Karadeniz'de Tedirgin Eden Görüntü
Karadeniz’de bu yil fazla görülmeye baslayan yunus ölümlerinin arastirilmasi için baslatilan çalismalar sürüyor. Çalismalari, Ukrayna Deniz Biyolojisi Enstitüsü Deniz Memelileri Laboratuvari’ndan Dr. Karina Vyshniakova ile ZBEÜ’den Prof. Dr. Mustafa Sözen sürdürüyor. Ölü yunusun kulak kemiklerinin yani sira doku örnekleri de alan akademisyenler, bir yil sürecek arastirma sonucunda çesitli bulgular elde etmeyi hedefliyor.
Baslatilan çalismalar dogrultusunda hem Karadeniz kiyilarindaki sularda yunuslarin yerel stoklari ve uzun mesafeli hareketlerini incelemek için fotografli inceleme çalismasi, hem de karaya vuran ölü yunuslarin ölüm nedenlerinin belirlenmesine yönelik çalismalar yapilacak.
Savas sebebiyle Ukrayna’yi terk ederek Italya’daki laboratuvarda çalismaya baslayan Dr. Karina Vyshniakova’nin Türkiye’ye davet edildigini anlatan Prof. Dr. Mustafa Sözen, "Biz Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi olarak 4-5 yildir yunuslar üzerinde çalismaya devam ediyoruz. Yaptigimiz çalisma daha çok Karadeniz’deki yunuslarin bu bölgedeki bollugu ve mevsimlere göre dagilimini inceliyorduk. Iki yildir yunus ölümleri artinca bu bölgeyi arastirmaya karar verdik. Bu konuyu arastirirken Ukraynali arastirmaciyi da davet ettik. Kendisi Ukrayna Deniz Bilimleri Enstitüsü’nde deniz memelileri arastirmasinin koordinatörüydü. Savastan olayi Ukrayna’yi terk etmek durumunda kalinca su anda Italya’daki bir laboratuvarda çalisiyordu. Biz kendisini TÜBITAK’in konuk bilim insani destekleme programi dahilinde davet ettik. TÜBITAK destegimizi kabul etti ve Dr. Karina geçen hafta içerisinde bize katildi.
Hemen çalismalara basladik. Iki üç gündür su anda 4-5 ölü yunus bulduk. Yerinde tespitlerimizi ölçümlerimizi yaptik. Ayni zamanda hayvanlardan dokular almamiz gerekiyordu. Beynini, akcigerini, karacigerini, dalagini, böbregini, kaslarindan dokular aliyoruz. Bundan sonraki çalismalarimizi ileri düzey laboratuvarlarda devam edecek. Herhangi bir hastalik durumu var mi bunlar belirlenecek" dedi.
"Karadeniz’deki savas gemilerinin kuvvetli sonarlarindan kulaklari zarar görmüs olabilir"
Rusya-Ukrayna arasinda yasanan savas sebebiyle Karadeniz’deki savas gemileri ve denizaltilarinin yaydigi kuvvetli sonarlar sebebiyle kulaklarinin zarar görüp yön duygularini da kaybetmis olabilecegi ihtimalini de degerlendirdiklerini belirten Sözen, söyle devam etti:
"Ayni zamanda hayvanin kulak kemiklerini aliyoruz ki bir öngörümüz Karadeniz’de devam eden savastan dolayi savas gemilerinin, deniz altilarinin yaydigi kuvvetli sonarlardan dolayi kulaklarinin zarar görmüs olabilecegi, buna bagli yön duyularini kaybettiklerinden dolayi karaya vurmus olabilecekleri tarzinda. Ayni zamanda bakteriyel veya virüs kaynakli ölümleri varsa bunlari da belirleyecegiz. Ancak Karadeniz’deki yunus ölümlerinin yillardir önemli bir sebebi zaten çok belirgin. Balik avciligi sirasinda aglara takilmasi. Hedef olmamalarina ragmen kayiplarin yasanmasi. Çünkü yunuslar da aga tutulmus baliklarla bazen aglara takilabiliyorlar. Bunlar balik degil akcigerli memeli hayvanlar. Suyun altinda agdan kurtulamazlarsa bogulup ölüyorlar. Hayvana ilk baktigimizda neden öldügünü söylemek mümkün degil. Çalismalar tamamlandiktan sonra sonuçlara göre bir sey söylenebilir. Çalismamiz 2-3 gün önce basladi.
Bu çalisma boyunca bizim için en önemli sey ölü yunuslari hemen bulabilmek. Herkesten yardim istedik. Bu sekilde bir yil boyunca 100’ün üzerinde örnek bulabilirsek önemli sonuçlara ulasabilecegimizi düsünüyoruz. Karadeniz’de üç yunus türü var. Yeterli sayida örnek elde edebilmeyi hedefliyoruz. Buradaki yunuslarin sürekli burayi mu kullandigi yoksa göçmen mi olduguna dair çalisma yapiyoruz. Denize açilip gördügümüz yunuslarin fotograflarini çekiyoruz. Ve yüzgeç fotograflari çogu zaman bireye özgü oldugu için arka arkaya çektigimiz fotograflari karsilastirip burada kaç farkli birey var, mevsimlere göre gidip geliyorlar mi? Bunlari belirlemeye çalisiyoruz. Buldugumuz yunuslar daha önce fotografini çektigimiz yunuslar mi yoksa göçmen yunuslar mi bunu da yorumlamak önemli olacak. Savas daha çok Karadeniz’in kuzeyinde eger daha önce hiç burayi kullanmayan ve savastan etkilenip buraya kadar gelip ölüp karaya vurduysa bu da bizim için önemli bir sonuç olacak."
Ülkesini terk etti, Türkiye’de çalismalarini sürdürüyor
Ölü yunustan doku örnekleri alan Dr. Karina Vyshniakova da Karadeniz yunuslari üzerine çalismalar yürüttügünü aktardi. Bir yillik proje için Türkiye’de oldugunu ifade eden Vyshniakova, yunuslar üzerinde fotografli tanimlama faaliyetleri de yürüteceklerini türler ve göçleri de degerlendireceklerini belirtti.
Yunus çesitleri üzerinde katalog faaliyetleri yapacaklarini belirten Vyshniakova, aldiklari örneklerle ölüm sebeplerine iliskin sonuçlar elde etmeyi hedeflediklerini belirtti.
Karadeniz’deki savasta sonarlar sebebiyle yunuslarin kulaklarinda akustik travmaya sebep olabilecegini ve hatirlatan Vyshniakova, elde edecekleri çalismalarla ölüm sebeplerine iliskin bulgulara ulasmayi amaçladiklarini sözlerine ekledi.