Yavaş Metabolizmaya Dikkat
Bilecik İl Halk Sağlığı Müdürlüğü Diyetisyeni Zerrin Delibaş Tez, metabolizmanın önemine değinerek, "Metabolik hızınız genetik veya hastalık gibi herhangi bir nedenden dolayı yavaşladıysa, besinleri enerjiye ve kaloriye dönüştürme kapasiteniz azalıyor, bunun sonucunda ise; fazla kaloriler yakılamıyor, yağ olarak depolanıyor ve kilo artışı görülüyor” dedi.
Metabolizma vücudun kendini yenilemesini sağladığını ifade eden Tez, “Hücreler için gerekli yapı taşları ve proteinleri üretiyor, dokular ve organların gelişimine yardımcı oluyor. Örneğin, metabolizma reaksiyonları sonucu üretilen bazı proteinler, kasları oluşturup, hareket etmemizi sağlıyor. Metabolizma sayesinde vücuttaki kimyasal değişimler için enzimler üretiliyor. Örneğin ağızdan alınan şekerin karaciğerde yağa dönüştürülüp, cilt altı yağ dokusunda depolanması gibi. Vücut ısısının sabit tutulmasını sağlıyor, yağ dokusunun miktarını denetliyor” dedi.
METABOLİK HIZ NEDİR
Besinleri yakma hızına “Metabolizma Hızı” denildiğini belirten Tez, “Metabolik hız; bedeninizin aldığı besinleri enerjiye dönüştürme ve bu enerjiyi kalori olarak yakma kapasitesini ifade ediyor. Metabolizmanız yeterince çalışıyorsa, aldığınız besinler kolayca enerjiye dönüştürülüyor ve bu enerji eksiksiz olarak yakılıyor. Bunun aksine metabolik hızınız genetik olarak yavaş çalışıyorsa ya da hastalık gibi herhangi bir nedenden dolayı yavaşladıysa, besinleri enerjiye ve kaloriye dönüştürme kapasiteniz azalıyor. Bunun sonucunda ise; fazla kaloriler yakılamıyor, yağ olarak depolanıyor ve kilo artışı görülüyor” dedi.
BAZAL METABOLİZMA ÖNEMLİ
Metabolizma, “Bazal metabolizma”, “Egzersizde harcanan enerji” ve “diyetle alınan besinlerin sindiriminde harcanan enerji” olmak üzere üç ana birleşenden oluştuğunu anlatan Tez sözlerine şöyle devam etti.
“Metabolizma hızının (besinleri yakma hızı ) en büyük belirleyicisi ise bazal metabolizma hızıdır.
Bazal metabolizma hızı, dinlenirken veya uyurken, yani hiçbir aktivite gösterilmediğinde harcanan kalori miktarını kapsıyor ve günlük harcanan kalorinin yüzde 60 ile 80’ini oluşturuyor. Metabolizma hızında yani günlük kalori yakmada en önemli faktör bazal metabolizma hızıdır. Bazal metabolizma ile spor ve egzersizden en az iki kat, belki de hareketsiz iseniz üç kat daha fazla kalori yakarız. Bazal metabolizma hızınız yavaşsa önemli bir sorununuz var demektir. Bazal metabolizma, kilo vermek isteyen bir kişinin diyetle ne kadar zayıflayacağını belirleyen en önemli faktördür".
METABOLİZMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR
Metabolizmayı etkileyen faktörleri 12 madde olarak ayıran Tez, “Genetik aile faktörü hem anneniz hem de babanız kilolu ise sizin de kilolu olma ihtimaliniz fazladır. Cinsiyet faktörü, kadınlarda metabolizma erkeklere oranla yavaş çalışır. Erkek ve kadınların vücut bileşimleri farklıdır. Erkeklerin, kadınlara göre yağ oranı düşük, kas oranı yüksektir. Kas oranının yüksek olması, metabolizma hızının kadınlara göre daha hızlı olmasında buna bağlı olarak da erkeklerin çok miktarlarda yemek yiyip kilo almamalarında ve diyet yaptıkları dönemde de daha iyi kilo verebilmelerinde en büyük etkendir. Yaş faktörü, yaşınız ilerledikçe buna paralel olarak metabolik hızınız da yavaşlıyor. Öyle ki, 20’li yaşlardan sonra vücudunuz her 10 yıllık dönemde yüzde 2 - 3 daha az enerji yakmaya başlıyor. Menopoz gibi hormonsal faktörler de devreye girince metabolizmanız daha da yavaşlıyor. Vücut ağırlığı faktörü, kas kitleniz fazla ise metabolizma hızınız artar. Yağ kitleniz fazla ise metabolizma hızınız yavaşlar. Diyet faktörü, yoyo diyeti tarzında inişli - çıkışlı ağır diyetler, Uzun süreli ve sık aralıklarla diyette olmak, sağlıksız zayıflama yöntemleri uygulayarak hızlı kiloların verilmesi gibi faktörler metabolizma hızını azaltıyor. Hormonlar faktörü, troid hormonlarının hızlı çalışması (hipertroidi) metabolizmayı hızlandırırken, yavaş çalışması (hipotroidi) metabolizma hızını azaltıyor. Kortizon veya insülin salınımı da metabolizma hızını azaltıyor. Stres faktörü, metabolizma hızını azaltıyor. Vücut ısısı faktörü, vücut ısısının her 0,5 derece artışı ateşli hastalık dönemlerinde metabolizma hızını yüzde 7 artırıyor. Gebelik dönemi faktörü, kadınlarda bu dönemde kan hacminin artması kalp atımının artması sebebi ile metabolizma hızı da artmaktadır. Egzersiz faktörü, sadece kalori yakılmasını sağlamıyor, aynı zamanda kasları da geliştirerek vücut metabolizma hızını artırıyor. Gün içerindeki beslenme şekli faktörü, gün içerisinde Karbonhidrat içeriği yüksek besinlerin, şeker, hamur işleri tatlılar, makarna gibi tüketimi metabolizma hızını yavaşlatırken, protein içeriği yüksek besinlerin, et, süt ve süt ürünleri, yumurta tüketimi metabolizma hızını artırmaktadır. Sıcaklık faktörü ise, hava sıcaklıklarının arttığı yaz dönemlerinde metabolizma hızı artarken, kış mevsiminde metabolizma hızı yavaşlamaktadır” dedi.
METABOLİZMAYI NASIL HIZLANDIRABİLİRİZ
Metabolizmayı hızlandırmada gün içerisindeki beslenme şeklinin büyük önem taşımakta olduğunu vurgulayan Tez, sözlerine şöyle son verdi.
“Doktor kontrolü ve diyetisyen eşliğinde dengeli beslenme programı uygulamak, öğün atlamadan sık sık azar azar yani 3 ana öğün, 3 ara öğün şeklinde beslenmek, besinlerinizi pişirme yöntemlerinden ızgara, haşlama ve fırında yapılmış olanlardan tercih etmek, şeker ve şeker içeren besinler ve içecekler, fastfood, hazır besinler gibi besin gruplarından uzak durmak, düzenli yapılan egzersizlerle var olan kaslarınızın korunmasını sağlamaya çalışmak ve kas kitlenizi artırmaya yönelik sporları tercih etmek, gün içerisinde ki su tüketimini 1,5 litrenin altına düşürmemek metabolizmanızın hızını korumada etkin olacağı gibi yavaşlayan metabolizmanızın hızlanmasında da büyük rol oynayacaktır.”