Trabzon'da Kentsel Dönüşüm Çalışmalarının Tarihi Kalıntıları Ortaya Çıkartması
4 bin yıllık tarihi bir geçmişi olan Trabzon’da kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında yapılacak kazılar öncesi mutlaka kazı alanının yeraltı haritasının çıkarılması gerektiği belirtildi.
Trabzon’un Ortahisar ilçesinde Tabakhane ve Zağnos vadisinde kentsel dönüşüm kapsamındaki kazı çalışmaları sırasında ortaya çıkan tarihi kalıntılarla ilgili son dönemlerde meydana gelen tartışmalarla ilgili Jeofizik Mühendisleri Odası Trabzon Şube Başkanı Prof. Dr. Hakan Karslı bir açıklama yaptı. Karslı, 4 bin yıldan daha fazla bir zaman içinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmış özellikle Rum Pontus İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu ve son olarak Türkiye Cumhuriyeti tarihinin izlerini içinde barındıran Trabzon’un zengin tarihi mirasa sahip olduğunu hatırlattı.
Bu tarihi mirasın bir kısmının yer yüzeyinde iken önemli bir kısmının da gömülü olduğunu kaydeden Karslı “Son 20 yıldır Trabzon ilinde, yol çalışmaları, inşaat kazıları ve özellikle Ortahisar İlçemizde kentsel dönüşüm kapsamında Tabakhane ve Zağnos vadilerinde yapılan kazılarda tarihi izlerini taşıyan kalıntılara sıklıkla rastlanılmaktadır. Bu kalıntıların her biri, aslında kullanıldığı dönemdeki yaşamın izlerini bugünümüze aktarmaktadır, dolayısıyla tarih, kültür, turizm açısından önemli katma değeri de beraberinde taşımaktadır. Tabakhane ve Zağnos vadilerinde yılların birikimi neticesinde çarpık yerleşimle örtülen, zarar gören, yada izleri silinen tarihi varlıklar ve kalıntılar kentsel dönüşüm kapsamında yapılan planlamalar doğrultusundaki kazılarda tekrar karşımıza çıkmaktadır. Ancak bunların kazı esnasında ortaya çıkması ve kazı zararlarına dönüşmesi konuya ilgili taraflar ve kamuoyu tarafından eleştiri konusu olmakta ve tartışmalara yol açmaktadır. Aslında bu tartışmalar kazı öncesi yapılacak bilimsel çalışmalar ile giderilir ve böylece tarihi miras herhangi zarar görmeksizin gün yüzüne çıkarılmış olur. Bunun için yapılacak olan tarih, arkeoloji ve jeofizik bilimi işbirliği ile arkeojeofizik çalışmalar sayesinde yüzeyden tahribatsız jeofizik yöntemleri uygulanarak kazı alanının yeraltı haritası çıkarılması ve bu harita üzerinde nerelerde ne tür kazıların nasıl yapılması gerektiğinin belirlenmesidir. Bunun için Jeofizik Mühendisliğinin Yer Radarı, Elektrik Özdirenç, Manyetik ve Sismik gibi yöntemleri başarılı bir şekilde uygulanabilir ve çok güvenilir sonuçlar elde edilebilir. Dünyada olduğu gibi, Ülkemizde de bu tür tarihsel arkeolojik alanlarda bu uygulamalar vazgeçilmezdir ve kazı öncesi mutlaka yapılmalıdır” ifadelerini kullandı.
Bunun birçok uygulamasının ülkemizde, Ankara’da, Göktepe (Urfa), Afyon, Muğla, İstanbul gibi şehirlerde yapıldığını kaydeden Karslı, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Birçok arkeolojik kazı halen daha Jeofizik bulguların yol göstericiliği ile devam etmektedir. Hatta ilimizde de değişik zamanlarda bu tür uygulamalar hem Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü’nün hem de Belediyelerimizin talepleri doğrultusunda yapılmış ve çalışmalar raporlanarak sunulmuştur. Kazı öncesi kazıyı yönlendirici Jeofizik haritalama çalışmaları Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği ve ilimizde var olan Jeofizik Mühendisliği Büroları tarafından yapabilecek yetkin personel ve yeterli modern teknolojik aletsel ekipman mevcuttur. Yüzeyden yapılacak Jeofizik ölçümlerle, gömülü olan nesnelerin, mağara veya tünel tipi boşlukların araştırılan alanın neresinde ve hangi derinliklerde olduğu haritalanır ve kazı sırasında dikkat edilmesi gereken yerler başarılı bir şekilde belirlenir. Sonuç olarak, kamuoyunda oluşan ve sürüp giden tartışmaları ortadan kaldırmak ve tarihi mirasımızın gömülü olanlarını da bilimsel metotlarla gün yüzüne çıkarmak için ilgili kurum ve kuruluşlarımızın Üniversitemizin Jeofizik Mühendisliği Bölümü ve İlimizde Jeofizik Mühendisliği hizmeti yapan özel bürolarla ortak işbirliği çerçevesinde projeler geliştirebilirler. Bu kapsamda, Trabzon ilinin tüm tarihi alanları için arkeojeofizik çalışmalar ile gömülü nesnelerin haritalama çalışmaları yapılmalı ve sonraki süreçlerde yapılacak kazı çalışmaları bu haritalarda belirtilen bulgulara göre ilerletilmelidir.”
Kaynak: İHA
Bu tarihi mirasın bir kısmının yer yüzeyinde iken önemli bir kısmının da gömülü olduğunu kaydeden Karslı “Son 20 yıldır Trabzon ilinde, yol çalışmaları, inşaat kazıları ve özellikle Ortahisar İlçemizde kentsel dönüşüm kapsamında Tabakhane ve Zağnos vadilerinde yapılan kazılarda tarihi izlerini taşıyan kalıntılara sıklıkla rastlanılmaktadır. Bu kalıntıların her biri, aslında kullanıldığı dönemdeki yaşamın izlerini bugünümüze aktarmaktadır, dolayısıyla tarih, kültür, turizm açısından önemli katma değeri de beraberinde taşımaktadır. Tabakhane ve Zağnos vadilerinde yılların birikimi neticesinde çarpık yerleşimle örtülen, zarar gören, yada izleri silinen tarihi varlıklar ve kalıntılar kentsel dönüşüm kapsamında yapılan planlamalar doğrultusundaki kazılarda tekrar karşımıza çıkmaktadır. Ancak bunların kazı esnasında ortaya çıkması ve kazı zararlarına dönüşmesi konuya ilgili taraflar ve kamuoyu tarafından eleştiri konusu olmakta ve tartışmalara yol açmaktadır. Aslında bu tartışmalar kazı öncesi yapılacak bilimsel çalışmalar ile giderilir ve böylece tarihi miras herhangi zarar görmeksizin gün yüzüne çıkarılmış olur. Bunun için yapılacak olan tarih, arkeoloji ve jeofizik bilimi işbirliği ile arkeojeofizik çalışmalar sayesinde yüzeyden tahribatsız jeofizik yöntemleri uygulanarak kazı alanının yeraltı haritası çıkarılması ve bu harita üzerinde nerelerde ne tür kazıların nasıl yapılması gerektiğinin belirlenmesidir. Bunun için Jeofizik Mühendisliğinin Yer Radarı, Elektrik Özdirenç, Manyetik ve Sismik gibi yöntemleri başarılı bir şekilde uygulanabilir ve çok güvenilir sonuçlar elde edilebilir. Dünyada olduğu gibi, Ülkemizde de bu tür tarihsel arkeolojik alanlarda bu uygulamalar vazgeçilmezdir ve kazı öncesi mutlaka yapılmalıdır” ifadelerini kullandı.
Bunun birçok uygulamasının ülkemizde, Ankara’da, Göktepe (Urfa), Afyon, Muğla, İstanbul gibi şehirlerde yapıldığını kaydeden Karslı, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Birçok arkeolojik kazı halen daha Jeofizik bulguların yol göstericiliği ile devam etmektedir. Hatta ilimizde de değişik zamanlarda bu tür uygulamalar hem Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü’nün hem de Belediyelerimizin talepleri doğrultusunda yapılmış ve çalışmalar raporlanarak sunulmuştur. Kazı öncesi kazıyı yönlendirici Jeofizik haritalama çalışmaları Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği ve ilimizde var olan Jeofizik Mühendisliği Büroları tarafından yapabilecek yetkin personel ve yeterli modern teknolojik aletsel ekipman mevcuttur. Yüzeyden yapılacak Jeofizik ölçümlerle, gömülü olan nesnelerin, mağara veya tünel tipi boşlukların araştırılan alanın neresinde ve hangi derinliklerde olduğu haritalanır ve kazı sırasında dikkat edilmesi gereken yerler başarılı bir şekilde belirlenir. Sonuç olarak, kamuoyunda oluşan ve sürüp giden tartışmaları ortadan kaldırmak ve tarihi mirasımızın gömülü olanlarını da bilimsel metotlarla gün yüzüne çıkarmak için ilgili kurum ve kuruluşlarımızın Üniversitemizin Jeofizik Mühendisliği Bölümü ve İlimizde Jeofizik Mühendisliği hizmeti yapan özel bürolarla ortak işbirliği çerçevesinde projeler geliştirebilirler. Bu kapsamda, Trabzon ilinin tüm tarihi alanları için arkeojeofizik çalışmalar ile gömülü nesnelerin haritalama çalışmaları yapılmalı ve sonraki süreçlerde yapılacak kazı çalışmaları bu haritalarda belirtilen bulgulara göre ilerletilmelidir.”