Roma Imparatorlugu'nun Anadolu'daki Ilk Lejyoner Mezarligi Satala'da Ortaya Çikti
Roma Imparatorlugu’nun Anadolu’da kazi yapilabilen tek kalesi olan Satala Antik Kentinde Anadolu’da ilk kez karsilasilan çok katmanli ve ana kayaya oyulmus Leyjoner mezarligi bulundu. Mezarda 25 yillik görev süresini dolduran Roma askerlerine verilen yaklasik 2 bin yillik “Diplomata” denilen bronz belgenin de parçasi çikti.
Kültür ve Turizm Bakanligi’nin Gümüshane Valiligi ve Il Özel Idaresi ile Kelkit Kaymakamligi ve Kelkit Belediyesi’nin katkilariyla gerçeklestirilen kazi çalismalari Bartin Üniversitesi Arkeoloji Uygulama ve Arastirma Merkezi Müdürü Doç.Dr. Sahin Yildirim ve ekibi tarafindan sürdürülen kazi çalismalarinin son günlerinde Anadolu’ya yüzyillar boyunca hükmetmis olan Roma Imparatorlugu’nun askerleri olan lejyonerlerin yer aldigi bir mezarlik Anadolu’da ilk kez ortaya çikarildi.
Çok katmanli olan ve altta Roma dönemi mezarlari üstte de Bizans dönemi mezarlarinin yer aldigi mezarlikta demirden yapilmis mizraklara ait parçalar ve çesitli silahlar da bulundu.
Mezarliktaki iskeletlerin antropolojik arastirmalar ve DNA arastirmalariyla yaralanma ve ölüm nedenlerinin ortaya çikarilmasi için çalisma yapilacak.
“Anadolu’da ilk defa Roma Lejyonerlerine ait bir mezarlik karsimiza çikti”
Satala’da 2022 yili kazi çalismalarini tamamladiklarini, çalismalarin son kisminda Roma Imparatorluk dönemine tarihlendirilen bir mezarlik yapisiyla karsilastiklarini kaydeden Doç.Dr. Sahin Yildirim, “Geçmis yillardaki fotograflara baktigimiz zaman burada yardimci birliklere yada atli sövalyelerinin üstleri seklinde olan Ala Kalesi olmasi muhtemel bir yapi kalintisi dikkat çekiyordu. Çevresinde yaptigimiz çalismalar sirasinda bir nekropolle karsilastik. Anadolu’da ilk defa Roma Lejyonerlerine ait bir mezarlik karsimiza çikti. Burada birçok mezarla karsilastik. Bu mezarlarin önemli bir bölümü Roma askerlerine ait. Bunlara ait silahlar, mizraklar, ok uçlari gibi savas araç gereçleriyle karsilastik” dedi.
“Ana kayaya oyulmus mezarlik çok katmanli bir mezarlik”
Alandaki ana mezarda süvari subayi olmasi muhtemel bir sahsin gömülü oldugunu belirlediklerini kaydeden Yildirim, sahsin yaninda at kosum takimlarinin ve pismis topraktan eserlerin yaninda “Diplomata” adi verilen bronz bir levhayla karsilastiklarini belirterek, “Diplomatalar Roma Imparatorluk dönemi askerlerinin askerlik görevini tamamladiktan sonra kendilerine verilen bir belge. Bir nevi terhis belgesi olarak adlandirabiliriz bunu. Buldugumuz diplomata parçasi önemli ölçüde tahrip olmus durumdaydi. Yazitli bölümünü bulamadik ama arka bölümündeki kismiyla karsilastik. Mezarlarin neredeyse hepsi ana kayaya oyulmus ve iskeletler onlarin içindeydi. Buldugumuz buluntularin önemli bir bölümü 3.yüzyila tarihlendirilmekte. Bu tarihler de Roma Imparatorlugunun eski görkemini yitirip zayiflamaya basladigi dönem. Ayni zamanda bu mezarlik çok katmanli bir mezarlik. Sadece Roma dönemi degil Bizans dönemine ve hatta Sasanilerin bu kenti 2.kez ele geçirdikleri dönem olan 607-608 yillarina tarihlendirilen benzer bulgular da elde ettik. Sadece tek bir katmandan olusmuyor ve mezarlik. Bu diplomatanin burada bulunuyor olmasi çok önemli. Roma Imparatorluk döneminde bir asker 25 yil görev yapmak zorunda. Bu süre tamamlaninca bu belgeler kendilerine veriliyor” dedi.
“Ilk defa bir lejyon kalesinin hem sur duvarlari hem plan tipiyle ilgili önemli veriler elde ettik”
Anadolu’da ilk defa bir lejyon kalesinin hem sur duvarlari hem plan tipi hem de sur içerisindeki yapilarla alakali önemli veriler elde ettiklerini belirten Yildirim, “Roma Imparatorluk dönemine tarihlendirilen ve 15. Apollinaris Lejyonuna ev sahipligi yapan castrum yapisiyla ilgili su ana kadar çok fazla veri ele geçmemisti. Castrumlar Roma Imparatorluk dönemindeki lejyonlarin ana üsleri, ordugahlari durumunda olan yapilardir. Geçen yil yaptigimiz çalismalarda surlarin bir bölümünü ortaya çikarmistik ancak bu surlar daha çok orta çag hüviyetindeydi. Ama bu yil yaptigimiz çalismalarda Roma Imparatorlugu Imparator Hadrianus döneminde yapildigi aktarilan kaleye ait giris kapisiyla karsilastik. Böylelikle Anadolu’da ilk defa bir lejyon kalesinin hem sur duvarlari hem plan tipi hem de sur içerisindeki yapilarla alakali önemli veriler elde etmis durumdayiz” diye konustu.
Roma Imparatorlugunun Apollinaris Lejyonu da denilen 15.Lejyonunun yaklasik 600 yil hüküm sürdügü Satala Antik Kentinde 2017 yilindan beri devam eden arkeolojik kazilarda topragin 50 santimetre altindan baslayan tarihi bulgularda 5 bin yil önceye tarihlenen Erken Tunç Çagi ile Urartularin bölgedeki varligi mimari açidan kanitlanmis, erken tunç çagina ait el yapimi seramikler ve Helenistik dönemin bulgularinin yer aldigi kazi alaninin 6 metre derinliginde ise geç Roma Imparatorluk dönemine ait oldugu tahmin edilen askeri zirh, çok sayida ok ucu, tiyatro maski, kandil, Roma eyalet sikkesi, 15.lejyon damgali tugla, mizrak, migfer parçalarindan olusan tarihi eserler bulunmus, lejyon kalesinin yaklasik 170 bin metrekarelik bir alani kapsadigi belirlenmis, 1500 yillik bir bazilika ve sonrasinda da bir hamam kompleksi ortaya çikarilmisti.