Edirne'de Evliya Kasim Pasa Camisi Definecilere Ve Uyusturucu Bagimlilarina Birakildi
EDIRNE –Osmanli Imparatorluguna yaklasik 1 asir baskentlik yapan payitaht kent Edirne’de sultanlarin sabah namazi için kayikla Tunca Nehri üzerinden gittigi ecdat yadigâri Evliya Kasim Pasa Camisi büyük tahribatlara ugramasinin ardindan definecilerin ve uyusturucu tacirlerinin mekâni haline gelerek kendi haline terkedildi.
“Terk edilmis bir saheser”
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Baskani Prof. Dr. Engin Beksaç, “Halk arasinda Evliya Kasim Pasa Camisi olarak bilinen bu cami özellikle Fatih sonrasi süreci Edirne’nin en enteresan mimari eserlerinden bir tanesi, yani ikinci Beyazit devrinde yapilan yapilar arasinda yer aliyor. Bir zamanlar burada çekilmis olan fotograflarda çok güzide bir mahallenin ortasinda bulundugu ve çok güzel bir cami oldugunu görebiliyoruz. Fakat zaman içinde bu bölgenin terk edilmesi ve Edirne’nin sehirlesmesiyle tamamen terk edilmis kendi haline kalmis. Onun disinda da özellikle nehirlerin yataklarinin dolmasiyla bu bölge tamamen terk edildikten sonra bu cami kendi haline terk edilmistir. Evliya Kasim Pasa Camisi, esasinda sadece bir cami degil, etrafinda çok genis bir kabristani oldugu da bilinen ve etrafindaki kabirleri de görünen ne kadar sayisi azalsa da ilginç mezar taslarina da rastlanan bir kabristan ile bütünlesmis bir cami olarak duruyor. Bu cami plan yapisiyla da çok degisik özellikler gösteriyor. Cami etrafimdaki kabristani ile bir bütün, esasinda bu sekilde korunmasi gerekiyor. Alinacak olan tedbirlerin içinde bulundugu alanla birlikte ele alinmasi lazim. Burada yapilacak olan çalismalarin cami kadar çevresinin de korunmasi lazim. Burayi yapan zatin da vasiyeti o sekildedir” dedi.
“Çok proje yapildi, hiç biri uygulamaya geçmedi”
Bir sürü proje yapildigini ama hiç birisinin uygulamaya geçmedigini söyleyen Prof. Dr. Beksaç, “Evliya Kasim Pasa Camisi gerçekten çok güzel bir yapidir. Bir an önce yapinin korunmaya alinmasinin yarari olacaktir. Belirli bir devri temsil eder ve Edirne ile bütünlesmis bir sahsi temsil eder. Halkin arasinda yasadigi dönemde de halkin manevi kimligine adini kazimis bir sahsin yaptirmis oldugu bir camidir. Ayrica enteresan bir halveti camidir, Edirne’de de birçok örnegi vardir. Bizim kimseyi suçlamak gibi bir niyetimiz yok. Bunlarin korunmasi, bir an önce ata yadigâri ecdadimizin bize biraktigi bu güzel, manevi degerlere ve maddi açidan da büyük abidevi nitelikleri tasiyan degerlere sahip çikilmasi lazim” ifadelerini kullandi.
“Evliya Kasim Pasa Camisi madde bagimlilar yeri oldu”
Edirne’de bu tip terkedilmis birçok dini yapinin tinercilerin, bali çekenlerin ugrak noktasi oldugunu vurgulayan Prof. Dr. Beksaç, “Içeri uyusturucu bagimlilarin atiklariyla dolu yani konusmaya bile gerek yok görüntüler zaten ne durumda oldugunu gösteriyor. Böyle manevi degere sahip bir yapinin bu sekilde kalmasi gerçekten çok üzücü bir durum. Bu görüntü ecdada karsi biz ne yapabiliyoruz sorularini sormamiza neden olabiliyor. Yani beni özellikle üzen tarafi da Evliya Kasim Pasa gibi bir zatin yaptirmis oldugu bir yapinin içinde bu tip seylerin karsimiza çikmasi ama baska yerlerde de siklikla karsilastigimiz bir olay bu insallah bir an önce buna müdahale edilir" diye konustu.
“Buraya çok ciddi projelerin yapilmasi gerekiyor”
Buraya en son yapilan proje caminin taskinlara karsi 3 metre yükseltilmesi oldugunu vurgulayan Pdof. Dr. Beksaç, “Simdi burayi nasil 3 metre yükselteceksiniz? Burasi için birçok proje yapildi ama hiç biri gerçeklestirilemedi. Burasi 3 metre yükseltilirse etrafindaki kabristan ne olacak? Kabristani da mi 3 metre yükselteceksiniz, yani onu yükseltemeyeceksiniz. Yapinin temelleriyle nasil oynayacaksiniz. Suanda yapinin kirisleri bile gitmis vaziyette, kubbede çatlaklar, duvarlarda çatlaklar dolu, yani burada da kubbe tehlike altinda her geçen günde tehlike artiyor. Buraya çok ciddi projelerin yapilmasi gerekiyor. Buradaki en büyük sorun nehir yatagi bir zamanlar buradaki akarsu bu yapinin ayakta kalmasini sagliyordu. Çünkü yatak daha alçakmis ve burada bir sürü binalar varmis nehir kenarlarinda. Tunca Nehri yatagi yükselmistir. Sadece cami ve çevresi degil nehir yatagiyla ilgile bir sorun var” seklinde konustu.
“Yillardir minare böyle yikik”
Yillardir Evliya Kasim Pasa Camisi’nin minaresinin yikik durumda oldugunun ifade eden Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Baskani Prof. Dr. Engin Beksaç, “Sadece minarenin yikilmasi degil, cami bile zor ayakta duruyor. Maalesef su anki sartlarda zor ayakta bile bina zor ayakta duruyor. Çok degisik güzel plani olan bir yapi, Allah’tan ecdat iyi planlamista her seye ragmen ayakta kalmis. Biz kimseyi suçlamak istemiyoruz ama bu ecdat yadigârlarinin gerçekten dikkatle elle alinip korunmasi gerekiyor bu bize düsen bir görevdir” dedi.
“Harabe halde duruyor, yan tarafinda ise 25 tane evliya kabristani var”
Camiye yakin yerde ikamet eden Muhsin Akar ise, “Yilardan beridir küçüklügümüzden hatirladigimiz kadariyla burasi hep böyle harabe halde duruyor. 1957 yilinda sette içeresinde insaat ve herhangi bir yapi yapmanin yasak oldugu tarihten itibaren hiç dokunulmayan harabe durumuna gelen bir camimiz. Bölge sakini olarak zaten biz rahatsiziz bu konuda. Yani hayati tehlikede arz ediyor çünkü uyusturucu kullanan sahislar yüzenden kolu komsu kimse burada disari çikamiyor. Komple etrafi bakimsiz vaziyette duruyor. Yan tarafinda 25 taneye yakin evliya mezarlarimiz var. O kabirler defineciler tarafindan kazildigi iç harabe sekilde duruyor. Caminin duvarlari kazilmis o sekilde harabe durumda suanda duruyor. Kirkpinar Er Meydaninda bulunan Adalet Kasri’ndan buraya kadar padisahlar zamaninda sabah namazlarini kilmak için padisahlarimizin Tunca Nehri üzerinden indigi bir camidir. Osmanli zamaninda sandallarla Tunca Nehri’nin altina mermerler dösenmistir. Nehirde 33 tane basmak oldugu biliyordu fakat günümüzde sadece 8 basmak görünüyor. Geri kalan basamaklarin tamami bataklik içerisinde duruyor. Nehir yataklari komple dolu vaziyette bulunuyor. Yapilacak bir çevre düzenlemesiyle eski haline getirilirse biz vatandaslar olarak memnun kaliriz” ifadelerini kullandi.