Askeri Ceza Kanunu'nda Degisiklik Teklifi, TBMM Genel Kurulunda Kabul Edildi (1)

Asker kisi; kisiye suçu islerken rastlanmasi ile suçüstü bir fiilden dolayi; izlenen kisinin kaçmasi olasiliginin bulunmasi veya hemen kimligini belirleme olanaginin bulunmamasi hallerinde herkes tarafindan geçici olarak yakalanabilecek Subay ve astsubaylarin süpheli sifatiyla ifadesi bizzat cumhuriyet savcisi tarafindan alinacak Askerlerin isledikleri askeri suçlarin sorusturulmasi izne tabi olacak ancak agir ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde sorusturma, genel hükümlere göre yürütülecek Yüce Divan'da yargilanacak askerlerle ilgili sorusturma Yargitay Cumhuriyet Bassavcisi tarafindan yapilacak.

Askeri Ceza Kanunu ve Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasina Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalasti.

Kanunla Askeri Ceza Kanunu'nda, "askeri suçlar" ile "sirf askeri suçlar" tanimlanacak. Kanunda düzenlenen suçlar ile asker kisilerin askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak isledikleri suçlar askeri suç olacak.

Asker kisiler tarafindan islenen ve Askeri Ceza Kanunu'nda, "söz vererek tahliye olunan harb esirleri", "müstahkem bir mevkii veya kendi mevkiini veya kendisini veya bir gemiyi, bir tayyareyi düsmana teslim eden kumandanlarin cezasi", "vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezalari", "firar ve cezasi", "yabanci memlekete firar edenlerin cezalari", "mehil içinde yakalananlarin cezasi", "sözleserek firar ve cezasi", "kendini askerlige yaramayacak hale getirenlerin cezasi", "askerlikten kurtulmak için hile yapanlar", "amir veya üstü tehdit", "amir ve mafevkine hakaret edenlerin cezalari", "itaatsizlikte israr edenlerin cezasi", "toplu asker karsisinda veya hizmetten savusmak için veya silahli iken yapilan itaatsizligin cezalari", "büyük zararlar veren itaatsizligin cezalari", "mukavemet ve cezasi", "amire ve mafevka fiilen taarruz edenlerin cezalari", "fesat ve cezasi", "fesadi haber vermeyenlerin cezasi", "askeri isyan ve cezasi", "askeri isyanda önayak olanlarin cezalari", "düsman karsisinda askeri isyan suçlularinin cezasi" ile "dikkatsizlik edenler" basligiyla düzenlenen suçlar, sirf askeri suç olacak.

- Amir-maiyet veya üst-ast iliskisi

Yasayla suç bakimindan amir-maiyet veya üst-ast iliskisinin hangi durumlarda dikkate alinmayacagi düzenleniyor.

Askerlik hizmet ve görevlerine iliskin haller disinda, asker kisilerden nisanlilarin, evlilik bagi kalmasa bile eslerin, kan veya kayin hisimligindan üstsoy veya altsoy ile üçüncü derece dahil hisimlarin veya evlatlik bagi olanlarin birbirlerine karsi isledikleri suçlar bakimindan amir-maiyet ve üst-ast iliskisi dikkate alinmayacak.

Yükümlü erbas ve erler arasinda ast, üst veya amir iliskisinin dikkate alinmasi için fiilin askeri hizmet ve görevlerinden dolayi islenmesi sart olacak.

- Yakalama ve tutuklama

Düzenlemeyle asker kisilerin yakalanmasi ve tutuklanmasinda uygulanacak ilave hükümler ile istisnai hükümler belirleniyor.

Asker kisi; kisiye suçu islerken rastlanmasi ile suçüstü bir fiilden dolayi; izlenen kisinin kaçmasi olasiliginin bulunmasi veya hemen kimligini belirleme olanaginin bulunmamasi hallerinde herkes tarafindan geçici olarak yakalanabilecek.

Kisiye suçu islerken rastlanmasi, suçüstü bir fiilden dolayi izlenen kisinin kaçmasi olasiliginin bulunmasi veya hemen kimligini belirleme olanaginin bulunmamasi ile tutuklama karari veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakinca bulunan hallerde, cumhuriyet savcisina derhal basvurma olanagi bulunmadigi takdirde amiri, üstü, askeri karakol, nöbetçi, devriye, askeri inzibat ve kolluk görevlisi asker kisiyi yakalama yetkisine sahip olacak.

Yakalanan kisi ve olay hakkinda cumhuriyet savcisina hemen bilgi verilerek emri dogrultusunda islem yapilabilecek. Cumhuriyet savcisi, yakalanan kisiyi serbest birakmaz ise en yakin askeri inzibat karakoluna veya askeri makama ya da adli kolluk görevlilerine teslim edilmesine karar verecek.

Suçun, Türk Ceza Kanunu'nda "Koruma, Gözetim, Yardim veya Bildirim Yükümlülügünün Ihlali", "Çocuk Düsürtme, Düsürme veya Kisirlastirma", "Cinsel Dokunulmazliga Karsi Suçlar" ve "Hürriyete Karsi Suçlar" basligi ile tanimlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamina giren suçlardan olmasi durumunda, yakalanan kisi cumhuriyet savcisinin talimati ile adli kolluk görevlilerine teslim edilecek.

Asker kisilerin gözaltina alinmasi veya tutuklanmasi durumunda; derhal kita komutani veya askeri kurum amirine de haber verilecek.

- Sorusturma ve kovusturma

Askeri suçlarin sorusturulmasi ve kovusturulmasinda uygulanacak usul hükümlerine iliskin düzenleme yapilacak.

Askeri suçlarla ilgili, subay ve astsubaylarin süpheli sifatiyla ifadesi bizzat cumhuriyet savcisi tarafindan alinacak. Askeri amirler, cumhuriyet savcisinin ise el koymasina kadar delillerin kaybolmasini önleyecek tedbirleri alacak.

Ülke sinirlari disinda islenen suçlar bakimindan cumhuriyet savcisi, adli kolluk görevlileri tarafindan yapilacak islemlerin Milli Savunma Bakanliginca yurt disinda görevlendirilen hukuk sinifi subaylar tarafindan yapilmasini isteyebilecek.

Kuvvetli suç süphesinin varligini gösteren somut delillerin bulunmasi ve sirf askeri suç nedeniyle askeri disiplinin agir sekilde ihlal edilmesi halinde de asker kisi hakkinda tutuklama karari verilebilecek.

Sirf askeri suçlarda, tutuklama yasagina iliskin hükümler uygulanmayacak.

Asker kisilerin isledigi askeri suçlarla ilgili olarak kabul edilen iddianamenin bir örnegini mahkeme, kovusturmaya yer olmadigina karar verilmesi durumunda ise bir örnegini savcilik sorusturma iznini veren komutanliga veya askeri kurum amirligine gönderecek.

Askeri birlik komutani veya askeri kurum amiri, emir komutasindaki asker kisilerin, ifadelerinin alinmasi veya sorgularinin yapilmasi için hazir bulundurulmasini saglayacak.

- Sorusturma izni ve izin vermeye yetkili merciler

Düzenlemeyle asker kisilerin isledigi askeri suçlarda yürütülecek sorusturma ve kovusturmalardaki izin usulü ile izne karar verecek merciler belirleniyor.

Asker kisilerin isledikleri askeri suçlarin sorusturulmasi izne tabi olacak ancak agir ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde sorusturma genel hükümlere göre yürütülecek.

Sorusturma izni, asgari tugay komutani veya esiti askeri kurum amiri (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanliklarinda esiti) olmak üzere, asker kisinin görev yaptigi birlik komutani veya askeri kurum amiri, bu kisilerin yokluklarinda ise vekilleri tarafindan bizzat verilecek.

Genelkurmay Baskanligi, kuvvet komutanliklari ve Milli Savunma Üniversitesi hariç, Milli Savunma Bakanligi merkez ve tasra teskilati ile bagli ve ilgili kurum ve kuruluslarda görev yapan asker kisiler hakkinda sorusturma izni, Milli Savunma Bakani tarafindan verilecek. General ve amiraller hakkindaki sorusturma izni ise görev yeri dikkate alinarak ilgisine göre Genelkurmay Baskaninin veya ilgili kuvvet komutaninin teklifi üzerine ya da resen Milli Savunma Bakani tarafindan verilecek.

Bir askeri birlik veya askeri kurumda geçici olarak görevlendirilen veya harekat komutasina verilen asker kisiler hakkinda sorusturma izni, bu görevlerinin devami süresince geçici olarak görevlendirildikleri veya harekat komutasina verildikleri askeri birlik veya askeri kurumun bagli bulundugu sorusturma izni vermeye yetkili birlik komutani veya askeri kurum amiri tarafindan verilecek.

Kanunlarda aksi yazili olmadikça, bir askeri birlik veya askeri kurum disinda görevlendirilen asker kisiler hakkinda sorusturma izni, bu görevlerinin devami süresince Milli Savunma Bakani tarafindan verilecek.

Uluslararasi anlasmalar geregince yabanci asker kisilerin askeri suçlari hakkinda sorusturma izni Milli Savunma Bakani tarafindan verilecek. Bunlar hakkinda altinci ve yedinci fikra hükümleri uygulanmayacak.

Milli Savunma Bakani, general ve amiraller hariç subay veya astsubaylara iliskin sorusturma izni verme yetkisini, Personel Genel Müdürlügünün bagli oldugu bakan yardimcisina devredebilecek.

Subay ve astsubaylar hariç diger kisilerin isledikleri askeri suçlara iliskin sorusturma izni verme yetkisi, bu izni vermeye yetkili komutan veya askeri kurum amiri tarafindan teskilatinda bulunan hukuk sinifindan olan ya da Türk Silahli Kuvvetler Personel Kanunu uyarinca atanmis olan hukuk hizmetleri baskani veya birim amirine, Milli Savunma Bakani tarafindan merkezde Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü veya yardimcisina, tasrada ve bagli kurum ve kuruluslarda ise asgari alay esiti kurum amirine devredilebilecek.

Izin vermeye yetkili merci, ihbar veya sikayetin isleme konulmasi halinde bir ön inceleme baslatir. Ön incelemeyi bizzat yapabilecegi gibi, izin vermeye asil yetkili merciin emrinde olan ve hakkinda inceleme yapilanin üst konumundaki asker kisilerden birine de yaptirabilir. Izin vermeye yetkili merci, emrinde olan ve hakkinda inceleme yapilanin üstü konumundaki en az üç asker kisiden olusan bir heyet de görevlendirebilecek. Izin vermeye yetkili mercinin zorunlu gördügü hallerde, heyette yer alanlarin çogunlugunun, hakkinda inceleme yapilanin rütbe veya kidemce esiti veya üstü konumunda, heyet baskaninin ise hakkinda inceleme yapilanin üstü konumunda olmasi gerekecek.

Yetkili merci, sorusturma izni konusundaki kararini suçun islendiginin ögrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu süre, zorunlu hallerde 15 günü geçmemek üzere bir defa uzatilabilecek. Yetkili merci, belirtilen süreler içinde sorusturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verecek ve kararini Cumhuriyet Bassavciligina, hakkinda inceleme yapilana ve varsa sikayetçiye bildirecek. Bu kararlara karsi 10 gün içinde itiraz edilebilecek.

Sirf askeri suçlara iliskin verilen sorusturma iznine itiraz edilmesi, sorusturma islemlerini engellemeyecek. Itiraz, general ve amiraller için Danistay Birinci Dairesine, diger asker kisiler için ise yetkili mercinin yargi çevresinde bulundugu bölge idare mahkemesine yapilacak. Itirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara baglanacak. Verilen kararlar kesin olacak.

General ve amiraller hakkindaki sorusturma Yargitay Cumhuriyet Bassavcisi veya Bassavcivekili tarafindan yapilacak. Hakim karari gerektiren islemlere dair Yargitay Cumhuriyet Bassavciliginin talepleri ile kovusturmaya yer olmadigina dair kararlara yapilan itirazlar hakkinda, sorusturma konusu suçlarin en agirina bakmakla görevli Yargitay Ceza Dairesini numara itibari ile izleyen ceza dairesi baskani tarafindan karar verilecek. Suçun son numarali ceza dairesinin görevine girmesi halinde talebi ve itirazi inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Baskanina ait olacak. Hakim karari gerektiren islemlerde Baskanin verdigi kararlara karsi yapilan itirazi numara itibariyla izleyen ceza dairesi baskani inceleyecek. Son numarali daire baskaninin karari, Birinci Ceza Dairesi Baskani tarafindan incelenecek. Iddianame hazirlanmasi halinde kovusturma Yargitay ilgili ceza dairesince yapilacak.

- Yüce Divan'da yargilanacak asker kisilerle ilgili sorusturma usulü

Düzenlemeyle Yüce Divan'da yargilanacak asker kisilerin isledigi askeri suçlarda yürütülecek sorusturma ve kovusturmalardaki izin usulü ile izne karar verecek merciler de belirleniyor.

Genelkurmay Baskani ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarinin isledigi askeri suçlarin sorusturulmasi izne tabi olacak ancak agir ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde sorusturma genel hükümlere göre yürütülecek.

Genelkurmay Baskani ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlari hakkinda askeri suçlardan dolayi sorusturma yapilmasi Cumhurbaskaninin iznine bagli olacak.

Izin vermeye yetkili merci, ihbar veya sikayetin isleme konulmasi halinde bir ön inceleme baslatacak.

Yetkili merci, sorusturma izni konusundaki kararini suçun islendiginin ögrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu süre, zorunlu hallerde 15 günü geçmemek üzere bir defa uzatilabilecek.

Yetkili merci, belirtilen süreler içinde sorusturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verecek ve kararini Yargitay Cumhuriyet Bassavciligina, hakkinda inceleme yapilana ve varsa sikayetçiye bildirilecek. Bu kararlara karsi 10 gün içinde Danistay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. Itirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara baglanacak. Verilen kararlar kesin olacak.

Sorusturma Yargitay Cumhuriyet Bassavcisi tarafindan yapilacak. Hakim karari gerektiren islemlere dair Yargitay Cumhuriyet Bassavciliginin talepleri ile kovusturmaya yer olmadigina dair kararlara yapilan itirazlar hakkinda, sorusturma konusu suçlarin en agirina bakmakla görevli Yargitay ceza dairesini numara itibariyla izleyen ceza dairesi baskani tarafindan karar verilecek. Suçun son numarali ceza dairesinin görevine girmesi halinde talebi ve itirazi inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Baskanina ait olacak.

Hakim karari gerektiren islemlerde Baskanin verdigi kararlara karsi yapilan itirazi numara itibariyla izleyen ceza dairesi baskani inceleyecek. Son numarali daire baskaninin karari, Birinci Ceza Dairesi Baskani tarafindan incelenecek. Iddianame düzenlenmesi halinde kovusturma Yüce Divan sifatiyla Anayasa Mahkemesinde yapilacak.

(Sürecek)
Kaynak: AA