Selçuklularin En Sasaali Dönemine Ait Han 800 Yildir Zamana Direniyor
Selçuklularin en sasaali döneminde en önemli lojistik üstlerinden biri olan Malatya’da insa edilen Sisman Han, yaklasik 800 yildir geçen zamana inat ayakta duruyor.
Bir dönem en önemli lojistik merkezlerinden olan Malatya’da bilimsel çalismalarla tespit edilen 6 kervan ve 21 kervansaray arasinda yer alan Sisman Han, yapildigi 1230 yilindan günümüze kadar geçen 8 asirlik zamanda hiçbir onarimdan geçirilmedigi bilinmemesine ragmen kalintilarin büyük bir bölümü zamana inat ayakta duruyor. Malatya’nin yaklasik 20 kilometre dogusunda yer alan es odakli ve 3 sahinli yapisi ile 800 yildir ayakta kalan Siman Han, Anadolu’daki tespit edilen 8 es odakli hanlardan biri olma özelligi bulunurken, yapildigi tarih ve mimarisi ile de Anadolu Selçuklularin siyasi ve askeri alanda oldugu gibi kültür, sanat ve ticaretin de zirveye ulastigi dönemin kaniti özelligini tasiyor. Hani görme ve kendi inceleme firsati bulan sanat tarihçileri ise hani akillica tasarlanmis yüksek zevki selim örnegi olarak nitelendiriyor. Hani inceleyen ve kendi imkanlari ile arastirma firsati bulan sanat tarihçilerinden olan Inönü üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarim Fakültesi Ögretim Görevlisi Levent Iskenderoglu, Malatya’daki Siman hanin, yapildigi 13. Yüzyil Anadolu Selçuklularin siyasi ve askeri gücünün zirveye ulastigi Anadolu’da emniyet, huzur ve refahin tam olarak saglandigi, bu ortamda kültürün, sanatin ve ticaretin son derece gelistigi bir dönem oldugunun kaniti sekilinde asirlardir ayakta bulundugunu kaydetti.
Yapildigi dönemde Malatya’nin da çok önemli bir lojistik üssü oldugunu ve o dönem Orta Dogu’ya ve Asya’ya açilan en önemli koridorlardan birinde yer aldigini da hatirlatan Iskenderoglu, ’’Sisman Han Malatya’nin yaklasik 20 kilometre dogusunda yer alan 1230’lu yillara tarihlenen es odakli, 3 sahinli bir yapidir. Anadolu’da herhangi bir onarima konu olmadigi halde ayakta kalabilen kervansaraylardan bir tanesidir’’ dedi.
Malatya’nin tarihi önemine de dikkat çeken Iskenderoglu, ’’Malatya Selçuklular döneminde çok önemli bir lojistik merkezdi. Dogu bati arasinda önemli bir köprü olan Anadolu kitasi, Anadolu Selçuklulari tarafindan o dönemde, güvenligi saglanmis, ekonomisi iyilestirilmis ve refah düzeyi yükseltilmis bir cografya. Özellikle ipek yolunun en ticari açidan en aktif cografyasi diyebiliriz. Malatya ise bu alanda Orta Asya’ya ve orta doguya açilan önemli bir kapi olarak yer almaktaydi. 13 yüzyil devletin son derce güçlü oldugu altin bir çag olarak nitelendirilebilir. Birçogu devlet tarafindan finanse edilen bir kismi ise vakif sistemi içerisinde isletilen bu kervansaraylar yolculara ve tüccarlara üç güne kadar ücretsiz yeme, içme ve konaklama hizmeti vermistir. Ayrica bazi kervansaraylarda, hekim, terzi, nalbant gibi hizmetlerinde verildigi bilinmektedir. Bu devlet tarafindan saglanan menzil hizmetleri o dönem ticaretinin güçlü olusunda oldukça etkili olmustur’’ ifadelerini kullandi.
Siman Han’in mimarisi
Sisman Hanin mimarisi ive özelliklerini de anlatan Iskenderoglu, ’’Sisman Han benzeri Anadolu’da yedi tane es odakli kervansaray daha tespit edilmis durumdadir. Agirlikli olarak kabayonu köseler de ise kesme tas kullanilan sisman han üç sahinli ve üzeri tonoz örtü ile kapatilmis bir yapidir. Tonozlarin üzerinde kalinca bir toprak tabakasi bulunmaktaydi. Tabi bugün tonozlarin büyük ölçüde çöktügü gözlemlenmektedir. Tonoz altlarinda ki nisler daha önce burada var olan ahsap üst örtünün izleridir. Zaten kervan saraylar yapilari itibari ile askerî açidan da saldirilara karsi muhkem yapilardir. Sisman haninda duvar kalinliklari ortalama bir buçuk metredir. Dogu bati yönünde yaklasik 27 metre kuzey güney yönünde ise yaklasik 19 metre uzunlugu olan yapinin kapali alani yaklasik 450 metre karedir. Sahin tabanlarinda yaklasik 2 metre taban dolgusu mevcuttur. Orta sahin daha çok yolcularin konaklamasi için yan sahinlarin ise hayvanlarin barindigi alan olarak tasarlanmistir. Ön bölümünde ise su an duvar izlerini görebildigimiz açik bir servis alani mevcuttur. Sisman çayinin yaklasik 20 metre batisinda yer alan sisman hanin yine yaklasik 20 metre güney dogusunda su an Karakaya baraj gölü sulari altinda olan bir su sarnici mevcuttur. Ayrica sisman çayi üzerinde eski kervan yolunun bir kalintisi olan tas köprünün de ayaklari gözlemlenebilmektedir. Tüm özellikleri ile ayaga kaldirilmasi gereken bir yapi. Bir an önce temizlik kazilarinin yapilip, röleve restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazirlanmasi ve daha fazla yipranmaya maruz kalmadan ayaga kaldirilmasi, ömrünün uzatilmasi ve turizme kazandirilmasi gereken önemli bir yapi’’ seklinde konustu
Sisman han ve kervan yollari ile ilgili detayli bir bilimsel arastirma yapilmasi gerektigini de vurgulayan Iskenderoglu, yapilacak detayli bir çalismada gereken bilimsel destegi vermeye hazir oldugunu da sözlerine ekledi.
Kaynak: İHA
Yapildigi dönemde Malatya’nin da çok önemli bir lojistik üssü oldugunu ve o dönem Orta Dogu’ya ve Asya’ya açilan en önemli koridorlardan birinde yer aldigini da hatirlatan Iskenderoglu, ’’Sisman Han Malatya’nin yaklasik 20 kilometre dogusunda yer alan 1230’lu yillara tarihlenen es odakli, 3 sahinli bir yapidir. Anadolu’da herhangi bir onarima konu olmadigi halde ayakta kalabilen kervansaraylardan bir tanesidir’’ dedi.
Malatya’nin tarihi önemine de dikkat çeken Iskenderoglu, ’’Malatya Selçuklular döneminde çok önemli bir lojistik merkezdi. Dogu bati arasinda önemli bir köprü olan Anadolu kitasi, Anadolu Selçuklulari tarafindan o dönemde, güvenligi saglanmis, ekonomisi iyilestirilmis ve refah düzeyi yükseltilmis bir cografya. Özellikle ipek yolunun en ticari açidan en aktif cografyasi diyebiliriz. Malatya ise bu alanda Orta Asya’ya ve orta doguya açilan önemli bir kapi olarak yer almaktaydi. 13 yüzyil devletin son derce güçlü oldugu altin bir çag olarak nitelendirilebilir. Birçogu devlet tarafindan finanse edilen bir kismi ise vakif sistemi içerisinde isletilen bu kervansaraylar yolculara ve tüccarlara üç güne kadar ücretsiz yeme, içme ve konaklama hizmeti vermistir. Ayrica bazi kervansaraylarda, hekim, terzi, nalbant gibi hizmetlerinde verildigi bilinmektedir. Bu devlet tarafindan saglanan menzil hizmetleri o dönem ticaretinin güçlü olusunda oldukça etkili olmustur’’ ifadelerini kullandi.
Siman Han’in mimarisi
Sisman Hanin mimarisi ive özelliklerini de anlatan Iskenderoglu, ’’Sisman Han benzeri Anadolu’da yedi tane es odakli kervansaray daha tespit edilmis durumdadir. Agirlikli olarak kabayonu köseler de ise kesme tas kullanilan sisman han üç sahinli ve üzeri tonoz örtü ile kapatilmis bir yapidir. Tonozlarin üzerinde kalinca bir toprak tabakasi bulunmaktaydi. Tabi bugün tonozlarin büyük ölçüde çöktügü gözlemlenmektedir. Tonoz altlarinda ki nisler daha önce burada var olan ahsap üst örtünün izleridir. Zaten kervan saraylar yapilari itibari ile askerî açidan da saldirilara karsi muhkem yapilardir. Sisman haninda duvar kalinliklari ortalama bir buçuk metredir. Dogu bati yönünde yaklasik 27 metre kuzey güney yönünde ise yaklasik 19 metre uzunlugu olan yapinin kapali alani yaklasik 450 metre karedir. Sahin tabanlarinda yaklasik 2 metre taban dolgusu mevcuttur. Orta sahin daha çok yolcularin konaklamasi için yan sahinlarin ise hayvanlarin barindigi alan olarak tasarlanmistir. Ön bölümünde ise su an duvar izlerini görebildigimiz açik bir servis alani mevcuttur. Sisman çayinin yaklasik 20 metre batisinda yer alan sisman hanin yine yaklasik 20 metre güney dogusunda su an Karakaya baraj gölü sulari altinda olan bir su sarnici mevcuttur. Ayrica sisman çayi üzerinde eski kervan yolunun bir kalintisi olan tas köprünün de ayaklari gözlemlenebilmektedir. Tüm özellikleri ile ayaga kaldirilmasi gereken bir yapi. Bir an önce temizlik kazilarinin yapilip, röleve restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazirlanmasi ve daha fazla yipranmaya maruz kalmadan ayaga kaldirilmasi, ömrünün uzatilmasi ve turizme kazandirilmasi gereken önemli bir yapi’’ seklinde konustu
Sisman han ve kervan yollari ile ilgili detayli bir bilimsel arastirma yapilmasi gerektigini de vurgulayan Iskenderoglu, yapilacak detayli bir çalismada gereken bilimsel destegi vermeye hazir oldugunu da sözlerine ekledi.