Tarih Teknolojiyle Bulustu, Binlerce Yillik Hitit Tabletleri Yapay Zeka Yöntemiyle Okunmaya Baslandi
Dünyada bir ilk olarak hayata geçirilen proje ile bin 954 Hitit tabletleri yapay zeka yöntemiyle okunuyor. Çivi tabletlerden elde edilen veriler, kurulacak Hitit Dijital Kütüphanesiyle hizmete sunulacak.
Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Istanbul Arkeoloji Müzeleri ve Çorum Müzesi envanterinde bulunan Hitit çivi yazili tabletlerin yapay zeka kullanilarak okunmasi, taranmasi ve dijital ortama aktarilmasi amaciyla baslatilan projenin ilk asamasi tamamlandi. Ankara Üniversitesi ile Kültür ve Turizm Bakanligi Kültür Varliklari ve Müzeler Genel Müdürlügü’nün is birliginde yürütülen proje çerçevesinde, Hititçe tabletler üzerinde gerçeklestirilen bu örnek proje ile binlerce yillik tarihi vesikalarin çözümlenmesi kolaylasacak ve bu sayede tablet okumalarinin ve yayinlari da hiz kazanacak.
500 tabletin yapay zekayla okuma süreci tamamlandi
Hititlerin baskenti Hattusa’da bulunan yüksek çözünürlüklü olarak fotograflanmasi ve 3 boyutlu taranmak suretiyle yapay zekaya ögretme sürecinin ilk asamasi sona erdi. Bin 954 çivi tablet üzerinde yüksek çözünürlüklü fotograflarla yapay zeka yöntemiyle çalisma yapilirken, ilk etapta çivi yazili 500 Hititçe tabletin yapay zeka ile ögrenme süreci tamamlandi. Yapay zeka çalismasinda yüzde 75,66 basari saglandi. Okumalardan elde edilen veriler Hititologlar tarafindan bilim dünyasiyla paylasilacak. Ayrica yapay zeka çalismalari tamamlandiginda tabletlerden elde edilen bilgiler sözlük olusturularak dijital kütüphaneyle Hititolog ve tarih meraklisi herkesin hizmetine sunulacak.
“Bu proje dünyada bir ilk”
“Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Çivi Yazili Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranmasi ve Bogazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafindan Okunmasi” projesi koordinatörü Ankara Üniversitesi Ögretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz, projenin dünyada bir ilk oldugunu vurgulayarak, “Bogazkale tabletlerinin Çorum’dan çikmasinin büyük bir anlami var. Dünyada ilk olarak Hititçe tabletlerinin yapay zeka tarafindan okunmasina yönelik bir proje baslatmis olduk. Örnekleri var miydi? Vardi. Chicago’da, Toronto’da, Tel Aviv Üniversitesi’nde bunun örnekleri vardi. Yapay zeka ile dogrudan baglantili olanlar Babilce, Akadça tabletler üzerineydi. Hititçe tabletler üzerine dogrudan bizim gibi hem dijitallestirme hem de arkasindan yapay zeka ile bunu entegre etme projesi yoktu. Bu nedenle çok mutluyuz” diye konustu.
Doç. Dr. Gavaz, projeye verdigi desteklerden dolayi Kültür ve Turizm Bakan Yardimcisi Nadir Alpaslan, Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar ve Kültür Varliklari ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgi’ya tesekkür etti.
“Yapay zeka çalismalarinda yüzde 75,66 basari saglandi”
“Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Çivi Yazili Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranmasi ve Bogazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafindan Okunmasi” projesi yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil, projenin iki temel ayaginin bulundugunu bunlardan ilkinin çivi Hititçe tabletlerin dijitallestirilmesi, ikincisinin ise yapay zeka ile okutulma süreci oldugunu açikladi.
Kültür ve Turizm Bakanligi, Ankara Üniversitesi ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi tarafindan yürütülen çalismada bin 954 yüksek çözünürlüklü fotografla yapay zeka sürecini baslattiklarini açiklayan Dr. Karacagil, “Ilk etapta bunlardan 500’ünde yapay zeka ile ögrenme süreci planlandi. Yapay zeka çalismalarinda yüzde 75,66 basari saglandi. Bu genel bir ortalama. Yapay zekanin bazi karakterleri yüzde 95 basariyla yakaladigi durumlarda var. Bazi karakterleri ise yüzde 50 ile yakaladi. Yüzde 75,66 çok büyük bir basari. Bazi tabletlerin kirik olmasi, deforme olmalari birçok faktör bunu etkiliyor. Ama yüksek çözünürlüklü fotograflari farkli algoritmalarla çözmeye çalisiyoruz. Ilk fazda yüzde 75,66 orani akademisyen camiasi ve ülkemiz için büyük bir basari. Ilk defa çivi yazili tabletlerde, Bogazköy tabletlerinde uygulanan proje dünyada ilk kez yapiliyor. Ilk defa böyle bir basariyi yerli ve milli akademisyenlerimizle çalisanlarimizla yapmak bizim için bir övünç ve gurur kaynagi. Yapay zeka alaninda sadece yabancilarin çalisma yapabilecegi algisini da kirmis oluyoruz. Çünkü bir projenin ilk fazinda yüzde 75,66 oranlik bir basari çok önemli. Ilk yilda çesitli farkli sonuçlarda elde ettik. Bunlari ilerleyen dönemlerde Hititolog uzmanlarimiz açiklayacak” diye konustu.
’Tabletlerden elde edilen verilerle sözlük olusturulacak’
Projenin ikinci dönem hedeflerinde okunan çivi yazili tabletlerden elde edilen bilgilerle bir sözlük hazirlanacagini açiklayan Dr. Karacagil, “Bu sözlükten ilk etapta akademisyen uzman Hititologlar faydalanacak gibi gözükse de bu alana ilgi duyan ögrenci olsun lisansüstü egitim agalan ögrenci olsun veya herkes faydalanacak. Ayrica kuracagimiz Hitit Dijital Kütüphanesinin içerisine yapay zekanin sonuçlari ile çalisacak bir modül ekleyecegiz. Hititçe ve Hititçe’nin karsiligi olan transliterasyonunu görecegiz” seklinde konustu.
Dr. Zeynel Karacagil yürütücülügünde, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Hititoloji Anabilim Dali’ndan Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz koordinatörlügünde ve bilimsel danismanliginda yürütülen projede, Bilecik Seyh Edebali Üniversitesi’nden Dr. Ögr. Üyesi Gülgüney, Masalci Sahin, bas yazilim mimari Emre Cirik, ’önyüz gelistirmecisi’ Enes Öztürk, doktora ögrencileri Semra Dalkiliç, Cansu Altun, Safak Beldan, yüksek lisans ögrencisi Melih Salih Keçeci, lisans ögrencileri Seminay Kabadayi, Hazel Yamaç Kara görev aliyor. Proje Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlügü ve uzmanlari ve Turizm Bakanligi ile Ankara Üniversitesi Rektörlügünün katkilari ile destekleniyor.