Dünyayı rahatlatan nükleer imza - POLİTİKA

 
Türkiye ve Brezilya liderleri İran ile 5+1 ülkeleri arasında , Ortadoğu’da yeni bir savaş çıkarabilecek nükleer krizi bitirmek için ilk adımın atılmasını sağladı

Erdoğan ve Lula Da Silva , İran lideri Ahmedinejad’ı uranyum takasının Türkiye’de yapılmasına ve yeni müzakerelerin de İstanbul’da olmasına ikna etti

ZEYNEP TUĞRUL ANKARA

Ortadoğu’da geniş çaplı bir savaşın ayak seslerine neden olan Batı ile İran arasındaki nükleer krizde Türkiye ve Brezilya’nın girişimiyle kritik eşik aşıldı . Başbakan Recep Tayyip Erdoğan , Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ve İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad Tahran’da yaptıkları zirvede İran’ın yüzde 3 . 5 zenginleştirdiği bin 200 kilo uranyumu , ABD , Fransa , Rusya ve BM nükleer denetim birimi Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’ndan ( UAEK ) oluşan Viyana Grubu’ndan sağlanacak yüzde 20 zenginleştirilmiş 120 kilo uranyumla İstanbul’da takas edecek . Batı dünyasının “İran’ın son şansı” dediği girişim Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Brezilya Dışişleri Bakanı Amorim’in Cuma’dan beri Tahran’da sürdürdüğü müzakereler sonucunda dün Ahmedinejad , Lula ve Erdoğan’ın nezaretinde anlaşmayla sonuçlandı . Pazar günü İzmir’de bulunan Erdoğan üç dışişleri bakanının toplantısına direkt bağlanarak sürekli bilgilendi .

‘UÇAĞI TAHRAN’A ÇEVİRMEM’ RESTİ

Erdoğan’a kritik bir eşiğe gelindiği bildirildi . Erdoğan da “Türkiye’nin teklifinin kabul edilmediği takdirde , uçağı Tahran’a çevirmeyeceğini” ifade etti . 18 saat süren görüşmelerin ardından takasın Türkiye’de gerçekleştirileceğinin Erdoğan’a iletilmesi üzerine Erdoğan , Tahran’a gitmeyi kabul etti . Dünkü zirvede takas işleminin ne zaman gerçekleştirileceği aşamasında , İran metinde belirlenmiş zaman konusunu yeniden müzakere etmek istedi . Bunun üzerine Erdoğan’ın metni savunarak , “Zaman belirlenmezse buradan sonuç çıkmaz” dedi . Lula’nın da desteklemesi üzerine , İran’ın bir hafta içinde Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na yazılı bildirimde bulunacağı maddesini anlaşmaya kondu .

BALKONDA SİGARA KAÇAMAKLARI 

Uluslararası toplum , başarının mimarı olarak , 2009’dan bu yana 7 İran ziyareti yapan Davutoğlu ile ABD dahil tüm uluslararası toplantılarda “diplomatik çözüm” ısrarını koruyan Başbakan Erdoğan’ı gösterdi . 18 saat müzakareler sırasında özellikle metne konacak kelimelerin seçimi konusunda gergin anlar yaşandı . Ancak gerek Brezilya ve Türkiye , gerekse İran , gerilen tarafı , “Burada , dostlar arasında bir mutabakat oluşturmaya çalışıyoruz , hasımlar arasında değil” diyerek sakinleştirmeye çalıştı . Yorgunluk anlarında , İran Konuk Evi’nin balkonunda , beraber sigara içildi .

Bölgede dengeleri Türkiye belirliyor

İran’la yapılan nükleer anlaşmayı değerlendiren uzmanlar Tahran’da atılan imzalarla Türkiye’nin bölgesel süper güç olduğunun teyid edildiğini düşünüyor

İran’ın nükleer santralde kullanacağı uranyumun zenginleştirilmiş uranyumla takası için Türkiye’yi seçmesini değerlendiren siyaset bilimciler vu uzmanlar bölgede savaş riskini bertaraf eden bu anlaşmada Türkiye’nin rolüne övdü . Görüşler şöyle :

Emekli Büyükelçi İlter Türkmen : “Türkiye’nin Orta Doğu’daki güvenirliği ve saygınlığı artmıştır . Nereden bakarsanız bakın son derece önemli ve büyük bir başarı”

Siyaset Bilimci Prof . Doğu Ergil : “Türkiye’nin Orta Doğu’daki ağırlığı arttı . Yanıbaşındaki bir sorunu savaş çıkmadan çözmüş oldu . ”

Uluslararası İlişkiler Prof . Hüseyin Pazarcı : Öncelikle bir prestij kazancımız oldu . ABD’nin silahlı müdahale riski de ortadan kalktı . Bölgede bizim istediğimiz olaylar oluyor . “

Prof . Dr . Beril Dedeoğlu : “Türkiye her şeyden önce İran’ın uluslararası toplum ile arasındaki gerginliği azaltacak süreçte rol oynadı . Önce batıyı da karşısına alarak İran’ın gönlünü kazandı . İran , ağırdan alınca da rest çekti . ” • ERDİNÇ AKKOYUNLU

Atomik gerginlik bitiyor

İran ile imzalanan anlaşma dünya medyasında da büyük yankı ve heyacan uyandırdı . Gazeteler ve ajanslar anlaşmayla ilgili gelişmeleri okuyucularına şöyle duyurdu :

• BBC : İran’ın nükleer programına yönelik yaptırımları önleyebilir . İyi bir ilk adım ancak sorunu çözmüyor .

• CNN : İran , az zenginleştirilmiş uranyumu Türkiye’ye gönderecek .

• New York Times : Anlaşma yeni yaptırım çabalarını baltalayabilir . Detaylar henüz bilinmiyor ancak uzlaşı , geçen ekim ayında uluslararası toplumun Cenevre’de önerdiğine benziyor gibi . Anlaşmanın başarılı olması halinde , bu Türkiye ve Brezilya’nın küresel güç olarak yükselen gücünü teyit edecek .

• Wall Street Journal : Anlaşma , İran’a karşı yeni BM yaptırımlarını engelleme amacı taşıyor .

• Financial Times : Bu anlaşma atom programı nedeniyle Tahran ile Batı arasında yaşanan gerginliği sona erdirebilir .

• The Independent : Anlaşma İran’ın nükleer programı nedeniyle yaşanan uluslararası gerginliği yatıştırmak için BM tarafından desteklenen arabuluculuk girişimlerini canlandırabilir .

• Skynews : Büyük ilerlemeye karşın bütün ülkeler bu gelişmeden memnun değil .

KASR-I ŞİRİN’DEN TAM 371 YIL SONRA YİNE 17 MAYIS’TA




Diplomasinin zaferi

Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva , nükleer anlaşmayı “Bir diplomasi zaferi” olarak nitelendirdi .

Diyalogla barışın ve gelişmenin sağlanabileceğini belirten Lula , anlaşmanın özellikle sabahın 04 . 00’ünde toplanan Türk , Brezilya ve İran Dışişleri Bakanlarının çabaları sayesinde sağlandığını kaydetti .

Dürüstçe görüşelim

İran Devlet Başkanı Mahmud Ahmedinejad , dünya güçlerine , ülkesinin nükleer programı konusunda yeni görüşmeler yapılması çağrısında bulundu . Ahmedinejad , “Bu anlaymadanh sonra 5+1 ülkeleri için İran ile dürüstlük , adalet ve karşılıklı saygıya dayanan görüşmelere girme vakti geldi” diye konuştu .

Uranyum emin ellerde

Başbakan Erdoğan , İran’ın attığı adımı “bir fırsat” olarak değerlendirdi ve “Çünkü bu da bir güven meselesidir” dedi . Erdoğan , duyulan güvene karşı Türkiye’nin ve Brezilya’nın da üzerine düşeni yapacağını bildirdi . Erdoğan , İran ile uluslararası toplum arasında diyaloğun yeniden başlatılmasının ve kalıcı nükleer bir uzlaşıyla sonuçlanmasının bu anlaşma sayesinde mümkün olacağını belirtti .

NÜKLEER SİLAHA KARŞIYIZ

Erdoğan , barışçıl , sivil amaçlı nükleer enerjinin herkes için bir hak olduğunu kaydetti ve “Türkiye nükleer silahlara karşıdır . Tüm Ortadoğu’nun nükleer silahlardan arındırılmasını savunmaktadır” diye konuştu . Başbakan Erdoğan , konuya baskılarla ve yaptırımlarla değil , diyalogla çözüm bulunmasının yepyeni bir dinamik meydana getireceğini söyledi . Erdoğan , anlaşmaya bağlı olarak Türkiye’nin emanet alacağı uranyumun emin ellerde olacağını da söyledi .

Yaptırıma gerek kalmadı

Dışişleri Bakanı Davutoğlu , nükleer anlaşmanın taahhütlerinin yerine getirilmesi için Türkiye’nin gerekeni yapacağını söyledi . İran ile ilgili şüphelerin bertaraf edildiğini söyleyen Davutoğlu , Davutoğlu , anlaşmayla İran’a daha fazla yaptırım uygulanmasına da gerek kalmadığını belirterek “Daha fazla yaptırım ya da baskı uygulanması için zemin kalmadı” dedi .

Takas olmazsa iade

İran Dışişleri Bakanı Mutteki anlaşmanın taahhütlerinin yerine getirilmemesi halinde Türkiye’nin , İran’ın düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyumunu “derhal ve koşulsuz olarak” kendilerine iade edeceğini belirtti . Mutteki , “Takas gerçekleştirilmezse Türkiye sevk edilen uranyumumuzu hemen ve koşulsuz olarak geri göndermek durumunda olacak” dedi .

Tahran zenginleştirmeyi sürdürecek

İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi , uranyumun yüzde 20 oranında zenginleştirilmesi dahil , nükleer faaliyetlere devam edeceklerini söyledi . Salihi , uranyum takasına ilişkin anlaşmayla uranyum zenginleştirme faaliyetleri arasında bir bağlantı olmadığını bildirerek , “Uranyumu yüzde 20 zenginleştirme faaliyetlerimize devam edeceğiz” dedi .

Görüşmeler Türkiye’de olacak

Türkiye , İran ve Brezilya arasında imzalanan ortak bildiride Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasına ( NPT ) bağlılıklarını yineleyerek , taraf devletlerin , ayrımcılık yapılmadan barışçı amaçlarla nükleer enerji hakkı olduğu kaydedildi . 10 maddelik anlaşma metnine göre İran bir ay içinde 1200 kilo yüzde 3 , 5 oranında zenginleştirilmiş uranyumu bir seferde Türkiye’ye verecek ve bir yıl içinde , Tahran’daki araştırma reaktöründe kullanılmak üzere yakıta dönüştürülecek yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum alacak . Tahran , zenginleştirilmiş uranyumunu , ABD , Fransa , Rusya ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’ndan ( UAEK ) oluşan Viyana Grubu’ndan Türkiye’de teslim alacak . İran’ın bu bildirinin yayın tarihini takip edecek yedi gün içinde UAEA’ya yazılı olarak bildireceği ifade edilen ortak bildiride şöyle dendi : “Bu şartlara saygı gösterilmediği takdirde , İran’ın talebi üzerine , Türkiye süratle ve şartsız olarak İran’ın düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumunu İran’a iade edecektir . İran İslam Cumhuriyeti’nin 5+1 ülkeleri ile her iki tarafın önerilerinin ortak noktaları uyarınca , müşterek taahhütleri temelinde ortak konularda görüşmelere Türkiye’de tekrar başlama kararını memnuniyetle karşılıyoruz . ”

Avrupa tatmin olmadı

• Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bernard Valero : Hayal görmeyelim . Öngörülen uranyum takası , sadece bir ilave güven tedbiri .

• Beyaz Saray : Uranyum takası olumlu bir adım ancak ortada hala ciddi kaygılar var .

• AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton : Bu , uluslararası toplumun , İran’ın nükleer programının barışçıl niyetinden endişe duymasından kaynaklanan temel sorunu çözmez .

• İngiltere Dışişleri : Yaptırım çalışmaları sürmeli .

• Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev : Takas anlaşmasını memnuniyetle karşıladık .

• NATO Avrupa Müttefik Kuvvetler Başkomutanı Oramiral James Stavridis : Potansiyel olarak iyi bir gelişme .





Star Gazete