Iran Siyasetinde Reformistlerin Büyük Çöküsü
Reformistlerin adayi Hasan Ruhani, 2017'de yüzde 73 katilimla gerçeklesen seçimlerde yaklasik 24 milyon oy aldi ve yüzde 57,14 ile ilk turda Cumhurbaskani seçildi Son seçimlerde ise reformistlerin destekledigi Abdunnasir Himmeti sadece 2 milyon 427 bin oy alarak yüzde 8'de kaldi Reformistlerin oylari 4 yilda yüzde 57'den yüzde 8'e düstü Seçim sonuçlari, reformist seçmen ile reformist siyasetçi arasindaki derin fikir ayriligi ve yaklasim farkinin arttigini gösterdi Reformist siyasetçiler yasanan gelismeler üzerine sandigin hala bir çözüm olacagi yönünde bir düsünceye sahipken, reformist seçmenin ise bu düsünceden uzaklastigi görülüyor.
MUHAMMET KURSUN - Iran'da 5. Cumhurbaskani Muhammed Hatemi'nin 1997'deki zaferiyle siyaset sahnesine çikan reformistler, 18 Haziran Cuma günü yapilan son seçimlerde büyük bir çöküs yasadi.
Iran'da "reformcu kanat" olarak ifade edilen bu siyasi hareket, ülkedeki müesses nizamin savunuculari olarak bilinen muhafazakarlarin karsisinda daha fazla demokrasi, özgürlük, sosyal haklar ve dünya ile diyalog söylemleriyle öne çikti.
Reformcularin lideri Hatemi, 1982-1992 yillarinda Irsad ve Kültür Bakanligi görevinden sonra 1997'deki Cumhurbaskanligi seçimlerini sürpriz bir sekilde kazanarak hem Iran'da hem de dünyada gündem oldu. 1997'de muhafazakar aday Natik Nuri'ye karsi kendisine hiç sans verilmeyen Hatemi, oylarin yaklasik yüzde 70'ini alarak tarihi bir basariya imza atti.
- Hatemi, ülkede ilk kez ciddi reformlara imza atan isim oldu
Hatemi, izledigi reformcu politikalar sebebiyle 2001'de yeniden girdigi Cumhurbaskanligi seçimlerini de daha yüksek bir oyla kazandi ve ikinci döneminde müesses nizam ile sorunlar yasadi.
Hatemi, devrimin ardindan olusan siyasi atmosferi degistiren ve ülkede ilk ciddi reformlara imza atan siyasetçi oldu. Gerek Cumhurbaskanligi döneminde gerek daha sonraki dönemde savundugu siyasi görüsler nedeniyle Hatemi'nin basina çikmasi yasaklandi.
- Ahmedinejad, reformistlerin 8 yillik iktidarina son verdi
Hatemi'nin ardindan 2005 yilindaki seçimlerde muhafazakarlarin adayi Mahmud Ahmedinejad, reformistlerin adayi Ali Ekber Hasimi Rafsancani'ye karsi zafer elde ederek reformistlerin 8 yillik iktidarina son verdi. Ahmedinejad 2009'da olayli geçen seçimleri de Yesil Hareketi'nin liderleri Mir Hüseyin Musevi ve Mehdi Kerrubi'ye karsi kazandi.
Ahmedinejad'in 8 yil süren iktidarinin ardindan 2013 yilindaki seçimlerde reformistlerin adayi Rafsancani'nin Anayasayi Koruyucular Konseyi (AKK) tarafindan veto edilmesi üzerine reformistler kendilerine yakin bulduklari Hasan Ruhani'ye destek vererek Cumhurbaskani seçilmesini sagladi.
- Ruhani döneminde nükleer anlasma imzalandi
Ruhani'nin birinci döneminde 2015'te P5+1 ülkeleri ile imzalanan nükleer anlasmanin ardindan reformistler, 2017'deki seçimlerde de kendisine destek vererek rakibi muhafazakar aday Ibrahim Reisi karsisinda büyük farkla zafer kazanmasini sagladi.
Reformistlerin adayi Ruhani, 2017'de yüzde 73 katilimla gerçeklesen 12. Cumhurbaskanligi seçimlerinde yaklasik 24 milyon oy aldi ve yüzde 57,14 ile ilk turda Cumhurbaskani seçildi.
- Reformistlerin oylari 4 yilda yüzde 57'den yüzde 8'e düstü
Ancak 2021'e gelindiginde 18 Haziran Cuma günü yapilan seçimlerde reformistlerin destekledigi Abdunnasir Himmeti sadece 2 milyon 427 bin oy alarak yüzde 8'de kaldi. Buna göre reformistlerin oylari 4 yilda yüzde 57'den yüzde 8'e düsmüs oldu.
Reformistlerin kalesi olarak bilinen baskent Tahran'da seçimlere katilim yüzde 26'da kaldi. Ruhani'nin kazandigi seçimlerde ise Tahran'da katilim orani yüzde 65 olmustu.
Subat 2020'de yapilan Meclis seçimlerinde de katilim yüzde 42'de kalmis ve vetolar nedeniyle muhafazakarlar kullanilan oylarin yüzde 90'indan fazlasini alarak Mecliste ezici bir çogunluga ulasmisti. Ancak reformistler seçimleri blok olarak "boykot" karari aldigi ve siyasi liderler de bu karari destekledigi için bu durum hanelerine "yenilgi" olarak yazilmamisti.
- Reformist siyasetçi ile reformist seçmen arasindaki fikir ayriligi artti
Son seçimlerde ise Hatemi basta olmak üzere reformistlerin önemli isimleri ve partiler Himmeti'yi destekleme karari aldi. Reformist siyasetçilerin aldigi seçimlere katilim karari seçmen üzerinde hiçbir etki uyandirmadi.
Bu seçimler, reformist seçmen ile reformist siyasetçiler arasindaki derin fikir ayriligi ve yaklasim farkinin da arttigini gösterdi. Reformist siyasetçiler yasanan gelismeler üzerine sandigin hala bir çözüm olacagi yönünde bir düsünceye sahipken, geçen sene yapilan Meclis seçimleri ve cuma günkü Cumhurbaskanligi seçimleri reformist seçmenin bu düsünceden uzaklastigini gösteriyor.
- Reformistlerin kalesi Tahran'da katilim yüzde 26'da kaldi
Seçimlere katilimi destekleyen bazi reformist siyasetçiler, seçim günü "boykot siyaseti çöktü" yönünde mesajlar atsa da reformistlerin kalesi Tahran'da, Subat 2020'deki Meclis seçimleri ile cuma günkü Cumhurbaskanligi seçimleri arasinda katilim yönünden hiçbir fark olmadi. Her iki seçimde de Tahran'da katilim yüzde 26'da kaldi.
Reformistlerin çöküsü ülkede umudunu sandiga baglayanlarin sayisinin azalmasina neden oluyor. Bu durum reformist seçmen ile rejim arasindaki mesafeyi de açiyor. Reformist siyasetçiler ise halkin sandiktan umudunu kesmesinin "rejimin yikilmasi için mücadele edenlerin" elini güçlendirecegi uyarisinda bulunuyor.
- Reformist siyasetçiden "stratejimizi gözden geçirmeliyiz" mesaji
Son seçimlerde adayligi veto edilen reformistlerin önde gelen isimlerinden Mustafa Taczade, seçim sonuçlariyla ilgili sosyal medya hesabindan yaptigi paylasimda, sunlari kaydetti:
"Rejimden çok umudum yok ancak reformistler olarak görüsümüzü ve stratejimizi gözden geçirmez ve çogunlugun taleplerine uygun yaklasimlar benimsemezsek kaybolan güveni yeniden tesis edemeyiz."
- "Reformistlerin yenilgisi digerlerine kiyasla çok agirdi"
Yine ülkenin önde gelen siyaset bilimcisi Sadik Zibakelam de reformistlerin çöküsüyle ilgili su degerlendirmede bulundu:
"Himmeti'ye verilen 2,5 milyon oy reformistlerin 24 yillik siyasi serüvenine sikilan son kursundu. Reformistler destekledikleri Himmeti'nin en kötü ihtimalle 10 milyon oy almasini ve en iyi ihtimalle de seçimleri ikinci tura götürmesini bekliyordu. Reformistlerin yenilgisi digerlerine kiyasla çok agirdi."
Kaynak: AA
Iran'da "reformcu kanat" olarak ifade edilen bu siyasi hareket, ülkedeki müesses nizamin savunuculari olarak bilinen muhafazakarlarin karsisinda daha fazla demokrasi, özgürlük, sosyal haklar ve dünya ile diyalog söylemleriyle öne çikti.
Reformcularin lideri Hatemi, 1982-1992 yillarinda Irsad ve Kültür Bakanligi görevinden sonra 1997'deki Cumhurbaskanligi seçimlerini sürpriz bir sekilde kazanarak hem Iran'da hem de dünyada gündem oldu. 1997'de muhafazakar aday Natik Nuri'ye karsi kendisine hiç sans verilmeyen Hatemi, oylarin yaklasik yüzde 70'ini alarak tarihi bir basariya imza atti.
- Hatemi, ülkede ilk kez ciddi reformlara imza atan isim oldu
Hatemi, izledigi reformcu politikalar sebebiyle 2001'de yeniden girdigi Cumhurbaskanligi seçimlerini de daha yüksek bir oyla kazandi ve ikinci döneminde müesses nizam ile sorunlar yasadi.
Hatemi, devrimin ardindan olusan siyasi atmosferi degistiren ve ülkede ilk ciddi reformlara imza atan siyasetçi oldu. Gerek Cumhurbaskanligi döneminde gerek daha sonraki dönemde savundugu siyasi görüsler nedeniyle Hatemi'nin basina çikmasi yasaklandi.
- Ahmedinejad, reformistlerin 8 yillik iktidarina son verdi
Hatemi'nin ardindan 2005 yilindaki seçimlerde muhafazakarlarin adayi Mahmud Ahmedinejad, reformistlerin adayi Ali Ekber Hasimi Rafsancani'ye karsi zafer elde ederek reformistlerin 8 yillik iktidarina son verdi. Ahmedinejad 2009'da olayli geçen seçimleri de Yesil Hareketi'nin liderleri Mir Hüseyin Musevi ve Mehdi Kerrubi'ye karsi kazandi.
Ahmedinejad'in 8 yil süren iktidarinin ardindan 2013 yilindaki seçimlerde reformistlerin adayi Rafsancani'nin Anayasayi Koruyucular Konseyi (AKK) tarafindan veto edilmesi üzerine reformistler kendilerine yakin bulduklari Hasan Ruhani'ye destek vererek Cumhurbaskani seçilmesini sagladi.
- Ruhani döneminde nükleer anlasma imzalandi
Ruhani'nin birinci döneminde 2015'te P5+1 ülkeleri ile imzalanan nükleer anlasmanin ardindan reformistler, 2017'deki seçimlerde de kendisine destek vererek rakibi muhafazakar aday Ibrahim Reisi karsisinda büyük farkla zafer kazanmasini sagladi.
Reformistlerin adayi Ruhani, 2017'de yüzde 73 katilimla gerçeklesen 12. Cumhurbaskanligi seçimlerinde yaklasik 24 milyon oy aldi ve yüzde 57,14 ile ilk turda Cumhurbaskani seçildi.
- Reformistlerin oylari 4 yilda yüzde 57'den yüzde 8'e düstü
Ancak 2021'e gelindiginde 18 Haziran Cuma günü yapilan seçimlerde reformistlerin destekledigi Abdunnasir Himmeti sadece 2 milyon 427 bin oy alarak yüzde 8'de kaldi. Buna göre reformistlerin oylari 4 yilda yüzde 57'den yüzde 8'e düsmüs oldu.
Reformistlerin kalesi olarak bilinen baskent Tahran'da seçimlere katilim yüzde 26'da kaldi. Ruhani'nin kazandigi seçimlerde ise Tahran'da katilim orani yüzde 65 olmustu.
Subat 2020'de yapilan Meclis seçimlerinde de katilim yüzde 42'de kalmis ve vetolar nedeniyle muhafazakarlar kullanilan oylarin yüzde 90'indan fazlasini alarak Mecliste ezici bir çogunluga ulasmisti. Ancak reformistler seçimleri blok olarak "boykot" karari aldigi ve siyasi liderler de bu karari destekledigi için bu durum hanelerine "yenilgi" olarak yazilmamisti.
- Reformist siyasetçi ile reformist seçmen arasindaki fikir ayriligi artti
Son seçimlerde ise Hatemi basta olmak üzere reformistlerin önemli isimleri ve partiler Himmeti'yi destekleme karari aldi. Reformist siyasetçilerin aldigi seçimlere katilim karari seçmen üzerinde hiçbir etki uyandirmadi.
Bu seçimler, reformist seçmen ile reformist siyasetçiler arasindaki derin fikir ayriligi ve yaklasim farkinin da arttigini gösterdi. Reformist siyasetçiler yasanan gelismeler üzerine sandigin hala bir çözüm olacagi yönünde bir düsünceye sahipken, geçen sene yapilan Meclis seçimleri ve cuma günkü Cumhurbaskanligi seçimleri reformist seçmenin bu düsünceden uzaklastigini gösteriyor.
- Reformistlerin kalesi Tahran'da katilim yüzde 26'da kaldi
Seçimlere katilimi destekleyen bazi reformist siyasetçiler, seçim günü "boykot siyaseti çöktü" yönünde mesajlar atsa da reformistlerin kalesi Tahran'da, Subat 2020'deki Meclis seçimleri ile cuma günkü Cumhurbaskanligi seçimleri arasinda katilim yönünden hiçbir fark olmadi. Her iki seçimde de Tahran'da katilim yüzde 26'da kaldi.
Reformistlerin çöküsü ülkede umudunu sandiga baglayanlarin sayisinin azalmasina neden oluyor. Bu durum reformist seçmen ile rejim arasindaki mesafeyi de açiyor. Reformist siyasetçiler ise halkin sandiktan umudunu kesmesinin "rejimin yikilmasi için mücadele edenlerin" elini güçlendirecegi uyarisinda bulunuyor.
- Reformist siyasetçiden "stratejimizi gözden geçirmeliyiz" mesaji
Son seçimlerde adayligi veto edilen reformistlerin önde gelen isimlerinden Mustafa Taczade, seçim sonuçlariyla ilgili sosyal medya hesabindan yaptigi paylasimda, sunlari kaydetti:
"Rejimden çok umudum yok ancak reformistler olarak görüsümüzü ve stratejimizi gözden geçirmez ve çogunlugun taleplerine uygun yaklasimlar benimsemezsek kaybolan güveni yeniden tesis edemeyiz."
- "Reformistlerin yenilgisi digerlerine kiyasla çok agirdi"
Yine ülkenin önde gelen siyaset bilimcisi Sadik Zibakelam de reformistlerin çöküsüyle ilgili su degerlendirmede bulundu:
"Himmeti'ye verilen 2,5 milyon oy reformistlerin 24 yillik siyasi serüvenine sikilan son kursundu. Reformistler destekledikleri Himmeti'nin en kötü ihtimalle 10 milyon oy almasini ve en iyi ihtimalle de seçimleri ikinci tura götürmesini bekliyordu. Reformistlerin yenilgisi digerlerine kiyasla çok agirdi."