Nükleer Yakit Sonsuz Kere Islenebilecek
BREST-OD-300 hizli nötron reaktörlü benzersiz güç ünitesinin yapimina, Rosatom’a bagli yakit sirketi TVEL’in Rusya’nin Tomsk bölgesi Seversk sehrinde yer alan Sibirya Kimyasal Tesisi’nde baslandi. Reaktörde, nükleer yakit sonsuz kere yeniden islenebilecek ve atik sorunu ortadan kalkacak.
Törene, Tomsk Bölgesi Valisi Sergey Zhvachkin, Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Rusya Ulusal Arastirma Merkezi “Kurchatov Enstitüsü” Baskani Mikhail Kovalchuk ve diger davetliler katildi.
Rusya Bilimler Akademisi Baskani Alexander Sergeev, UAEA Baskani Rafael Grossi ve OECD Nükleer Enerji Ajansi (NEA) Genel Müdürü William Magwood da törene video mesaj gönderdi. Tören, Rusya Devlet Baskani Vladimir Putin’in kararnamesi ile ilan edilen Bilim ve Teknoloji Yili kapsaminda gerçeklesti.
Özelligiyle dünyada ilk
Hizli nötron reaktörlerinde kullanima uygun MNUP (karisik uranyum-plütonyum nitrür) yakitiyla çalisan reaktör, 300 MW kurulu güce sahip olacak. Yeni güç ünitesi, küresel nükleer sanayinin en önemli tesisi olan Pilot Demonstrasyon Enerji Kompleksi’nde (PDEK) yer aliyor. Bu kompleks, birbiriyle baglantili üç tesis olan uranyum-plütonyum nükleer yakit üretimi (üretim/yeniden üretim) tesisi, BREST-OD-300 güç ünitesi ve isinlanmis yakitin yeniden islendigi tesisten olusuyor. BREST-OD-300 hizli nötron reaktörlü güç ünitesinin yapimiyla dünyada ilk kez kapali nükleer yakit döngüsüne sahip ve hizli reaktörlü bir nükleer santral kurulmus olacak. Yeniden isleme sonrasi, reaktörden çikan isinlanmis yakit yeniden üretime (yani taze yakit üretimine) gönderilecek ve bu sayede sistem yavas yavas özerk ve harici enerji kaynaklarindan bagimsiz hale gelecek.
“Nükleer yakit sonsuz kere yeniden islenebilecek”
Rosatom Genel Müdürü Alexey Likhachev, törende yaptigi konusmada, nükleer yakitin sonsuz kere yeniden islenmesi sayesinde nükleer enerjinin kaynak tabaninin neredeyse tükenmez hale gelecegini belirterek, “Ayni zamanda, gelecek nesiller için kullanilmis nükleer yakit biriktirme sorunu ortadan kalkmaktadir. Bu projenin basarili bir sekilde uygulanmasi, ülkemizin çevre dostu olma, erisilebilirlik, güvenilirlik ve kaynak kullaniminin verimliligi açisindan sürdürülebilir kalkinma ilkeleriyle tam olarak uyumlu dünyanin ilk nükleer teknolojisine sahip olmasini saglayacaktir. Bugün, insanlarin yasamlarini iyilestirmek için benzersiz çözümler sunarak dünyada nükleer teknoloji alanindaki liderligimizi bir kez daha teyit ediyoruz” ifadelerini kullandi.
“Halkin tahliyesini gerektiren kazalarin da bertaraf edilmesini sagliyor”
Rosatom’un Uluslararasi Bilimsel ve Teknik Projeler Özel Temsilcisi ve ‘Atilim’ Projesi Müdürü Vyacheslav Pershukov ise BREST-OD-300 kursun sogutmali reaktörün tasariminin dogal güvenlik ilkelerine dayandigini dile getirerek, “Reaktörün özellikleri, eriyik kapanindan ve büyük hacimli destek sistemlerinden vazgeçilmesini, ayrica reaktör disi ekipmanin güvenlik sinifini düsürmeyi mümkün kildi. Reaktör tesisinin tasarimi ve fiziki özellikleri, halkin tahliyesini gerektiren kazalarin da bertaraf edilmesini sagliyor. Uzun vadede, bu tür tesisler nükleer enerjiyi yalnizca daha güvenli kilmayacak, ayni zamanda en verimli termal enerji üretimine; özellikle de buhar ve dogal gaz teknolojisine kiyasla ekonomik anlamda daha rekabetçi hale getirecektir” diye konustu.
“BREST-OD-300 reaktörünün 2026’da faaliyete geçmesi planlaniyor”
‘Atilim’ Projesi ve N.A. Dollezhal Elektrik Mühendisligi Arastirma ve Tasarim Enstitüsü Bilimsel Danismani Evgeniy Adamov, projenin is organizasyonu bakimindan SSCB döneminin atom projeleriyle benzerlikler tasidigini söyledi.
Adamov, “Koordinasyon Konseyi’ne Rosatom Genel Müdürü Alexey Likhachev baskanlik ediyor. Projenin yöneticisi ise onun birinci yardimcisi Alexander Lokshin. Ana isletmelerde, proje üzerinde çalisan uzmanlari bir araya getiren Sorumluluk Merkezleri kuruldu. Tam ölçekli bilimsel arastirma, ekipman tasarimi ve üretiminden PDEK tesislerinin tasarimi, insasi ve devreye alinmasina kadar net bir çalisma yol haritasi olusturduk. BREST-OD-300 reaktörünün 2026’da faaliyete geçmesi planlaniyor. 2023 yilina kadar da yakit üretim tesisi kurmak istiyoruz. 2024 yilina kadar ise isinlanmis yakitin yeniden islenecegi modülün insaatina baslanmasi planlaniyor” ifadelerini kullandi.
“Gelecegin nükleer enerjisi üretim zinciri neredeyse atiksiz ve yenilenebilir hale gelecek”
TVEL Baskani Natalya Nikipelova da ‘Atilim’ projesinin yalnizca yenilikçi reaktör gelistirilmesini degil, ayni zamanda yeni nesil nükleer yakit döngüsü teknolojilerinin kullanilmasini da kapsadigina isaret ederek, su ifadeleri kullandi:
“Bunun içerisine öncelikle bu kursun sogutmali hizli reaktörün verimli çalismasini saglayacak ve tamamen plütonyum ve tükenmis uranyum gibi geri dönüstürülmüs nükleer malzemelerden olusan yogun nitrür yakit (MNUP) üretimi girmektedir. Ikincisi, isinlanmis yakitin islenmesi ve atik yönetimi için daha verimli ve ekonomik açidan cazip radyokimyasal teknolojiler. Bütün bunlar bir araya geldiginde, gelecegin nükleer enerjisi üretim zinciri neredeyse atiksiz ve yenilenebilir hale gelecek.”
Kullanilmis nükleer yakitlar yeniden kullanilabilecek
Rusya’nin sektördeki stratejisi, termal ve hizli nötron reaktörleri ile kapali nükleer yakit döngüsünden olusan iki bilesenli bir nükleer enerji sanayisi olusturulmasina dayaniyor. PDEK, Rosatom’un nükleer enerji için yeni bir teknolojik platform olusturmayi amaçlayan stratejik projesi ‘Atilim’ çerçevesinde insa ediliyor. Bu kapsamda nükleer malzemelerin geri dönüsümü teknolojilerinden yaygin bir sekilde yararlanilmasi öngörülüyor. Bu teknolojiler sayesinde nükleer enerji sanayisinin hammadde tabani kat be kat genisletilmekle kalmayacak, ayni zamanda kullanilmis yakit ve nükleer atik birikmesi sorunu da çözülmüs olacak. Baska bir deyisle, kullanilmis nükleer yakit ürünleri depolanmak yerine yeniden kullanilarak sanayide üretilen atik hacmi önemli oranda azaltilacak.
Hizli reaktörlerin avantaji, yakit döngüsünün ikincil ürünlerinin (özellikle plütonyumun) enerji üretimi için verimli bir sekilde kullanilabilmesi. Ayni zamanda, yüksek yeniden üretim oranina sahip olan hizli reaktörler, tükettiginden daha fazla potansiyel yakit üretebiliyor ve oldukça aktif transuranik elementleri (aktinitler) yakabiliyor; yani enerji üretiminde kullanabiliyor. BREST-OD-300 reaktörünün ana enerji bileseni olan plütonyum-239, dogal uranyum cevherinde yüzde 99’dan fazla oranda bulunan uranyum-238 izotopundan üretiliyor. (Halihazirda termal reaktörlerde enerji üretimi için dogal uranyumun yüzde 0,7’sini olusturan uranyum-235 izotopu kullaniliyor.) Yenilikçi teknolojilerin kullanilmasinin dogal uranyumun verimliligini üstel olarak artirmasi bekleniyor.