Piyasanın yeni oyuncağı: Ölümüne kazanç
Geçen sene, mortgage piyasasında yaşanan büyük çöküşün ardından, para kazanmak için yeni yolların peşine düşen Wall Street'teki yatırım bankaları, aradıkları parlak fikri bulmuş gibiler.
The New York Times ' ta yayımlanan bir habere gö ; re , bankacıların yeni buldukları bu yö ; ntem , hayat sigortasına sahip olan yaşlı ve hastaların , ' ö ; lü ; m tazminatlarının ' satın alınması ile işliyor .
Ö ; rnek bir hesaplamaya gö ; re ; bankacılar , ö ; lü ; m halinde sahip olduğu hayat sigortasından 1 milyon dolar alacak yaşlı ya da hasta bir kişiden , olası yaşam sü ; resini gö ; z ö ; nü ; nde bulundurarak , tazminat hakkını ( poliç ; eyi ) 400 bin dolara karşılığında peşin olarak satın alıyor .
Aynı krize neden olan mortgage tahvilleri sistemi gibi , toplanan bu poliç ; elerin de menkul kıymetleştirilerek tahvil ya da bono gibi yatırımcıya satılması ö ; ngö ; rü ; lü ; yor .
Yatırımcılar kâ ; r ö ; demelerini ise poliç ; eleri satın alınan kişilerin ö ; lü ; mü ; halinde , sigorta şirketinden tarafından verilen tazminatlar ü ; zerinden alıyor .
Ö ; LÜ ; RSE KAZANIYORLAR
Bu sistemde , sigortalı hayatını ne kadar erken kaybederse yatırımın geri dö ; nü ; şü ; de o kadar bü ; yü ; k oluyor . Diğer durumda , sigortalının beklenenden daha fazla yaşaması durumunda gelir azalırken , bu sü ; re daha da uzadığında zarara dahi neden olabiliyor .
Sigortalı poliç ; esini sattığından dolayı prim ö ; demeleri ise bu poliç ; eyle bağlantılı kıymetleri satın alan yatırımcılara kalıyor .
Olası zarar yatırımcı tarafında gerç ; ekleşirken , bonoları yaratan , yeniden satan ve aracılığını yapan Wall Street ' teki finans şirketleri , her durumda hatırı sayılır miktardaki komisyonları cebe indirmeye devam ediyor .
SİGORTACILAR KARŞI
Ancak , NYT ' nin gö ; rü ; ştü ; ğü ; uzmanlar , bö ; yle bir yatırım aracının oluşturulmasının o kadar kolay olmayacağının altını ç ; iziyor .
Sigortalı , poliç ; esini satsa da prim ö ; demelerinin devam edecek olmasından dolayı tazminat ö ; demeleri de artacak ve bu da sigorta şirketlerinin prim ö ; demelerini yukarı ç ; ekmelerine neden olabilecek .
Aracı kurum Insurance Information Institute ' un kıdemli başkan yardımcısı ve baş ekonomisti Steven Weisbart , bu yatırım fikrinin esasında ' hayat sigortasının anlamını ortadan kaldırdığını ' sö ; yledi . Weisbart , NYT ' ye aç ; ıklamasında , ' Bu bir yatırım ü ; rü ; nü ; değil , kumar aracıdır ' dedi .
ABD ' de şu anda hayat sigortası sektö ; rü ; nü ; n bü ; yü ; klü ; ğü ; 26 trilyon dolar civarında . Bunun yaklaşık 500 milyar dolarlık bö ; lü ; mü ; nü ; n hayat sigortasını satmak isteyebileceği hesaplanıyor .
NYT , bu miktarın finans sektö ; rü ; nü ; n mortgage kayıplarını telafi etmeye yeterli olacağını ifade etti .
YAPILANDIRILMIŞ Ü ; RÜ ; NLER KRİZ GETİRDİ
Wall Street tarafından yaratılan ve egzotik olarak nitelendirilen yatırım enstrü ; manları , yaşanan finansal gerilemenin sonunda en ç ; ok suç ; lanan araç ; lar olmuştu . Alt gelir grubuna yö ; nelik mortgage tahvillerinin yanı sıra temerrü ; de dü ; şmü ; ş ( swaplar ) , yapılandırılmış yatırım araç ; ları ve teminat altına alınmış borç ; yü ; kü ; mlü ; lü ; klerinden oluşan bir dizi enstrü ; manın tahmin edilenden ç ; ok daha fazla riski doğuracağı ortaya ç ; ıkmıştı .
Bu bü ; yü ; k bozgunun finansal yaratıcılığa kazandırdığı kö ; tü ; şö ; hretin etkileri Wall Street ' te pek gö ; zlemlenmiyor . Zira ABD ' de finansal dü ; zenlemeleri sertleştirme tartışmaları yapılırken , yeni ü ; rü ; nler arayışındaki bankacılar Wall Street ' te rağbet gö ; rmeye devam ediyor .
Hayat sigortalarının menkul kıymetleştirilmesinin yanısıra başka yapılandırılmış finansal ü ; rü ; nler de bulunuyor .
Bazı bankalar , zarar getiren kıymetlerini , yü ; ksek getirili araç ; larla yeniden paketleyerek zararını telafi etmeye ç ; alışıyor .
Morgan Stanley ' e gö ; re , 2009 ' da 30 milyar dolar civarında bu tarz işlem yapıldı .
Elbette , finansal inovasyon , herkes iç ; in borç ; lanma maliyetlerini dü ; şü ; rdü ; ğü ; , tü ; keticilere daha ç ; ok yatırım seç ; eneği sunduğu ve geniş anlamda ekonominin bü ; yü ; mesine yardımcı olduğu iç ; in iyi bir şey olabilir .
Hayat sigortaları tazminat haklarının menkul kıymetleştirilmesini destekleyenler , bu enstrü ; manın , kişilerin hayattayken poliç ; elerini nakite ç ; evirmek gibi bir fayda sağladığını belirtiyor .
Ancak , Wall Street ' in yeni ve karmaşık ü ; rü ; nler ile kar peşinde koşarak , eski gü ; nlerine hızlı şekilde dö ; nmesi bazılarını kaygılandırıyor .