(Özel) Gündelikçi Kadinlara SGK Müjdesi
Çalisan kadinlarin imdadina yetisen yardimcilarin sigortali olabilmelerine yönelik Yargitay’dan önemli bir karar çikti. Yüksek Mahkeme; evde gündelik yasamin gerektirdigi; temizlik, yemek, çamasir, ütü, çocuk bakimi gibi isler de çalisan kadinlarin sigortali sayilabilmeleri için belirli ücret ve sürekli çalisma sarti gerektigine hükmetti.
Tam 28 sene boyunca, gündelik isleri yapmak için gittigi evde, hasta yasli kadina da bakan B.Z., bir gün dahi SSK piriminin yatirilmadigini görünce hayatinin sokunu yasadi. Is Mahkemesi’nin yolunu tutan gündelikçi kadin; tam 28 sene boyunca davalinin ev ve eczane temizligi ile annesinin bakim hizmetlisi olarak gece geç saatlere kadar çalismasina ragmen çalismasinin Sosyal Sigortalar Kurumu’na (SGK) bildirilmedigini belirterek hizmet tespiti talep etti. Davali is kadini ise taraflar arasinda isçi-isveren iliskisi bulunmadigini, davacinin yesil kart hamili oldugunu, annesinin evinde bir süreligine misafir olarak kaldigini öne sürdü. Is Mahkemesi, davanin reddine hükmetti. Karari davaci kadin avukati istinafa götürdü. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesi, itirazi geri çevirdi. Davaci B.Z., bu kez karari temyiz edince devreye Yargitay 10. Hukuk Dairesi girdi.
Kararda; ev hizmetlerinde mesgul olanlarin ücretle ve sürekli olarak çalismalari halinde sigortali sayilabilecegi belirtildi. Kararda; "Sigortali sayilmak için, ücret ve sürekli çalisma birlikte arandigindan, her iki kosulun da gerçeklesmis olmasi gerekir. Hizmet karsiligi ücret alinmiyorsa veya ücret alinmakla birlikte çalismada süreklilik yoksa, bu tür çalismayi sigortali çalisma saymak mümkün degildir. Bir isin ev hizmeti sayilabilmesi için yapilan isin evde gündelik yasamin gerektirdigi faaliyetler kapsaminda ev yasaminin gündelik, olagan ihtiyaçlarini karsilayan islerdir. Ögretide ev hizmetleri, evde gündelik yasamin gerektirdigi; temizlik, yemek, çamasir, ütü, çocuk bakimi, mürebbiyelik gibi isler olarak kabul görmektedir. Ev hizmetleri çalisanlari ise usak, kahya, hizmetçi, temizlikçi, asçi, çocuk bakicisi, bahçivan, soför, bekçi, hayvan bakicisi vb evin gündelik isleyisine iliskin faaliyetleri yürüten kisiler olarak kabul görmektedir" denildi.
Is Mahkemesi’nin yeterince arastirma yapmadiginin vurgulandigi Yargitay 10. Hukuk Dairesi akrarinda, davaci kadinin sürekli çalisip çalismadiginin tanik ifadeleriyle ortaya çikarilmasi gerektigine dikkat çekti. Kararda su ifadelere yer verildi: "Ev hizmetleri 506 sayili Kanun ile tamamen sigortalilik disinda tutulmus iken 2100 sayili Kanun ile yapilan degisiklikle ev hizmetlerinde sadece ücretle ve sürekli olarak çalisanlar sigortali sayildiklarindan, bu kisilerin sigortali olarak kabul edilebilmesi için önemli olan, ev hizmetinde geçen çalismanin ücretle yapilmasi ve sürekli olmasidir. Sürekli çalisma kavrami yönünden uygulamada, haftanin çogu ev islerinde geçirilmis ve çalisma bir süre devam etmisse, bu çalisma sigortali çalisma olarak degerlendirilmekte, süreklilik için çalismanin belli bir yogunluga ulasmasi aranmaktadir. Eldeki davada, tüm dosya kapsamina göre davacinin davaliya ait ev ve eczanede temizlik isine gittigi anlasilmakta olup bozma öncesi dinlenen taniklar tekrar dinlenmelidir. Ayrica eve ve eczaneye komsu isyeri ve apartmanlarda uzun yillar oturan ya da yakin yerlerde kayitlara geçmis çalisanlar (diger evlerde çalisanlar, komsu market ve bakkal isleten ve çalisanlari, sitede güvenlik görevlisi olarak görev yapmis kisiler), tespit edilip tanik sifatiyla beyanlarina basvurulmali. Kargo teslimlerinin hangi saatte yapildigi arastirilmali, bu sekilde çalismanin kismi veya tam zamanli çalismayi gerektirip gerektirmedigi yöntemince arastirilmali. Toplanan tüm kanitlar birlikte degerlendirildikten sonra çalismanin kismi süreli çalisma oldugunun anlasilmasi halinde; gerektiginde uzman bilirkisi görüsü de alinmak suretiyle, hükme konu dönem içinde bir günde kaç saat çalismis olabilecegi, haftalik ve aylik çalisma süreleri belirlenmeli ve yedi buçuk saat çalisma bir günlük çalisma hesabi ile kaç is gününe karsilik oldugu hususu tespit edilerek açik ve anlasilir, infazi da mümkün bir biçimde hizmet tespitine karar verilmelidir. Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksizin yazili sekilde hüküm kurulmasi usul ve yasaya aykiri olup bozma nedenidir."
Kaynak: İHA
Kararda; ev hizmetlerinde mesgul olanlarin ücretle ve sürekli olarak çalismalari halinde sigortali sayilabilecegi belirtildi. Kararda; "Sigortali sayilmak için, ücret ve sürekli çalisma birlikte arandigindan, her iki kosulun da gerçeklesmis olmasi gerekir. Hizmet karsiligi ücret alinmiyorsa veya ücret alinmakla birlikte çalismada süreklilik yoksa, bu tür çalismayi sigortali çalisma saymak mümkün degildir. Bir isin ev hizmeti sayilabilmesi için yapilan isin evde gündelik yasamin gerektirdigi faaliyetler kapsaminda ev yasaminin gündelik, olagan ihtiyaçlarini karsilayan islerdir. Ögretide ev hizmetleri, evde gündelik yasamin gerektirdigi; temizlik, yemek, çamasir, ütü, çocuk bakimi, mürebbiyelik gibi isler olarak kabul görmektedir. Ev hizmetleri çalisanlari ise usak, kahya, hizmetçi, temizlikçi, asçi, çocuk bakicisi, bahçivan, soför, bekçi, hayvan bakicisi vb evin gündelik isleyisine iliskin faaliyetleri yürüten kisiler olarak kabul görmektedir" denildi.
Is Mahkemesi’nin yeterince arastirma yapmadiginin vurgulandigi Yargitay 10. Hukuk Dairesi akrarinda, davaci kadinin sürekli çalisip çalismadiginin tanik ifadeleriyle ortaya çikarilmasi gerektigine dikkat çekti. Kararda su ifadelere yer verildi: "Ev hizmetleri 506 sayili Kanun ile tamamen sigortalilik disinda tutulmus iken 2100 sayili Kanun ile yapilan degisiklikle ev hizmetlerinde sadece ücretle ve sürekli olarak çalisanlar sigortali sayildiklarindan, bu kisilerin sigortali olarak kabul edilebilmesi için önemli olan, ev hizmetinde geçen çalismanin ücretle yapilmasi ve sürekli olmasidir. Sürekli çalisma kavrami yönünden uygulamada, haftanin çogu ev islerinde geçirilmis ve çalisma bir süre devam etmisse, bu çalisma sigortali çalisma olarak degerlendirilmekte, süreklilik için çalismanin belli bir yogunluga ulasmasi aranmaktadir. Eldeki davada, tüm dosya kapsamina göre davacinin davaliya ait ev ve eczanede temizlik isine gittigi anlasilmakta olup bozma öncesi dinlenen taniklar tekrar dinlenmelidir. Ayrica eve ve eczaneye komsu isyeri ve apartmanlarda uzun yillar oturan ya da yakin yerlerde kayitlara geçmis çalisanlar (diger evlerde çalisanlar, komsu market ve bakkal isleten ve çalisanlari, sitede güvenlik görevlisi olarak görev yapmis kisiler), tespit edilip tanik sifatiyla beyanlarina basvurulmali. Kargo teslimlerinin hangi saatte yapildigi arastirilmali, bu sekilde çalismanin kismi veya tam zamanli çalismayi gerektirip gerektirmedigi yöntemince arastirilmali. Toplanan tüm kanitlar birlikte degerlendirildikten sonra çalismanin kismi süreli çalisma oldugunun anlasilmasi halinde; gerektiginde uzman bilirkisi görüsü de alinmak suretiyle, hükme konu dönem içinde bir günde kaç saat çalismis olabilecegi, haftalik ve aylik çalisma süreleri belirlenmeli ve yedi buçuk saat çalisma bir günlük çalisma hesabi ile kaç is gününe karsilik oldugu hususu tespit edilerek açik ve anlasilir, infazi da mümkün bir biçimde hizmet tespitine karar verilmelidir. Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksizin yazili sekilde hüküm kurulmasi usul ve yasaya aykiri olup bozma nedenidir."