Depozito Yönetim Sisteminde Logo Ve Sistem Tamam, Üreticiler Hazir

Türkiye, en üst düzeyde desteklenen ‘sifir atik’ konusunda dünyaya öncülük ediyor. Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan’in esi Emine Erdogan’in himayelerinde Çevre, Sehircilik ve Iklim Degisikligi Bakanligi’nca baslatilan ‘Sifir Atik Projesi’ 2017 yilindan bu yana basariyla uygulaniyor. Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan da geçen yil Eylül ayinda ABD’nin New York kentinde gerçeklestirilen Birlesmis Milletler (BM) 78. Genel Kurulu’ndaki konusmasinda tüm dünyayi Sifir Atik Hareketi’ne destek vermeye davet etti.

Emine Erdogan’in destekledigi israfin önlenmesini, kaynaklarin daha verimli kullanilmasini, atik olusum sebeplerinin gözden geçirilerek atik olusumunun engellenmesini veya minimize edilmesini saglayan ’Sifir Atik Projesi’nin en önemli ayaklarindan ‘Depozito Yönetim Sistemi’nin (DYS) tüm hazirliklari tamamlandi.

Hem altyapisi ile hem de sistemin uygulanmasiyla dünyaya örnek olacak Depozito Yönetim Sistemi’nde Türkiye genelinde pilot uygulama asamasina gelindi.

Altyapi tamam, sira iade noktalarinda

Hem ekonomi hem çevre ve insan sagligi açisindan önemli olan sistemin altyapisi hazir. Sisteme kayitlar da büyük oranda gerçeklesti. Simdi sira depozito iade noktalarinin olusturulmasinda. Türkiye Çevre Ajansi (TÜÇA) yönetiminde, basta market zincirleri olmak üzere birçok noktada olusturulacak iade noktalarinin 2024 yili içerisinde devreye alinmasi planlanmakta. Iade noktalarinda bos ambalajlar tüketicilerden elden teslim alinabilecegi gibi, kurulumuna hizla baslanacak olan Depozito Iade Makineleri (DIM) de uygulamaya alinacak. Tüketicilerin baslica temas noktasi olacak olan DIM’ler Depozito Yönetim Sistemi için büyük önem tasiyor. Tüketicilerin getirdigi cam, polietilen tereftalat (PET) ve alüminyumdan yapilmis olan tek kullanimlik ambalajlari kabul eden ‘Depozito Iade Makineleri’ (DIM), ambalajlarin her birinin seklini, boyutlarini ve özel DYS logosunu kontrol ediyor ve onaylama islemini gerçeklestirerek mobil uygulama üzerinden tüketiciye depozito iade bedelini ödüyor.

Iade noktalarini bu yil her yerde görülecek

Halihazirda Yalova, Kizilcahamam gibi pilot uygulama bölgelerinde kamu noktalarinda hem yerli hem yabanci DIM’ler sayesinde, vatandaslar mevcutta dolasimda olan tek kullanimlik içecek ambalajlarini iade ederek iade puani ve parayi almaya hak kazanabiliyor. Depozito sistemi kapsaminda DIM’leri önümüzdeki dönemde hemen hemen her yerde görülebilecek. Gelecek 3 yilda tüm ülke genelinde 30 bin DIM’in kurulumu planlaniyor. Türkiye Çevre Ajansi’nin belirleyecegi depozito bedeli ürünlerin satis ücretine dahil olacak, ancak iade edilen ambalajla bu bedelin de tüketiciye iade edilecek olmasi sebebiyle tüketicilerin DIM’leri yogun olarak kullanmasi bekleniyor. Sistem dahilinde yillik 20 milyar adet iade edilen ambalaj hacmi olusmasi öngörülüyor; bu da günde 55 milyon adet ambalaja tekabül ediyor. Bu veriler, DIM’lerin tüketicilerin büyük bir kismi tarafindan çok yogun olarak kullanilacagini gösteriyor.

Genis cografya ve yüksek nüfus göz önünde tutuldugunda tüketicilerin sisteme erisimin kolaylasmasi amaciyla yüksek sayida otomatin marketlere ve benzeri satis noktalarina, restoran ve otellere yerlestirilmesi planlaniyor. Bu da yerli üreticiler için önemli bir firsat olusturuyor. Ayrica, DIM’lerin dünyadaki pazari düsünüldügünde ihracatta yeni bir kapi olusturma potansiyeli de yüksek.

Ambalajlarda DYS logosu olacak

Türkiye’de ilk basta içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanilan cam, polietilen tereftalat (PET) türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapilmis olan tek kullanimlik ambalajlar öncelikli olarak zorunlu depozito uygulamasi kapsamina alinacak.

Tüketicilerin sahte, kaçak ve kayit disi üretilen içecekleri tüketmemesi ve depozitoya tabi olan ambalajli içeceklerin kolayca ayristirilabilmesi için, sisteme dahil olan içeceklerin etiket veya ambalajlarinda, depozito programina dahil olduklarini gösteren Depozito Yönetim Sistemi logosu (DYS Logosu) yer alacak. Depozito uygulamasi kapsamindaki içeceklerin DYS logolu etiketleri, özel ve kopyalanamaz bir mürekkeple basiliyor.

Özel mürekkepli, kopyalanamaz etiket

Verilen bilgiye göre, Depozito Yönetim Sistemi (DYS) Logosu’nun ambalajlar üzerine uygulamasinda kullanilan özel güvenlik mürekkebinin sahtesinin üretilmesi söz konusu degil. Özel güvenlik mürekkebi sahip oldugu ayristirici özellikler sayesinde özel cihazlarla kontrol edildiginden, içecek ambalajinin üstündeki DYS logosunun Depozito Yönetim Sistemi özel güvenlik mürekkebini tasiyip tasimadigi anlasilabiliyor. Mürekkep projeye özel tasarlandigi için piyasadan dogrudan veya dolayli yöntemler ile temin edilmesi mümkün degil. Sadece proje kapsaminda yetki belgesi almis ambalaj ve etiket üreticileri özel güvenlik mürekkebini kullanma hakkina sahip olacak.

Sistemin güvenligi açisindan önemli

Mürekkep tasarimi, üretim asamalari ve mürekkebin dagitilmasi ile kullanilmasi, kisaca tüm tedarik zincirinde çok az sayida kurum yetkili. Üstelik mürekkebin sise ve kutulara nasil uygulanmasi gerektigi de yine özel bir uzmanlik gerektiriyor. Bu özel yöntemler ve kisitli erisim sayesinde özel güvenlikli mürekkep elde ediliyor. DYS logosu üzerinde kullanilan özel güvenlikli mürekkep ayni zamanda tersine mühendislik yollariyla da yeniden üretilemez özellikte.

DYS logolu özel etiketler, sistemin saglikli ve güvenli islemesini saglarken diger taraftan sistemin kötü niyetli kullaniminin da önüne geçiyor. Depozito makineleri sadece DYS logosu tasiyan özel etiketli ürünleri kabul edecek. Böylece, kayit disi üretim yapilan içeceklerin sisteme girmesi engellenmis olacak.

Firmalar uyum sagladi

Üretici firmalar ve ürünler de sisteme büyük çogunlukta uyum sagladi. Türkiye Çevre Ajansi’nin (TÜÇA) 30.12.2022 tarihli ‘Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi Uygulamalarina Iliskin Duyurusu’na göre, 1 Agustos 2023 tarihinden itibaren içecek ambalajlari üzerinde ‘Depozito Yönetim Sistemi Isareti (logosu)’ zorunlu olarak kullanilmaya baslandi. Yüksek güvenlik özelliklerine sahip etiketlerin basimi için özel yetkilendirilen baski tesisleri de sisteme hazir hale geldi. Su ana kadar özel yetkilendirilen baski tesisleri, proje kapsaminda sisteme dahil olacak ürünlerin tamamina yakininin özel etiketlerini basacak kapasiteye sahip.

Tüm üreticiler sistemde

Çok sayida firma Depozito Yönetim Sistemi logosu ile üretime geçti ve DYS logolu ürünleri market raflarinda yer almaya basladi.

DYS logosu olmayan ürünler satilamayacagi için firmalar hizli bir sekilde onay süreçlerini tamamliyorlar. Böylece önümüzdeki günlerde market raflarinda DYS logolu daha fazla ürün görülecek.

Türkiye Çevre Ajansi yönetecek

Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi, Türkiye Çevre Ajansi (TÜÇA) tarafindan yönetilecek. Sistem, tek kullanimlik ambalajli ürünleri piyasaya sürecek firmalar, perakende sektörü oyunculari ve tüketiciler gibi çoklu bir yapidan ve çesitli süreçlerden olusuyor. Süreç, depozitolu ambalajin TÜÇA tarafindan belirlenen kriterlere uygun üretilerek piyasaya arz edilmesi ile baslayip bos ambalajin toplanarak geri dönüsüm tesislerine gönderilmesi ile tamamlanan bir döngüde isleyecek.

Sistemin isleyisi

Sistem söyle isleyecek:

Ambalajli içecegi piyasa süren firmalar, Depozito Bilgi Yönetim Sistemi’ne kaydolacak. Bu firmalar, DYS logolarini, özel güvenlikli mürekkep ve basim teknigiyle ambalajlar üzerine uygulayacak.

Türkiye Çevre Ajansi, depozito fiyatiyla ilgili düzenlemeyi yapacak ve kamuoyuna açiklayacak.

Firmalar piyasaya sürdügü her ürünün depozito bedelini Türkiye Çevre Ajansi’na ödeyecek. Firmalar sisteme aktarmis oldugu bu depozito bedelini market, bakkal gibi satis noktalarina yaptiklari ürün satisi ile tahsil edecekler.

Market, bakkal gibi satis noktalari da depozito ücretini ödeyerek aldiklari ambalajli ürünlerin, tüketicilere satisinda depozito ücretini tahsil edecekler.

Depozito Yönetim Sistemi’nin saglikli islemesi için en önemli asama tüketicilerin sisteme katildigi bölüm olacak. Tüketiciler, depozito ücretini ödeyerek aldiklari tek kullanimlik ambalajli ürünleri tükettikten sonra, bos ambalajlari depozito iade makinelerine iade ettiklerinde DBYS Mobil Uygulamasi araciligiyla depozito bedellerini geri alabilecekler.

Sürecin bundan sonraki bölümü tabi ki biraz daha teknik ve tüketicilerden bagimsiz isleyecek. Ama asil ekonomiye katki burada basliyor.

Tüketicilerden gelen bos ambalajlarin teslim alindigi ve depozito bedellerinin iade edildigi noktalarda Depozito Iade Makineleri olacak. Makineler, ambalajlari ayristirarak alacak. Depozitolu bos ambalajlar, TÜÇA’nin yetkilendirmesiyle bos ambalaj tasiyicilari tarafindan depo/aktarma merkezlerine, dogrulama tesislerine ve son olarak da geri dönüsüm tesislerine teslim edilecek. Sistem dahilinde geri dönüsümü saglanan malzemelerin türü ve miktarina göre belirlenen hurda geliri ise sisteme gelir olarak aktarilacak.

Sistemin çevreye, ekonomiye büyük katkisi var

DYS’nin çevre basta olmak üzere insan sagligi ve ekonomiye önemli katkilari var. Döngüsel ekonominin önemli oyuncularindan atiklarin, geri dönüsümü ve geri kazanimi tüm dünyada artik çok önemli hale geldi. Hatta atiklar, ülkelerin ekonomileri için önemli bir kaynak olarak degerlendiriliyor.

Depozito Yönetim Sisteminin hayata geçmesiyle ilk etapta 20-25 milyar ambalaj geri dönüsüme kazandirilacak. Bu sayede 37 bin ton sera gazi emisyonu azaltilirken, 1,3 milyar kWh enerji tasarrufu ve 3,6 milyon varil petrolden tasarruf saglanacak. Sanayide ise temiz bir geri dönüsüm imkâni saglayacak.

Proje kapsaminda, 20 yillik süreçte 100 milyar lira tasarruf ve 20 bin vatandasa da dogrudan istihdam alani açilacak.

Ithal edilen ham maddelerin yeniden üretimde kullanmasi sayesinde üretime ve istihdama katki saglanacak. Piyasaya sürülen içecek ambalajlarinin ham maddesi için yillik 150-200 milyon dolara yakin gerçeklesen ithalat hacmi önemli oranda düsürülerek cari açigin yönetilmesine kayda deger bir katki saglanmis olacak.

Türkiye dünyaya örnek olacak

Son teknolojilerle tüm hazirliklarinin tamamlandigi Depozito Yönetim Sistemi, devreye girince Türkiye çevre konusunda batili ülkelere fark atacak. ‘Sifir Atik’ konusunda dünyaya öncülük eden Türkiye, depozito iadesi konusunda da liderlik edecek. Almanya ve Danimarka’dan sonra Avrupa’da sistemi kapsamli olarak uygulamaya alan üçüncü ülke olacak.

Çevre bilincinin yükseldigi dünyamizda toplam 350 milyon nüfusa ulasan 20’den fazla ülkede ulusal yönetmeliklerle belirlenmis resmi depozito sistemleri islemekte. Yeni ülkeler de benzer sistemleri hayata geçirmek üzere hazirliklarini sürdürüyorlar. 2026 yilinda 70 ayri ülke veya eyalette yaklasik 750 milyon nüfusu kapsayacak sekilde depozito sistemlerinin kapsaminin hizla genislemesi, yayilmasi bekleniyor. Avrupa Birligi’nde 2027’ye kadar tüm ülkelerin depozito iade sistemine geçmesi hedefleniyor. Almanya basta olmak üzere Finlandiya, Norveç, Hollanda, Danimarka gibi ülkeler sistemi hayata geçirdi. Amerika Birlesik Devletleri’nde bazi eyaletlerde, Kanada’nin bazi bölgelerinde ve Avustralya’da sistem isliyor.