GRAFİKLİ - ABD-Vietnam İlişkilerinde Yeni Dönem

ABD Başkanı Barack Obama'nın Vietnam'a uygulanan silah ambargosunun kaldırıldığını açıklaması, iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemi başlattı.

Üç günlük resmi ziyaret için dün gece başkent Hanoi'ye gelen Obama, Vietnam Devlet Başkanı Tran Dai Quang ile bir araya geldi.

Obama, son yıllarda kaydettiği 'olağanüstü ilerleme' için Vietnam'ı kutladı ve ABD'nin 2014'te kısmen kaldırılan silah ambargosuna tamamen son vereceğini belirtti.

Bir zamanlar birbirlerinin düşmanı olan iki ülke, 1995'teki normalleşme sürecinin ardından ekonomik ve siyasi ilişkilerinde önemli ilerleme kaydetti.

- ABD-Vietnam ilişkileri

ABD, 1950'de bağımsızlığını ilan eden Vietnam'ı tanıyan ilk ülkelerden biriydi.

Fransa, 1884 yılında fethettiği Vietnam'ın 1884'te Fransız Hindiçini'nin bir parçası olduğunu ilan etmişti.

Vietnam, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından 1950'de bağımsızlığını ilan etmesine rağmen 1954'e kadar Fransa'nın yönetiminde kaldı.

Ho Chi Minh liderliğindeki komünist güçler, 1954'te başlattıkları bağımsızlık savaşında Fransız egemenliğine son verdi.

Vietnam, 1954'te imzalanan Cenevre anlaşmasıyla kuzey ve güney olarak ikiye bölündü.

Ülkenin kuzeyindeki komünist rejimi tanımayan ABD, komünist Kuzey'e karşı Güney Vietnam hükümetine destek verdi.

- Vietnam Savaşı

1955'te başlayan ve 27 Ocak 1973'te Paris'te imzalanan anlaşmayla son bulan Vietnam Savaşı, ABD'ye pahalıya mal oldu.

Vietnam Savaşı'nda 58 bin ABD askeri yaşamını yitirdi. Yaklaşık 2 bin 400 ABD askerinin kaybolduğu savaşın ABD'ye maliyeti 140 milyar dolar olarak açıklandı.

Güney Vietnam'da Kuzey'in desteğiyle kurulan ve Vietkong olarak da bilinen Ulusal Özgürlük Cephesi'nin Amerikalı askerlere akıl almaz işkenceler uygulaması ve Amerikalı askerlerin, olası Vietkong mevzilerine Napalm bombasıyla düzenlediği saldırılar, savaşın insanlık tarihinin en karanlık sayfalarından birinde yer almasına neden oldu.

Savaş, kilometrelerce uzaktaki ABD'de de kutuplaşmaya yol açtı. Amerikalıların bir kısmı ABD'nin savaşa dahil olmasına karşı çıkarken bir kısmı destekledi.

Kuzey ve Güney Vietnam'ın ateşkes imzalamasının ardından ABD, 1973'ün Mart ayında son askerini de bölgeden çekti.

Kuzey Vietnam, 1975'te Güney Vietnam'ı ele geçirdi ve iki ülkenin komünist rejim altında birleştiği açıklandı. ABD, Güney Vietnam'ın Kuzey'e teslim olmasından kısa bir süre önce ülkedeki büyükelçiliğini kapattı, personelini geri çağırdı ve Vietnam'a silah ambargosu uygulamaya başladı.

Savaşın ardından Vietnam, dönemin ABD Başkanı Richard Nixon'un 1973'te sözünü ettiği 3,3 milyar dolarlık yeniden yapılanma yardımını alabilmek için ABD'ye ilişkileri normalleştirme çağrısında bulundu.

Başbakan Pham Van Dong, 1975'te mecliste yaptığı konuşmada, ABD'ye ilişkileri normalleştirme ve söz konusu mali yardımı sağlama çağrısını yineledi. Bu çerçevede Bank of America ve First National City Bank temsilcileri Hanoi'ye davet edildi, Amerikalı petrol şirketlerine de Vietnam açıklarında petrol aramalarına izin verildiği bilgisi verildi.

Ancak dönemin ABD Başkanı Gerald R. Ford, ilişkilerin normalleşmesi için savaşta kaybolan Amerikan askerlerinin gönderilmesini şart koşması üzerine ilişkiler durma noktasına geldi.

ABD-Vietnam ilişkilerinin normalleşmesi, Başkan Jimmy Carter döneminde yeniden gündeme geldi. 1978'de ABD'yi ziyaret eden Vietnam Dışişleri Bakanı Nguyen Co Thach ile ABD hükümeti, ilişkilerin normalleşmesi için prensipte anlaştı ancak herhangi bir tarih belirlenmedi.

Vietnam'ın Aralık 1978'de Kamboçya'yı işgal etmesi, ABD ile ilişkileri yeniden kesintiye uğrattı.

Vietnam'ın 1985'te bir ABD savaş uçağının düştüğü yeri araştırması için Amerikalı yetkililere izin vermesi ve 1985-1987 yılları arasında çok sayıda ABD askerinin kalıntılarını iade etmesi, ikili ilişkileri yeniden canlandırdı.

Vietnam'da 1986'da başlatılan 'doi moi (yenileme)' politikası çerçevesinde çok sayıda ekonomik ve yapısal reform yapıldı.

Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan'ın 1987'de Vietnam'a gönderdiği özel elçisi ile Vietnamlı yetkililer arasındaki görüşmeler önemli sonuçlar doğurdu. Vietnam, kayıp ABD askerlerinin bulunması için işbirliği önerisini kabul ederken ABD de Vietnam'a mali destekte bulunma sözü verdi.

- İlişkiler yeniden normalleşiyor

ABD, Vietnam'a uyguladığı ambargoyu 1994'te kısmen kaldırdı. ABD başkanlarından Bill Clinton da 11 Temmuz 1995'te Vietnam ile diplomatik ilişkilerin yeniden kurulduğunu açıkladı.

Ağustos ayında iki ülke, karşılıklı olarak büyükelçiliklerini yeniden açtı. Clinton, 1997'de Douglas Peterson'u Vietnam büyükelçisi olarak atadı.

ABD, kısa bir süre sonra Ho Chi Minh kentinde başkonsolosluk açarken Vietnam da San Francisco'da konsolosluk kurdu.

Clinton'ın 2000'de Vietnam ziyareti sırasında iki ülke arasında İkili Ticaret Anlaşması imzalandı.

ABD ve Vietnam, 2003'te uyuşturucuyla mücadelede işbirliği, 2007'de sivil havacılık ve tekstil anlaşmalarına imza koydu. George W. Bush, 2006'da Vietnam'ı ziyaret eden ikinci ABD başkanı oldu.

Obama ve Vietnam'ın eski Devlet Başkanı Sang, 2013 yılında Vietnam’la Stratejik İşbirliği Anlaşması ve 2015'te de ABD-Vietnam Ortak Vizyon Anlaşması'nı imzaladı. Ortaklık belgesi, siyasi ve diplomatik ilişkilerin yanı sıra ticaret, ekonomi, bilim, teknoloji, eğitim, çevre, sağlık, savunma, güvenlik, kültür, spor ve turizm alanlarında işbirliği yapılmasını öngörüyor.

Obama yönetimi, 2014'te de Vietnam'a uygulanan silah ambargosu kısmen kaldırdı. Güney Çin Denizi'nde Çin'in hak iddialarına karşı çıkan Vietnam, silah ambargosunun tamamen kaldırılmasını istiyordu.

ABD Dışişleri Bakanlığı, güçlü, bağımsız, refah, insan hakları ve hukukun üstünlüğüne saygılı bir Vietnam'ın bölgede barış ve istikrarın sağlanmasına önemli katkı yapacağını vurguladı.

Vietnam, Güneydoğu Asya'daki en ABD yanlısı ülkelerden biri olarak biliniyor. Geçen yıl yapılan kamuoyu yoklaması, Vietnamlıların yüzde 78'sinin ABD konusunda olumlu görüş sahibi olduğunu gösterdi. Yurt dışında yaşayan Vietnamlıların neredeyse yarısı, ABD'de bulunuyor. Vietnamlı gençler, ABD'de öğrenim gören yabancı öğrenciler arasında 8. sırada geliyor.

- Ekonomik ilişkiler

İki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler, 2001'de imzalanan İkili Ticaret Anlaşması'nın ardından gelişmeye ve ABD'nin Vietnam'daki yatırımları artmaya başladı.

ABD ve Vietnam, ticaret ve yatırım çerçeve anlaşmasının yanı sıra tekstil, hava taşımacılığı ve denizcilik alanlarında da anlaşma imzaladı.

Her ikisi de Trans-Pasifik Ortaklık üyesi olan ABD ve Vietnam arasındaki ithalat ve ihracat ilişkileri de zaman içinde önemli ilerleme kaydetti.

ABD, Vietnam'a tarım ürünleri, makine, motorlu taşıtlar ihraç ederken bu ülkeden hazır giyim, ayakkabı, mobilya, tarım ürünleri, deniz ürünleri ve elektrikli ürünler ithal ediyor.

ABD ve Vietnam arasında 1995'te 451 milyon dolar olan ticaret hacmi, geçen yıl 45 milyar dolara yükseldi. 2015'te ABD'nin Vietnam'a ihracatı 7 milyar dolar, ithalatı da 38 milyar dolar oldu.

İki ülke 2014'te nükleer enerjinin barışçıl amaçlar için kullanılmasına olanak tanıyan '123 Anlaşması'nı imzaladı.

Vietnam, ABD'nin de desteğiyle dünyanın hızlı büyüyen ülkelerinden biri haline geldi.

ABD, sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın sağlanması ve hukukun üstünlüğüyle iyi yönetimin hakim kılınması için Vietnam'a destek vermeye devam ediyor.