'Bafra'da Ne Köprü Yikilip Gelin Boguldu Ne De Ugruna Türkü Yazildi'

Bafra’da yasandigi iddia edilen ve son günlerde çokça dillendirilip gündeme gelen, hatta akademisyenlerin çalismalarina da konu olan Kizilirmak’ta bogulan gelin hikâyesinin ve “Köprüden geçti gelin” türküsünün Bafra ile ilgisinin olmadigi, Anadolu’nun baska yerlerinde tarihlendirildigi belgelendi.

Bafra’da popülerlesen hikâyeye göre; Kizilirmak’in böldügü Bafra’nin iki yakasini tahta bir köprü birbirine baglamakta ve yagan yagmurlar sonrasi tasma ve seller ile yikilmakta. Bir tarihte gelin alayi köprüden geçerken, gelinin üzerinde oldugu at, yaninda geçen kartaldan ürkerek saha kalkti ve çikan karmasada köprü yikildi, gelin ile beraber onlarca atli suda boguldu. Bu olay yörede kisa sürede yayildi ve agitlar yakildi.

Böyle bir olayin Bafra’da yasandigina dair yazili bir kaynak olmadigini ifade eden Gazeteci Ali Ihsan Basaloglu, aksine türkülere ve agitlara konu olay ile ilgili Anadolu’nun birçok yöresinde yazili kayitlar oldugunu söyledi.



"Bafra’nin iki yakasini birbirine baglayan tahta köprü üzerinde ne bir gelin boguldu ne de Neset Ertas bu olay sonrasi veya bu köprü için ’Köprüden geçti gelin’ türküsünü yazdi” diyen Ali Ihsan Basaloglu, “Köprümüz ile ilgili bu hikaye dogru degil. Bafra’da böyle bir olayin yasandigina dair hiçbir belge bulunmamakta. Tarihi Bafra gazetelerinde hiç yer almadigi gibi, Çetinkaya Köprüsü’nün açildigi günkü gazetelerde ve sonraki sayilarinda da bu olaya deginilmemis, köprünün sel ve tasmalardan dolayi sik sik yikildigi kazalara sebep oldugu, can ve mal kaybina sebep oldugu, sosyal ve ekonomik hayati olumsuz etkiledigi için yeni köprünün yapildigindan bahsedilmistir” ifadelerini kullandi.

Yasanan olayin Kizilirmak türküsünde “Ey martin getir su gartali vuralim / Dalgiç getir su gelini bulalim / Biz gelinsiz nasil köye varalim / N’ettin Kizilirmak Zilha Gelini” seklinde geçtigini aktaran Basaloglu, “Türkü bazi kaynaklarda ’Allah Allah dedik Ata Bindirdik’ ismi ile yer almakta. Türkünün bir varyanti 1929 yilinda Istanbul Belediye Konservatuvari Derleme Heyeti tarafindan derlenirken, bir varyanti da Amasya türküleri olarak Zilha Gelin Kizilirmak ismi ile 1978 tarihinde Ankara Devlet Konservatuvari tarafindan derlendi ve Amasya kültür eserleri arasinda yer aldi” dedi.

"Kaynak taramalarinda olayin Sivas yöresinde yasandigi iddia edilmekte ancak, bu olay ile ilgili en eski yazili kayit Kirsehirli Asik Said’e kadar gitmektedir" diyen Ali Ihsan Basaloglu, “1835 yilinda Kirsehir’in Toklumen köyünde dogan Asik Said, 1910 yilinda vefat etti. Asik Said’in siirlerini toplayan Muzaffer Ergün’ün kitabi 1939 yilinda ’Toklumenli Asik Said’ olarak yayimlandi. Ergün’ün kitabi da Cahit Obruk tarafindan tekrar derlendi ve yeni bilgiler ile 1983 yilinda ’Kirsehirli Asik Said’ ismi ile yayimlandi. Su anda elimizde bulunan bu kitabin 159’uncu sayfasinda ’Suda Bogulan Gelin’ isimli siirin açiklama kisminda, ’Koçhisar’in Kaçarli köyünden Köprü köyüne gelin almak üzere gelen bir kafile dönerken köprü üzerinde kayik devriliyor ve gelin boguluyor. Bu türkü orada hazir bulunanlara söylenmistir’ ifadeleri yer almakta. Alti kitadan olusan türkünün 3. kitasi, ’Tüfek getirin kartali vuralim / Dalgiç getirin gelini bulalim / Biz gelinsiz köye nasil varalim / Nettin Kizilirmak alli gelini’ seklindedir. Türkünün son kitasinin ilk iki misrasindaki ’Der Said’im ben orda ben olmasaydim / ölü yüzlü gelin hiç görmeseydim’ sözleri Kirsehirli Asik Said’in yasanan olayi gördügünü ortaya koymakta. Bu bilgiler isiginda Bafra’da böyle bir olayin yasanmadigi açikça ortadadir” seklinde konustu.

Basaloglu, köprü ile ilgili diger bir yanlis bilginin de, “Köprüden geçti gelin” türküsünün Bafra ile ilgili oldugu ve Neset Ertas’in türküyü Bafra’daki köprü için yazdigi veya söyledigi iddiasidir. Neset Ertas’in meshur ettigi ’Köprüden geçti gelin’ türküsünün de Bafra ile bir ilgisi yok. Türkünün sözleri Neset Ertas’a ait degil. Türkünün sözlerinin Ürgüplü Refik Basaran’a ait oldugu ve Neset Ertas’in Refik Basaran’dan aldigi bilinmekte. Neset Ertas türküyü Bafra için yazmadigi gibi Bafra için de söylemedi. Türkü, su anda elimizde bulunan ’Folklor ve Etnografya Ask Türkülerimiz’ isimli kitabin 657’nci sayfasinda Kirsehir türküsü olarak yer almakta. Baska kaynaklarda ise türkünün Harput türküsü oldugu, 1937 yilinda yayinlanmis olan ’Elazig Halk Oyunlari ve Türküleri’ kitabinda Elazig’dan TRT’ye ’Mendilim isle yolla’ ismiyle derlendigi görülmekte” diye konustu.

Basaloglu son olarak sunlari söyledi:

“Gerçek olmayan hikayeler üzerinden tarih yazilmasini, kültür insa edilmesini dogru bulmuyorum. Bu hem tarihe hem de bu olaylarin yasandigi, türkülerin, agitlarin yazildigi kültürlere saygisizlik. Gazeteciler, köse yazarlari bugünün tarihini yazarak gelecege isik tutmakta. Dün yazilan yanlis bilgiler, Bafra’da hiç yasanmamis olaylar sempozyum gibi bilimsel çalismalara özensizce konu edindi ve kaynak oldu. Gerçek olmayan veya baskalarina ait olan hikayeler ile tarih yazamayiz. Bir hikayemiz olmasini istiyorsak, dogru, dürüst ve samimi olmali, tarihi bugünden dogru yazmaliyiz."