Nobel Edebiyat Ödülü'nün Sahibi İşiguro Oldu

Nobel Edebiyat Ödülü'nün bu yılki sahibi Japon asıllı İngiliz yazar Kazuo İşiguro oldu.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, 62 yaşındaki İşiguro'nun büyük bir duygusal güce sahip romanlarında dünya ile hayali algı arasındaki uçurumu ortaya çıkardığı için Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldüğünü açıkladı.

İşiguro, 8 Kasım 1954'te Japonya'nın Nagazaki kentinde dünyaya geldi. Ailesi, İşiguro 5 yaşındayken İngiltere'ye taşındı. 1978'de Kent Üniversitesinden mezun olan İşiguro, 1978'de de Doğu İngiltere Üniversitesinde yaratıcı yazarlık üzerine yüksek lisansını tamamladı.

"A Pale View of Hills (Uzak Tepeler)" adlı ilk eserini 1982'de yayımlayan İşiguro, romanlarının yanı sıra çok sayıda senaryoya da imza attı.

İşiguro'nun 1989'da tamamladığı ve en çok tanınan romanlarından "Remains of the Day (Günden Kalanlar)", beyaz perdeye de uyarlanmış ve başrolünde Anthony Hopkins yer almıştı. İngiliz yazarın 2005 tarihli "Never let Me Go (Beni Asla Bırakma)" adlı romanı da 2010'da yönetmen Mark Romanek tarafından beyaz perdeye aktarıldı.

Eserleri çok sayıda dile çevrilen ve dünya çapında satış rekorları kıran İşiguro, 4 kez Man Booker Ödülü'ne layık görüldü. The Times, 2008'de İşiguro'ya "1945'ten Sonraki En Önemli İngiliz Yazarlar" listesinin 32. sırasında yer verdi.

İşiguro'nun Türkçe'ye çevrilen eserleri arasında "Öksüzlüğümüz", "Gömülü Dev", "Avunamayanlar", "Beni Asla Bırakma", "Günden Kalanlar", "Çocukluğumu Ararken" bulunuyor.

İngiliz yazar, 9 milyon İsveç Kronu (yaklaşık 4 milyon lira) tutarındaki ödülün de sahibi oldu. İşiguro'ya, Nobel'in ölüm yıl dönümü 10 Aralık'ta düzenlenecek ödül töreninde birer diploma ve altın madalya da verilecek.

Norveç Nobel Komitesi, yarın Barış Ödülü'nün sahibini açıklayacak. Pazartesi günü de Nobel Ekonomi Ödülü'nün sahibi belli olacak.

- Nobel Edebiyat Ödülü

1901'den bu yana 109 kez Nobel Edebiyat Ödülü verildi. Toplam 113 kişiye layık görülen ödüllerden sadece dördü, iki yazar arasında paylaştırıldı. En son 1974'te Eyvind Johnson ve Harry Martinson, Nobel Edebiyat Ödülü'nü paylaşan yazarlar oldu.

Nobel Edebiyat Ödülü'ne şimdiye kadar 14 kadın layık görüldü: Selma Lagerlöf (1909), Grazia Deledda (1926), Sigrid Undset (1928), Pearl Buck (1938), Gabriela Mistral (1945), Nelly Sachs (1966), Nadine Gordimer (1991), Toni Morrison (1993), WislawaSzymborska (1996), Elfriede Jelinek (2004), Doris Lessing (2007), Herta Müller (2009), Alice Munro (2013) ve Svetlana Aleksiyeviç (2015).

Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan en genç yazar Rudyard Kipling oldu. "Orman Çocuğu" adlı kitabıyla tüm dünyada ün kazanan İngiliz yazar Kipling, 1907'de ödülü aldığında 42 yaşındaydı.

Nobel Edebiyat Ödülü verilen en yaşlı yazar ise 2007'de 88 yaşındayken ödüle layık görülen Doris Lessing oldu.

- Ödülünü almayanlar

İki yazar, Nobel Edebiyat Ödülü'nü geri çevirdi. 1958'de ödülü kazanan Boris Pasternak, önce ödülü kabul etti ancak daha sonra ülkesi Sovyetler Birliği'nin baskısıyla geri çevirdi.

Nobel Komitesi tarafından 1964'te Edebiyat Ödülü'ne layık görülen Jean Paul Sartre ise ilke olarak hiçbir ödülü kabul etmediği için Nobel'i almadı.

İsveçli şair Erik Axel Karlfeldt, ölümünün ardından 1931'de Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü. Nobel Komitesi, 1974'te ödüllerin ölenlere verilemeyeceği kararını aldı.

- Diller

Nobel Edebiyat Ödülü şimdiye kadar 28 kez İngilizce, 14 kez Fransızca, 13 kez Almanca ve 11 kez de İspanyol dilinde yazan ustalara verildi. Bu dilleri 7 ödülle İsveççe, 6 ödülle İtalyanca ve Rusça, 4 ödülle Lehçe, üçer ödülle de Norveççe ve Danca izledi. Yunanca, Japonca ve Çince yazan yazarlar, ikişer kez ödüle layık görüldü. Arapça, Bengalce, Çekçe, Fince, İbranice, Macarca, İzlandaca, Portekizce, Sırpça-Hırvatça, Yiddiş ve Türkçe yazan yazarlar ise birer kez ödül kazandı.

2006'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan ilk Türk oldu.

- Tek bir eserle ödüle layık görülenler

Nobel Edebiyat Ödülü, yazarın tüm eserleri için veriliyor. Ancak Nobel Komitesi, ödüle layık görülen 112 yazardan dokuzunda ödülü açıklarken yazarların eserlerinden sadece birinden bahsetti. Bu yazarlar ve eserleri şöyle:

"Theodor Mommsen - "Roma Tarihi" (1902), Carl Spitteler - "Olimpos'ta Bahar" (1919), Knut Hamsun - "Toprak Yeşerince" (1920), Wladyslaw Reymont - "Genç Polonyalılar" (1924), Thomas Mann - "Buddenbrooks" (1929), John Galsworthy - "Forsyte Destanı"(1932), Roger Martin Du Gard - "Les Thibault" (1937), Ernest Hemingway - "Yaşlı Adam ve Deniz" (1954) ve Mihail Şolokov - "Ve Durgun Akardı Don" (1965)."

Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam İsveçli heykeltıraş ve gravürcü Erik Lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor. İham perisinin şarkısını dinleyip dizine koyduğu sayfaya yazan genç bir adam gravürünün işlendiği madalyada Vergilius'un Aeneid adlı eserinden "Inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi de yer alıyor. Latince ifade, "Yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar" anlamına geliyor.

Nobel ödülünü kazananlar için İngilizce "Nobel Laureates" ifadesi kullanılıyor. "Laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. Antik Yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan Apollon tarafından takılan defne tacı, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu.

- Nobel'in son isteği

İsveçli kimya mühendisi Alfred Nobel, ölümünden bir yıl önce, 27 Kasım 1895'te üçüncü ve son vasiyetini imzalamıştı. Ölümünden sonra her yıl fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanlarında insanlığa büyük katkıda bulunan araştırmacılara verilecek bir ödülün kurulmasını isteyen Nobel, bunun için kendi keşfi olan dinamit ve diğer patlayıcı maddelerden elde ettiği 33,2 milyon İsveç kronu (yaklaşık 19 milyon lira) tutarındaki servetinin yüzde 94'ünü bağışlamıştı.

1867'de keşfettiği dinamit ve çeşitli ülkelerde kurduğu çok sayıda patlayıcı fabrikasından büyük bir servet elde eden Nobel'in servetini insanlığın geleceği için çalışan bilim adamlarına bağışlama fikrinin, bir Fransız gazetesinde yanlışlıkla verilen ölüm ilanına dayandığı sanılıyor.

İtalya'ya balistit barutu sattığı için 1891'de Fransa tarafından "hain" ilan edilen Alfred Nobel'in ağabeyi ve iş ortağı Ludvig, 1888'de Cannes'da yaşamını yitirmişti. Ölenin Ludvig değil, Alfred Nobel olduğuna dair yanlış istihbarat alan bir Fransız gazetesi, "Ölüm tüccarı öldü" başlıklı bir ilan yayımlamıştı. İlanda "Daha önce hiç olmadığı kadar hızlı bir biçimde ve daha fazla sayıda insanın ölümünü sağlayacak yöntemler bularak zengin olan Dr. Alfred Nobel, dün öldü." ifadeleri kullanılmıştı. Ölenin Alfred değil, kardeşi Ludvig Nobel olduğunun anlaşılması üzerine gazete, bir düzeltme yayımlamıştı. Hayatı boyuncu evlenmeyen ve çocuğu olmayan Alfred Nobel'in, ilanı okuyunca çok üzüldüğü ve gelecek nesillerin kendisini nasıl hatırlayacağı konusunda endişeye kapıldığı ileri sürülüyor.

Nobel'in atadığı Ragnar Sohlman and Rudolf Lilljequist, bilim adamının servetiyle ilgilenmek ve ödülleri dağıtmak için 1900'da Nobel Vakfını kurdu. Nobel Vakfı, ödül verileceklerin seçiminde herhangi bir rol oynamıyor. Daha çok bir yatırım şirketi gibi faaliyette bulunan Vakıf, ödüller için finansal temel oluşturmak üzere Nobel'in servetiyle yatırımda bulunuyor. Vakıf, İsveç'te tüm vergilerden, ABD'de de yatırım vergilerinden muaf tutuluyor. Vakfın, beş kişiden oluşan yönetim kurulunun başkanını İsveç Kralı atıyor.

Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, İsveç Kraliyet Bilim Akademisi Nobel Komitesi ve Norveç Nobel Komitesinin her bir alan için seçilen üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada oyların çoğunu alan aday ödülün sahibi oluyor.

İlk Nobel ödülleri, beş alanda 1901'de dağıtılmıştı. Nobel'in ilk sahipleri X ışınlarını keşfeden Wilhelm Röntgen, kimyasal termodinamiklerin anlaşılmasını sağlayan Jacobus van't Hoff, Fransız şair Sully Prudhomme ve difteri tedavisinde kullanılan bir antidoksin geliştiren Alman mikrobiyolog Emil von Behring olmuştu. Kızıl Haç Hareketini kuran İsviçreli Henri Dunant ile Barış Ligini kuran Fransız Frederic Passy, Nobel Barış Ödülü'nün ilk sahipleri olarak tarihe geçmişti.

İsveç Merkez Bankası da 1968'de Nobel'in anısına Ekonomik Bilimler Ödülünü kurmuş, böylece her yıl 6 farklı alanda Nobel Ödülü verilmeye başlanmıştı.