ER-VAK Baskani Güzel'den 'Mustafa Kemal'in Erzurum Günleri' Konferansi
Erzurum Kültür Yolu Festivali Programi Kapsaminda Erzurum Kalkinma Vakfi (ER-VAK) Baskani Erdal Güzel, Cumhuriyetin temellerinin atildigi Tarihi Erzurum Kongre Merkezi’nde ’Mustafa Kemal’in Erzurum Günleri’ konulu konferans verdi.
’Atatürk’ün Erzurum’daki Günleri’
Güzel, 1924 yilinda meydana gelen Pasinler depreminde çekilen o müthis fotografin öyküsünü, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Erzurum’a geldiginde kaldigi evi, Erzurum’un simgesi olan caddeye “Cumhuriyet” isminin nasil verildigini detaylari ile aktardi. Güzel, “Dadaslar Mustafa Kemal’i bagirlarina bastilar. Cumhuriyetimiz çok yasasin” dedi.
’Mustafa Kemal Erzurum’da 57 gün kaldi’
1924 yilinda meydana gelen Pasinler depreminde çekilen o fotografin öyküsünü anlatan Güzel, “Mustafa Kemal’in Erzurum’la ilgili hatiralari bir hayli fazla. Mustafa Kemal’in hayatinda Erzurum çok önemli bir yer tutar. 3 Temmuz 1919’da Erzurum’a gelmislerdi, Erzurum kongresini yapmislardi. Cumhuriyet fikrini Erzurum’da ifade etmislerdi. 57 gün kaldiklari Erzurum’dan memnuniyet duygulari içerisinde ayrilip gitmislerdi. Dadaslar, Mustafa Kemal Pasamizi bagrina basmistir’
Daha sonra 1924 yilinda Erzurum’da bir deprem meydana geldi. Mustafa Kemal ve esi Latife Hanim o sirada Trabzon’dalardi. Deprem oldugunu duyduklari zaman buraya gelmeye karar vermisler ve 6 buçuk günlük bir seyahatin ardindan Erzurum’a tesrif etmislerdi. Tabi o günün sartlarinda yollar müsait olmadigi için Samsun üzerinden günleri asan bir yolculuk sonrasi anca Erzurum’a varabildiler. Geldikleri zaman Erzurum bayagi hirpalanmis bir sekildeydi, evler yikilmis yaralilar var, bölgede sikintilar hakim. Mustafa Kemal ve arkadaslari meshur Erzurum Lisesi ziyaretini bu arada yaptilar.
’Cumhuriyet yazi ile anlatilamaz, yasanarak ifade edilir’
’Daha sonra Hasankale’ye gittiler, orada kalabalik bir gurup tarafindan karsilandilar. Onlarin dertlerini dinlediler, çözüm önerilerini siraladilar. Burada çok güzel bir anekdot düsüldü. O sirada Cumhuriyet ilan edilmis fakat vatandasin çogunun haberi yok. Çünkü iletisimde yasanan sikintilar var. Orada vatandasimizin biri Gazi’ye “Padisahim” diye hitap ediyor. Gazi Pasa da diyor ki Cumhuriyeti ilan ettik, artik padisah vs. yok. O sirada Gazi, Kaymakama dönerek, siz vatandaslara Cumhuriyeti anlatmadiniz mi? O da diyor ki efendim yazi yazdik gerekli yerlere, Cumhuriyetin ilan edildigini bildirdik. Gazi de diyor ki, hayir Cumhuriyet yazi ile anlatilamaz, yasanarak ifade edilir, yasanarak anlatilir. Iste o fotografin öyküsü bu sekilde “ diye konustu.
’Kemal Atatürk, ’Cumhuriyet Caddesi’ ismini verdi’
Erzurum’un simgelerinden olan Cumhuriyet Caddesi’nin isminin nasil koyuldugunu anlatan Erdal Güzel, “Pasinlerde 13 Eylül 1924 günü meydana gelen büyük deprem sonrasi Trabzon’dan Erzurum’a yola çikan ilk Cumhurbaskani Mustafa Kemal ve esi Latife Hanim Ilicada karsilandi. Karsilama töreni ve cadde açilisi dönemin gazetelerine söyle yansidi; Gazi, Ilica‘dan Erzurum’a uzanan yolun iki tarafina siralanan atli-yaya halk, cemiyetler ve askerlerin sevgi gösterileri tezahüratlari top atislari ve kesilen kurbanlar arasinda Istanbul kapiya geldi. Burada kendisi için hazirlanan özel arabaya binerek iki tarafinda siralanan atlilarla birlikte hükümet konagi önüne geçti. Kisa bir süre dinlenen Mustafa Kemal Pasa daha sonra yeni yapilmis olan caddenin açilis törenine katildi.
Caddeye Gazi Mustafa Kemal Pasa isminin verilmesini halkin arzusu üzerine dile getiren ve bunu kendisine teklif eden belediye baskanina su cevabi verdi; “Ben faniyim ama Cumhuriyetimiz ebediyen yasayacaktir” caddeye ‘Cumhuriyet’ adinin verilmesi daha uygun olur. Böylece Türkiye’de ilk cumhuriyet caddesi açilmis oldu.’
’Atatürk’ün evi Atatürk Müzesi olsun’
“Mustafa Kemal Erzurum’a geldigi zaman 57 gün kaldi. Ilk geldiginde 7 gün kaldigi bir ev var. Bugün Cumhuriyet Caddesi’nde Cimcime Hatun dedigimiz kümbetin karsisinda. Mustafa Kemal’in hayatinda ki ilklerden birçogu burada yasanmis. Örnegin ilk sivil hayata o evde dönmüs. Kazim Karabekir’in “Kolordum ve ben emrinizdeyim” sözüne de yine o ev taniklik etmis. O evin biz 100. Yila restore edilmesini talep etmistik fakat, su anda yetismesi mümkün degil.100. Yil ile taçlanamadi ama umudumuzu yitirmis degiliz. Kültür Yolu Projesi içerisinde yine bu istegimizi tekrarliyoruz, restore edilmesini istiyoruz. O evin bir an evvel Atatürk Müzesi haline getirilmesini talep ediyoruz. Erzurum’a da çok yakisir diye düsünüyoruz” diye konustu.
’Cumhuriyet çok yasasin’
“Cumhuriyet insana saygidir, Cumhuriyet büyük bir kazanimdir. Hele Türkiye Cumhuriyeti kavrami yüreklere su serpen bir kavramdir. Cumhuriyet bugün Türk dünyasinin göz bebegidir. Cumhuriyetimiz Türk dünyasinin agabeysi, Islam cografyasinin yüz aki ve mazlumlarin umudu olmustur. Ilelebet ve payidar olarak yasayacaktir. Esit vatandaslik ilkesinin insanlara yansitildigi, özellikle kadinlara tüm haklarinin verildigi, egemenligin kayitsiz sartsiz millete teslim edildigi Cumhuriyet çok yasasin” ifadelerini kullandi.’
ER-VAK Baskani Güzel’in sunumunun ardindan ER-VAK Üyesi Halk Ozani Fuat Çerkezoglu ise, ’Atatürk ve Cumhuriyet’ siirini okudu.