Aydin'in Asirlik Kültürel Mirasi Yasamaya Devam Ediyor
Aydin’in Efeler ilçesinde, geleneksel sali pazari, her hafta Hasanefendi ve Zafer Mahallerinde binlerce vatandasi bir araya getiriyor. 100 yildan fazla bir süredir devam eden bu kültürel etkinlik, hem tarihi bir zenginligi yansitirken, hem de bölge sakinlerini bir araya getirerek sosyal bir bulusma noktasi haline geldi.
Aydin’in yerel kültürüne önemli bir katki sunan sali pazari, ayni zamanda sosyal bir bulusma noktasi olarak da öne çikiyor. Mahalle sakinleri, dostlariyla ve komsulariyla bir araya gelerek hem alisveris yapiyor hem de günlük yasamlarinin stresinden uzaklasiyorlar. Sali Pazari, sadece ticaretin degil, ayni zamanda toplumsal dayanismanin da bir simgesi olarak görülüyor. Yillardir devam eden bu pazarin, Aydin halkinin birbirine olan bagini güçlendirdigi ve gelecek nesillere tasinmasi için önemli bir kültürel miras oldugu ifade ediliyor.
"Yillardir bu bölgede pazar kurulmaya deva ediyor"
Tarihi Sali pazari içerisinde is yeri bulunan Ramazan Karatas, "Bulundugumuz bölge eskiden Ipek Yolu olarak bilinirdi. Az ileri de Gümrük Önü Hani var. Bu bölgede hanlar ve hamamlar bulunuyordu. Günümüzdeki otogar gibi, o zamanlarda da insanlar gelip kervanlarla hanin içerisinde bekliyorlarmis. O dönemdem bu yana burada Sali Pazari kurulmaya devam ediyor. Adindan da anlasilacagi gibi Sali günleri kurulan bu pazar Aydin’in en eski pazari olma özelligi tasiyor. Sali Pazari’na kirsal gelen oluyor genelde. Ürettikleri ceviz, kestane gibi ürünleri de burada satma imkani buluyorlar. Kimisi toptan kimisi de perakende satisini yapip geri dönüyor" dedi.
"Pazarin tam olarak kurulus yilini bilen yok"
Sali Pazari’nin tam olarak kurulus yilinin bilinmedigini belirten pazarci Yasar Coskun, "Bu pazarin yilini tam olarak bilen yok. O nedenle asirlik bir pazar. Ben kendimi bildim bileli bu sali pazari var. Sütünden yogurduna, zeytininden peynirine, meyveden sebzeden yesillige kadar bu pazarda her sey var. Sali günleri herkesi bu pazarda bulabilirsiniz. Her yerden insanlar buraya gerek ihtiyaçlarini gidermek, gerekse de gezmek için pazara geliyor" diye konustu.
"Pazar bu bölgeden diger mahalleye de yayildi"
Zaman içerisinde Sali Pazari’nin Zafer Mahallesi’ne dogru genisledigini kaydeden esnaf Sinan Çepni, "Tarihi sali pazari yüzyillardir ayni bölgede kurulmaya devam ediyor. Eskiden bu bölgede eski yesil ciplerin geldigi köylü duragi vardi. Ciplerin içerisinden koyun, keçiler de olurdu onlari da satarlardi. Odun, yogurt, süt gibi seyler de getirip burada satisini yaparlardi. Burasi eskiden sadece köylü pazariydi ama zamanla degisti. Zeytin siriklari, hasirlar satilirdi, nalinci dedeler vardi, eski ikici el ürünlerin satildigi bit pazari da burada kuruluyordu. Bu bölgedeki meydanda çocuklugumda ayi oynatildigini hatirliyorum. Simdiki neslin eski Türk filmlerinde gördügü o ayi oynatma sahnelerini ben canli olarak burada yasadim. El arabasinda Çengelköy hiyari olarak tabir edilen hiyarlari satan ihtiyar amcalarimiz vardi. Buraya gelenlerin eskiden ulasim araci olarak kullandiklari esek ve atlarini bagladiklari semercilerin ve nalbantlarin da is yaptiklari han da bu bölgede. 15-20 sene öncesine kadar burasi Aydin’in eski kültürünün yasandigi son yeriydi. Simdiler de o eskilerden eser kalmadi. Ufak tefek kalaycilarimiz var, kirsal kesimlerden gelen ablalarimiz var o kadar. Pazarin asil çikis yeri burasiydi sonradan diger mahalleye de açilarak yayildi" dedi.
"Bu pazar Ege Bölgesi’nin en büyük pazarlarindan biridir"
Aydin’in Efeler ilçesinde kurulan sali pazarinin bölgesel olarak da en büyük pazarlardan biri oldugunu aktaran Aydin Eski Eserleri Sevenler Dernegi Baskani Mehmet Özçakir, "Pazar genelde kirsal kesimlerde bulunan vatandaslarin buraya gelerek kendi ürettikleri ve yetistirdikleri ürünleri sattiklari yer hem de evlerine dönüste buradan aldiklari ürünlerle yerel esnafa ve ekonomiye canlilik kazandirdiklari bir ortam olarak biliniyor. Aydin’da kurulan sali pazari da tarihi geçmisi ile Ege Bölgesi’nin bilinen en büyük pazarlarindan biridir. Eskiden buralar hasir pazari olarak bilinirdi. Sadece içerisinde bulundugumuz Veysi Pasa ve Köprülü Mahallesi’ndeydi. 1970’lerde 40 bin olan kent nüfusu günümüzde 300 bine dayaninca bölgesel olarak hemen yan mahalle olan Zafer Mahallesi’ne de yayilarak Sali Pazari halkin ihtiyacini gidermeye devam etmektedir. Günümüzde de çagdas olarak Sali Pazari için kapali bir pazar yerinin de ihtiyaç oldugu gerçegini de unutmamak gerekiyor" ifadelerini kullandi.
"Pazarin burada kurulmasinin ayri bir önemi ve ihtiyacin giderilmesi için ayri bir nedeni var" diyen Özçakir konusmasini su sözlerle noktaladi:
"Içerisinde bulundugumuz ve arkamizda görülen yol tarihi Gümrük Önü mevkii denilen, ticaretin yogun oldugu, bankalarin, hanlarin ve hamamlarin çokça bulundugu bir bölge burasi. Pazar bir bulusma yeriydi. Insanlar sadece sebze ve meyve gibi gida ürünleri ile degil normal sosyal iliskilerinin ve buna bagli olarak da ekonomik diger faaliyetlerini de burada sürdürüyorlardi. Buralarda köylülerin sohbet edip, ticari iliskilerini yürüttükleri kahveler vardi. Sehrin en eski caddesi ve en eski ticari meydani olarak bilinen bu yer, eskiden Gümrük Önü Hani mevkii olarak bilinirdi. Bu cadde üzerinde kurulan pazar yerinde en az 4 tane hamam, 2 tane han ve buna bagli olarak da çesitli küçük arastaya bagli ticari is yerleri mevcuttu. Yillardir da pazardaki birçok gelenek halen daha devam ettirilmektedir."