Antalya'da 300 Yillik Tescilli 40 Dügmeli Ev Turizme Kazandirilacak

Kültür ve Turizm Bakani Mehmet Nuri Ersoy’un 3 yil önce hayatini kaybeden babasi Ali Haydar Ersoy’un memleketi Antalya’nin Ibradi ilçesi Ormana Mahallesi’nde, kendi adina faydali bir tesis yapimi için vasiyet ettigi 500 bin dolar, çocuklari tarafindan ’Ormana Mahallesi Çevre Düzenlemesi Projesi’ bünyesinde Antalya Valiligi’ne verildi.

Projeye 2019 yilinda baslandi, Ormana’nin tarihi ve kültürel kimliginin korunmasi ve gelecek nesillere aktarilmasi hedeflendi.

Antalya Valiligi Yatirim Izleme Koordinasyon Baskanligi’nca (YIKOB), Ormana Mahallesi Çevre Düzenlemesi Projesi’nin birinci etabi bitti. Antalya Kültür Varliklarini Koruma Bölge Kurulu’nun 2019 yili karariyla da uygun bulunan projede, o dönemki karsiligi 3,1 milyon TL olan Ali Haydar Ersoy’un 500 bin dolarlik hibesi ve valilik ödenegiyle birlikte yaklasik 6 milyon TL bedelle Ormana’nin Atatürk Caddesi, köy mezarligi, okulu, camisi, tüm sokaklarinin yol iyilestirmeleri ve aydinlatma çalismalari geçen yil tamamlandi.

Ilk etabin vatandaslarca olumlu karsilanmasinin ardindan ikinci etap için Antalya Valiligi bölgede inceleme yapti ve yapim teknigi nedeniyle ’dügmeli’ olarak anilan tarihi 40 evi yenilemek için 29 Kasim 2021’de ihale açti. 63 firma davet edildi ve 9’u teklif verdi. Ihaleyi yaklasik 6 milyon liralik teklifle alan sirket, çalismaya basladi.

Tasinmazlar bölge mimarisine uygun konservasyon isleminden geçirilecek.

Üniversiteler ile bilimsel çalisma baslatildi

Antalya Valiligi Kültür Varliklari Birim Müdürü Cemil Karabayram ve Ankara Haci Bayram Veli Üniversitesi güzel sanatlar fakültesi kültür varliklarini koruma ve onarim bölümü ögretim üyesi Doç.Dr. Ali Akin Akyol alanda inceleme yapti. Ikinci etap çalismalarin sürdügünü anlatan Karabayram, "Antalya Valimiz Ersin Yazici çalismalari yakindan takip ediyor. Betonarme yapilar, bölge mimarisine uygun hale getirilecek. Ayrica en önemli unsurlardan biri de tarihin tasinmaz kültür varliklari olan evler, mevcut dokulari konservasyon ve iyilestirme yöntemleri kullanilarak renk doku ve bütünlük algisi yok edilmeyecek. 40 ev yeniden hayat bulacak. Bu çerçevede yürüme yollari, alt yapi sistemleri de yeniden kurgulanarak, Ormana 2023 yilina kültürel turizm alani olarak kazandirilacak" dedi.



Ormana, çok nadide bir yer

Antalya’nin Ibradi Ilçesi Ormana mahallesi tarihsel degerleriyle geçmisten bugüne yansimasiyla özgün kimligini koruyan çok nadide alanlardan bir yer oldugunu söyleyen Karabayram, “Yapisiyla konumuyla degerleriyle kültürü ile ve yasamiyla da yasatilmasi gereken bir alan. Tabi ki, bu tescilli kültür varliklarinin gelecege dair yapilacagi çok çalismanin oldugunu görüyorsunuz. Bunlarin belli periyotlarda yürütülmesi lazim. Ama sunu buradan çok net söylemek lazim. Sayin Kültür ve Turizm Bakanimizin babasi merhum Ali Haydar Ersoy’u minnetle sükranla aniyorum. Çünkü kendisi burada öncü bir projenin baslangicini yapti ve birinci etap çalismalariyla beraber Ormana yeni bir kimlik, yeni bir ruh kazanmaya basladi.

Bizim buradaki amacimiz bu ruhu gelecek nesillere aktarmak ve o ruhu asilayabilmektir. Bu günde sag olsun sayin valimiz Ersin Yazici’nin himayelerinde akademik bir heyet ile beraber Ormana mahallesindeki yapilarin rengini, dokusunu, kimligini geçmisten bugüne kadar o patinasini korumak için bir bilimsel çalisma yapiliyor. Bu tür yapilarin kesinlikle yenilemeye gidilmemesi lazim" dedi.

Bunun için ilgili üniversitelerden bir ekip getirerek bu ekibin himayesinde laboratif incelemelerden geçtikten sonra incelemeler sonucunda ise bu yapilarin gelecek nesillere kazandirilmasi için bilimsel yolla çalismalarin sürdürülebilirligi hedeflenmistir” dedi.

Birinci etapta meydan düzenlemesi yapildigini ve bunun Ormana için öncü bir çalisma oldugunu kaydeden Karabayram söyle devam etti:" Tabii ki ikinci etap çalismalarinda ise sokaklarin derinlemesine girildi. Gerek Kültür ve Turizm Bakanimiz ve sayin valimizin talimati ile birlikte Tedas ve Telekom müdürlügü ile koordineli bir sekilde aykiri görülen malzemeler yer altina alinmasi ve 40 dügmeli evin iyilestirme ve bunlarin gelecege yönelik kazandirma çalismalari devam ediyor. Su anki sözlesme bedeli 6 milyon liraya yakin. Insallah bundan sonraki çalismalar 3. 4. Etap olarak ta Ormana’da bu çalismalar devam edecektir” dedi.



Bilimsel incelemeler Ankara Haci Bayram Veli Üniversitesi’nden

Ankara Haci Bayram Veli Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Kültür Varliklarini Koruma ve Onarim Bölümü ögretim üyesi Doç. Dr. Ali Akin Akyol, Antalya’nin Ibradi ilçesi Ormana Mahallesi’nde sürdürülmekte olan “Sokak Sagliklastirma ve Çevre Düzenlemesi 2. Etap” çalismalari bünyesinde yöreye özgü dügmeli evlerin koruma / onarim ve yapisal malzeme analizlerinin basa bas ilerlemesi gerektigine dikkat çekti. Geleneksel dügmeli evlerin en önemli özelliginin maharetli bir sekilde seçilmis ve ustaca uygulanmis olan yapisal malzemeleri oldugunu söyleyen Akyol, “Bizim gördügümüz yapilar taslardan, harçlardan, kiremitlerden ve ihtisamli ahsaplardan olusuyorlar. Ormana Mahallesi önemli bir kimlige sahip. Literatürlerde “Dügmeli Evler” dediginiz bir grup da bu yörede korunarak zamanimiza ulasabilmis durumda. Burada sokak sagliklastirma projesi içerisinde bir restorasyon çalismasi olarak sürdürülmekte olan uygulamalarda benim temsil ettigim alan yapisal malzeme analizleridir. Malzeme dedigimiz zaman; bu yapilar nasil ayakta kalabilmis?, bu yerel teknoloji nasil gelistirilmis?, nasil sunulmus?, böylesine kimlikli bir yapiya nasil ulasmis? Bu sorularin tümünün cevabinda bir de malzeme tarafi var. Malzeme dediginiz zaman tabii ki yerel taslar, duvarlarin kesitleri, hatillarin arasi, yerlestirilme biçimleri, hatta bunlarda harç kullanilmamis olmasi çok önemli bir teknolojik basaridir. Bu evlerde kullanilmis olan yerel taslar ile agaç türlerinin kaynaklarinin belirlenmesi ve belgelenmesi lazim” dedi.



Literatürlerde görülmemis

Dügmeli evlerin bu çerçevede ele alinmasi ve yapisal malzemelerinin detayli bir sekilde incelenmesinin literatürlerde görülmedigine dikkat çeken Akyol, “Bizim yaptigimiz proje oldukça önemli. Evlerin duvar örgülerinde tas seçimleri ile islenislerini, çati, pencere, kapi, cumba, mertek ve darabalarinda kullanilan ahsaplarin kaynagini olusturan agaçlarin seçimlerini tanimlamak istiyoruz. Bu tip projeler de bürokrasinin gücü de yönlendirme ve koordinasyon açisindan oldukça önemli. Antalya Valisi Sayin Ersin Yazici beye bu yönde çok tesekkür ederiz. Yönlendirdigi ekipler ile burada oldukça verimli ve ileride model olabilecek akademik çalismalar yürütüyoruz. Bu yönde böyle bir ekibin üyesi olmaktan biz de çok memnunuz” diye konustu.



Dünyada dügmeli evler sadece bu bölgede

Tüm dünyada dügmeli evlerin sadece Akseki ve Ibradi bölgesinde bulundugunu söyleyen Akyol, malzeme olarak arastirildiginda duvarlarda, tavanlarda, cumbalarda hangi agaç seçimi tercih edildiginin kendileri için için önemli olduguna dikkat çekerek söyle devam etti: "Dügmeli evlere baktigimiz zaman onlari gösteren agaçlar. Fakat burada yapim sisteminde taslar, agaçlarin belli bir hatil genisligi, yapinin üç kata kadar ulasan yapim sistemlerine ait bilgi ve tecrübeyi ustalar zamaninda ögrenmisler biliyorlar ve uygulamislar. Yapacagimiz bilimsel çalismalar ile dügmeli evlerin teknik yönden de tarihini ortaya çikarmaya çalisacagiz”.

300 yillik geçmisten geliyor

Antalya’nin Ibradi ve Akseki ilçelerinde geleneksel Osmanli mimarisini yansitan ve 300 yillik geçmise sahip dügmeli evlerin adi mimarisinden geliyor. Sedir katran agacindan kesilen ahsap, birbirinin içine kenetlenecek sekilde iskelet olarak kullaniliyor. Binaya yigilan taslarda harç ve çimento kullanilmiyor. Iskeletin disarida kalan kisimlari da dügme gibi gözüktügü için adina dügmeli (pisduvan) evler deniyor.