Artvin'de Baslayan Tehlike Karadeniz'den Sonra Tüm Türkiye'ye Yayiliyor
Artvin Çoruh Üniversitesi Ögretim Üyesi Prof. Dr. Temel Göktürk, 2018-2019 yillarinda Artvin’in sorunu haline gelen kahverengi kokarca böceginin Artvin’in ardindan önce findik alanlari basta olmak üzere Karadeniz Bölgesi’nin simdi ise Türkiye’nin sorunu haline geldigini söyledi.
Ekonomik ve ekolojik tehdit
Uzmanlar, kahverengi kokarca böceginin tarimsal ürünlerde kalite düsüsüne ve ciddi ekonomik kayiplara yol açabilecegi konusunda uyariyor. Böcegin yayilmasi, özellikle findik, elma, armut, seftali ve domates gibi ürünlerin üreticilerini büyük bir endiseye sürüklüyor. Gürcistan’dan Türkiye’ye geldigi tahmin edilen kahverengi kokarca böceginin yayilis siniri olmamasi nedeniyle, bugün Dogu Karadeniz’in sorunu gibi görünse de, önümüzdeki 5 yil içerisinde tüm Türkiye’nin sorunu haline gelecegi öngörülüyor.
Konuyla ilgili konusan Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisligi Bölümü Entomolojisi ve Koruma Anabilim Dali Ögretim Üyesi Prof. Dr. Temel Göktürk, 2017 yilinda kahverengi kokarcanin Türkiye’de görülmeye baslandigini, 2018 yilinda özellikle Kemalpasa bölgesinde bu zararli türün varliginin tespit edilerek Tarim ve Orman Bakanligina rapor edildigini belirtti.
2020 yilinda pandeminin de çikmasiyla böcegin yayilimi hizlandigini kaydeden Göktürk, "2019 yilinda Artvin’in sorunu haline gelen kahverengi kokarca, 2022 yilina gelindiginde Trabzon bölgesine kadar yayilmisti. 2024 yilina geldigimizde ise tüm Dogu Karadeniz bölgesinde yayilis gösteren bir böcek türü haline geldi. Kahverengi kokarca, oldukça fazla miktarda konukçusu olan ve bitkilerin öz sularini emerek zarar yapan bir zararli böcek. Özellikle Dogu Karadeniz bölgesinde findik üretiminin gerçeklestirildigi monokültür alanlarda bu böcegin zarari önümüzdeki yillarda daha da belirgin hale gelecektir. Su an itibariyle halk, bu zararli böcegi evlerinde gördükleri için, özellikle sonbahar mevsiminde kislamak için eve gelen bu böceklerden dolayi psikolojik rahatsizlik duyuyor ve sikayet ediyor. Ancak önümüzdeki 1-2 yil içerisinde findik bahçelerinde, kivi bahçelerinde ve elma bahçelerinde bu böcegin zarari daha çok ortaya çikacak ve ekonomik açidan önemli bir sorun haline gelecektir. 2019 yilinda sadece Artvin’in sorunu olan kahverengi kokarca, sonraki yillarda diger illerin de sorunu haline gelmistir. Bu durum, böcegin sadece Dogu Karadeniz bölgesinde sinirli kalacagi anlamina gelmez. Böcegin yayilis cografyasi degerlendirildiginde, Türkiye’nin her ikliminde ve her yükseltisinde yasayabilme özelligine sahip oldugu görülmektedir. Bugün Marmara bölgesine kadar ulasmis durumda. Önümüzdeki 5 yil içerisinde bu böcegin Ege Bölgesi, Iç Anadolu Bölgesi ve hatta Antalya, Akdeniz bölgesine kadar ulasmasi muhtemeldir. 300’den fazla türün öz suyunu emerek ekonomik zarar verdiginden dolayi önemlidir" dedi.
"Önlem alinmazsa bugün findik, yarin kayisi ve kiraz bahçeleri bu böcekten zarar görecek"
"Bu böcegin önümüzdeki yillarda Dogu Karadeniz bölgesinde findiktaki zarari artacagi gibi, Iç Anadolu bölgesinde kayisi, kiraz bahçelerinde ve narenciye bahçelerinde de zarari muhtemeldir" diyen Göktürk, açiklamalarini söyle sürdürdü:
"Bu böcekle mücadele kapsaminda, Tarim ve Orman Ilçe Müdürlüklerinde aktif çalismalar baslatilmistir. Su anda feromon tuzaklari asilarak böceklerin yakalanmasi gündeme gelmistir. Ancak, böcegin özellikle kislaklardan çikmadan önce yakalanmasi, yapay kislaklar olusturularak bu böceklerin içine çekilmesi önem arz etmektedir. Su ana kadar böcekle mücadele çalismalari dünyanin birçok ülkesinde yürütülmektedir. Ancak zarar boyutu oldukça fazladir. 2018 yilinda Gürcistan Anakliya’da findik bahçelerinde yaptigi zarardan dolayi, iki sene üst üste findik tüccarlari findiklarini satamamistir. Italya’da elmalarda yaptigi zarardan dolayi, elmalar para etmemistir. Amerika’da ise misirda yaptigi zarar sonrasinda, misirin degerini düsürerek misir yagi üretimini oldukça fazla miktarda azaltmistir. Yani, kisaca bas belasi bir böcek türüdür. Türkiye’de yayilisinin önemi bir an önce mücadele yöntemi kapsaminda ele alinarak, seferberlik niyetiyle mücadeleye baslanmasi zorunludur. Zorunludur diyorum çünkü önümüzdeki yillarda Karadeniz bölgesinde findikta sorun olusturacaktir. Iç Anadolu Bölgesine geçtiginde Malatya’nin kayisi üretimini, kiraz üretimini ve sebzecilikle geçinenlerin ekonomik degerini düsürecektir. Akdeniz bölgesine geçtiginde ise oradaki bitkilere zarar verecektir. Yayilis siniri olmayan bu tehlikeli böcek, bugün Artvin ve Trabzon’un sorunu iken, yarin tüm Türkiye’nin sorunu haline gelecektir.”