ABD’li isimden dikkat çeken Türkiye çıkışı: Ankara'nın önerisi önemli
ABD Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Dış Hizmetler Enstitüsü uzmanı John Sitilides, ABD Başbakanı Joe Biden ile Başkan Recep Tayyip Erdoğan arasında gerçekleştirilen görüşmeyle ilgili çarpıcı değerlendirmelerde bulundu.
Sitilides, Erdoğan-Biden görüşmesi ve bu görüşmenin iki ülke ilişkilerine yansımaları hakkında VOA Türkçe muhabirinin sorularını yanıtladı.
İki liderin ilk kez Biden'ın senatörlük yıllarında, Senato Dış İlişkiler Komisyonu başkanlığını yaptığı sırada tanıştığını, sonraki yıllarda Biden başkan yardımcısıyken tekrar biraraya geldiklerini ve birlikte çalıştıklarını ifade eden Sitilides, “Şimdiyse Biden ABD Başkanı. Dolayısıyla kişisel ilişkiler yeni bir düzenlemeden geçiyor” ifadesini kullandı.
Biden'ın senatör olduğu zamanda Türk-Amerikan ilişkilerinin çok güçlü bir savunucusu olduğunu, hem Türk hükümeti içerisinde ve özellikle Türk iş dünyasında çok önemli bağlarının bulunduğunu hatırlatan Sitilides, bu durumun Erdoğan 20 yıl önce başbakan olarak ilk iktidara geldiğinde de devam ettiğini söyledi.
“İki liderin birbirine tekrar güvenebilmesi gerekiyor”
Sitilides şunları kaydetti: “Birbirlerini biliyorlar ama şimdi çok farklı bir ilişki türü var. Öncelikle bence Biden ‘ABD'yi ittifaklara geri döndürmeye' çok ilgi gösteriyor, ittifaklar Başkan Biden'ın stratejisinde önemli bir yer tutuyor. Bence iki liderin 45 dakika süren baş başa görüşmesi bu kişisel ilişkiyi yansıtıyor. Bu toplantıdan tam olarak ne çıktığını bilmiyorum, Amerikan tarafından bir açıklama yapılmadı ama benim hissiyatım kişisel bir ilişkinin olduğu yönünde. Birbirlerine tekrar güvenebilmeleri gerekiyor.
Bence bu, özellikle Başkan Biden'ın Cumhurbaşkanı Erdoğan'a verdiği mesajın çok önemli bir parçasını oluşturuyor. Çünkü ABD'nin 2016'daki darbenin arkasında olduğu fikrini Washington'da idrak etmek çok zor. Aynı şekilde, ABD'de hukukun üstünlüğü ilkesinin düzgünce yorumlanmasını anlamak yerine ABD'nin Erdogan'ı ve destekçilerini cezalandırmak için Fethullah Gülen'i kasten barındırdırdığı fikri de, güvenin yeniden inşa edilmesi gereken bir başka alan. Elbette Suriye'de YPG'ye destek gibi, Türkiye'de çok olumsuz etkiler bırakan konularda da çözümler geliştirilmeli. Benim görüşüme göre, iki lider arasındaki dinamikler sağlıklı değilse, diplomatların da sorunlara çözümler üretmesi çok daha zor hale gelecektir.
Baş başa görüşmeden sonra yarım saat süreyle heyetler arası görüşme oldu ve bence Türk-Amerikan ilişkilerindeki çok sayıda ciddi sorunda çözüm yolunda ilerleme sağlanabileceği ve belki bazılarının çözüleceği platform da bu olacak.”
Türkiye'nin NATO ittifakı içerisinde belki de en zor sorunu teşkil ettiği yönünde Washington'da her iki parti içinde de giderek artan bir görüş birliği olduğuna dikkati çeken Sitilides, bu sorunun, Doğu Akdeniz, Ortadoğu, ABD için sadece Türkiye değil diğer Avrupa ülkeleriyle ilişkileri bakımından da büyük kaygı uyandıran Çin ve Rusya gibi geniş yelpazede bir dizi alanda Ankara'nın eksen kayması görünümü sergilemesinden kaynaklandığını belirtti.
Görüşmenin zamanlamasıyla ilgili bir soru üzerine Sitilides, ABD Başkanı'nın G-7 ve NATO gibi zirveler için Avrupa'da bulunmasının, NATO'nun önemli ülkelerinden biriyle de yeniden temas kurma bağlamında kendisine bir fırsat sunduğunu söyledi. Amerikalı uzman, “ABD ulusal güvenlik perspektifinden baktığınızda, ABD'nin müdahil olduğu birçok alan, Suriye, İran, Libya, Doğu Akdeniz, AB, petrol, enerji, Karadeniz, Rusya, Çin, tüm bu alanlar Türkiye'yi de içine alıyor ve Türkiye, Washington'daki en büyük destekçileri arasında bile büyük endişe uyandıran bir yönde ilerliyor. Dolayısıyla ABD-Türkiye ilişkilerini onarmak için nelerin yapılabileceğini görme çabasında Biden ve Erdoğan arasında bir görüşme ayarlamak bence Beyaz Saray açısından önemliydi” dedi.
“Türkiye'nin Afganistan önerisi çok önemli, NATO müttefikleriyle ortak hedef yolunda birlikte çalışmak için büyük bir fırsat”
Türkiye'nin Afganistan'da Kabil Havalimanı'nın güvenliğini sağlama önerisiyle ilgili bir soru üzerine Sitilides, yabancı büyükelçiliklerin ve uluslararası örgütlerin Kabil'de çalışmalarını devam ettirebilmeleri için bu havalimanının güvenliğinin büyük önem taşıdığına dikkati çekti.
“Havalimanı güvenliği yoksa, hiçbir sorumlu hükümet, diplomatlarını, Taliban'a karşı korunmasız bir vaziyette bırakmayacaktır. Dolayısıyla Türkiye'nin önerisi, Afganistan'daki mevcut durumdan Afgan hükümetiyle Taliban arasında bir çeşit anlaşmanın olmasının umulduğu bir duruma istikrarlı bir geçişi sağlamak açısından çok önemli” diyen Sitilides, bunun için Türkiye'nin ABD ve batıdan mali, lojistik ve diplomatik desteğe ihtiyacı olduğunu açıkça dile getirdiğini hatırlattı.
Sitilides, “Biden yönetimi de Kabil Havalimanı'nda ve genel anlamda Kabil'de bir kaos görmek istemiyor, dolayısıyla bence bu, ABD-Türkiye ve Türkiye ile NATO müttefikleri arasında ortak bir hedef yolunda birlikte çalışmak için büyük bir fırsat olacak” diye konuştu.
'Afganistan'da istikrarı sağlamak Türkiye'yi çok yakından ilgilendiriyor'
Ayrıca Afganistan'da istikrarın olmasının Türkiye'yi çok yakından ilgilendirdiğine işaret eden Sitilides, ABD askerleri çekildikten sonra iç savaşın patlak vermesi durumunda AB ülkelerine gitmek için Türkiye'ye doğru Afganistan'dan çok büyük bir mülteci akınının olabileceği ihtimaline değindi ve son yıllarda Suriyeli mültecilerin Türk toplumu ve ekonomisi üzerinde ne kadar ciddi etkilerinin olduğunu anımsattı.
Sitilides, 'Afganistan'da geçiş döneminde mümkün olan en fazla istikrarı sağlamanın ve potansiyel anlamda gelecekte bu ülkede karlı yeniden inşa projelerinde yer alabilmenin Türkiye'nin çok çıkarına olacağını düşünüyorum” dedi.
Sitilides, Türkiye'nin Afganistan'da olası katkısının Türkiye ile ABD ve diğer NATO müttefikleri arasındaki ilişkilerin onarılmasında da önemli bir adım olabileceğini ifade etti ancak bunun koşulunun müzakerelerin zor geçmemesi, uzamaması ve Türkiye'nin “kendi ulusal güvenliği ve NATO'da iyi bir ortak olmanın gereği” olan bir konuda çok yüksek bir bedel öne sürdüğü algısının İttifak içinde oluşmaması olduğunu belirtti. Amerikalı uzman, “Dolayısıyla burada bir fırsat var ama Türkiye ile diğer NATO müttefiklerini bölen birçok konuda olduğu gibi bunda da şeytan ayrıntılarda gizli” ifadesini kullandı.