulus sayisi bugüne kadarki en yüksek düzeyine ulasti. Sanayi sirketlerimizin halka açilmaya dönük ilgisinin 2024’te de sürdügünü görüyoruz ve bu süreci sanayi firmalarimizin sermaye piyasasi araçlarini daha fazla kullanmasi açisindan olumlu buluyoruz” dedi.



Türk sanayi sektöründe yabanci sermaye payli kuruluslarin da önemli rol oynamaya devam ettigini anlatan Bahçivan, 2010’lu yillarla birlikte düsüs egilimi gösteren yabanci sermaye payli kuruluslarin sayisinin 2023 yilinda 8 adet artisla 116’ya yükseldigini, bunu ISO 500’ün olumlu göstergelerinden biri olarak gördüklerini kaydetti.

ISO 500’ün istihdaminin da 2023 yilinda yüzde 1,9 artarak yaklasik 804 bin kisiye yaklastigini aktaran Bahçivan, ayni yilda ödenen maas ve ücretlerdeki artisin da yüzde 120 civarinda gerçeklestigini söyledi.



"Yüksek enflasyonun olusturdugu hasar büyük"

2022 yilinda ekonomide rasyonaliteden kopus ve ekonomik uygulamalardaki ‘gel-git’lerin ekonomide olusturdugu tahribatin çok konusulduguna vurgu yapan Bahçivan, “ISO 500’ün 2023 sonuçlarini bir anlamda ‘finansal istikrardan uzaklasmanin ilk etkisinin yüksek enflasyon olacagi, enflasyonist bir büyüme yapisinin da nitelikli ve sürdürülebilir olamayacagi’ gerçegini gösteren mikro bir laboratuvar olarak görmeliyiz. Artik hepimiz biliyoruz ki yüksek enflasyon sirket bilançolarinda geçici bir illüzyon olusturuyor. Zaman geçtikçe gerçeklerle yüzlesiyoruz. ISO 500’ün temel göstergelerinin bize söyledigi de bu. Bizim reel sektör olarak yasadiklarimiz bir yana; yüksek enflasyonun kamu maliyesi, mali dünya ve hepsinden de önemlisi toplumda olusturmus oldugu hasar büyük. Çünkü enflasyon sadece ekonomik bir hasar degil, sosyolojik, psikolojik ve en önemlisi ahlaki, etik bir etki de olusturuyor” diye konustu.