Kayisida Çagataybey Farki

Türkiye’nin yas meyve ve sebze üretiminde önemli bir yere sahip olan İçel’de her ilçede farkli ürünler ön plana çikiyor. Mut ilçesi de 16 milyon agaçta yilda 150 bin ton sofralik kayisi üretimiyle biliniyor. Bunda Tarim ve Orman Bakanligi, Tarimsal Arastirmalar ve Politikalar Genel Müdürlügüne bagli Alata Bahçe Kültürleri Arastirma Enstitüsü Müdürlügü tarafindan 2004 yilinda gelistirilen ve tescillenip bahçeleri kurulan türlerden ’Çagataybey’ ile ’Alata Yildizi’nin da önemli bir katkisi oldugu biliniyor. Kayisinin ekonomik degerinden üreticinin faydalanmasi için yapilan çalisma ile bahçelerde yer alan yerli melez çesitlerden ’Çagataybey’in uzun yillar sonra ilk defa çetin geçen kis mevsiminde farkini ortaya koydugu kaydedildi. İçel Mut’ta da farkli çesitlerde verim kaybi yüzde 30 oldu. Ancak yerli çesitlerden Çagataybey’de verimin arttigi kaydedilirken, Ar-Ge çalismasinin sürdügü 40 çesit kayisida amacin yeni çesitler gelistirmek oldugu aktarildi.

"Çagataybey’in üretimi eksilmemis tam tersi artis göstermistir"

Kayisi islahi projesinde koordinatör olarak görev yapan Ziraat Yüksek Mühendisi Mustafa Bircan, "Bu gördügünüz bahçede 40 civarinda çesidimiz mevcut. Burada biz deneme yürütüyoruz, islah çalismalari yapiyoruz. Ayni zamanda deneme ve islah çalismalarini Mut’ta da yürütüyoruz. Çünkü sofralik kayisinin ayri bir özelligi var. Ekoloji bakimindan, iklim bakimindan buraya göre biraz daha kayisiya uygun bir yer. Biz burada geçmiste yapmis oldugumuz denemeler sonucunda 2004’te tescil ettirdigimiz iki adet çesit özellikle ’Çagataybey’ ve ’Alata Yildizi’ çesitleri Mut’ta yogun olarak üretimi yapilmaktadir. Bundan Çagataybey’in üretimi biraz daha fazla yapilmaktadir. Çünkü görsel olarak lezzet ve tat olarak Alata Yildizi’ndan biraz daha ön plana çikmaktadir. Bu yilda da gördük ki bizim Çagataybey’in soguklamasi biraz daha yüksek oldugu için en az zarar görenlerden bir tanesi. Bu yil geçen yillara nazaran Mut’ta yapilan üretimlerde Çagataybey’in üretimi eksilmemis tam tersi biraz artis göstermistir. Biz bu islah çalismalarini tekrar yine yapmaya devam ediyoruz. Hem Alata lokasyonunda, hem de Mut lokasyonunda degisik bahçelerde islah çalismalarina devam ediyoruz. Ileriki yillarda yeni çesitler gelistirecegimizi düsünüyoruz" dedi.



"Ihracata giden bir çesidimiz"

Çalisma ile ilgili bilgi veren Enstitü Müdürü Doç. Dr. Davut Keles, "Bu bahçede gördügünüz gibi sofralik kayisi konusunda yapmis oldugumuz Ar-Ge çalismalarinin donör bitkilerini görüyorsunuz. Burada sofralik kayisi olarak yaklasik 40 tane çesit bulunmaktadir. Türkiye’nin melezleme yoluyla ilk kayisi çesitlerini gelistirdik. Bu gelistirdigimiz çesitler arasindan bir tanesi de Çagataybey’di. Biliyorsunuz bu yil son yillarin en soguk yili geçti, hem de uzun süreli soguk yili geçti. Bu süreç içerisinde yapmis oldugumuz gözlemler sirasinda Çagataybey çesidimizin soguklara oldukça toleransi oldugunu gördük. Bu da üreticiler açisindan sevindirici bir durum. Ayni zamanda Çagataybey ihracata giden bir çesidimiz. Bu da gösteriyor ki islah çalismalarini yerinde yani o çesidin yetistirildigi, örnegin Mut biliyorsunuz Türkiye’nin en fazla sofralik kayisi yetistirilen ve ihracati yapilan ilçemiz. Bu kayisinin yetistirildigi yerlerde eger siz çesitleri gelistirirseniz, o gelistirmis oldugunuz çesitler biyotik ve abiyotik stresler, yani abiyotik stres derken sicaga, soguga karsi daha toleransli oldugunu görmüs olduk" ifadelerini kullandi.

Kaliteli çesitler için Ar-Ge çalismasi sürüyor

Arastirma sahasinda 40 tane sofralik kayisi çesidi oldugunu anlatan Doç. Dr. Keles, "Bu kayisi çesitlerini yeni çesitlerimizi gelistirmek için ana-baba olarak kullaniyoruz. Bu amaçla da bakanlik Ar-Ge çalismamiz devam etmektedir. Çok miktarda olusturdugumuz binlerle ifade edilen sayilarla olusturdugumuz melez bireyleri de tek tek performanslarina bakarak yeni çesit gelistirme programimiz devam etmektedir. Yeni çesit gelistirmekteki amacimiz bildiginiz gibi eger çesitleri biz gelistirirsek kendi ekolojimizde yasayacagimiz olumsuzluklara karsi, daha tolerant çesitler oluyor, bu da iklim degisikligi sirasinda olusacak olumsuzluklara karsi çiftçilerimizi koruyor. Ikinci bir önceligimiz erkencilik, üçüncü bir önceligimiz orta mevsim ve geç mevsimde de ticarete söz konusu olabilecek, ihracata söz konusu olabilecek çesitler gelistirmektir. Çesitlerimiz Çagataybey’de orta erkenci olup, ihracata yöneliktir. Biz bunu degisik dönemlerde de ayni sekilde kaliteli çesitlerimiz olsun diye Ar-Ge çalismalarini yürütüyoruz" seklinde konustu.