GRAFİKLİ - Pakistan'ın Bağımsızlığının 72. Yılı

BEHLÜL ÇETİNKAYA - İngiltere sömürgesi Britanya Hindistanı'ndan 1947'de ayrılan Pakistan, bağımsızlığının 72. yılını kutluyor.

İngiliz kolonisi Alt Kıta'da, Müslümanlara ait ayrı bir devlet kurma fikri ilk 1906'da bugünkü Bangladeş'in başkenti Dakka'da düzenlenen Tüm Hindistan Muhammedi Eğitim Konferansı'nda dile getirildi.

Konferans, aslında İngiliz yönetiminin eğitimde Arapça, Farsça ve Türkçeyi yasaklaması üzerine Britanya Hindistanı'nda yaşayan Müslümanların çağdaş eğitim sistemine geçişinin görüşüldüğü bir toplantıydı.

Birçok bilim adamı Batı dillerini bilmediği için eğitimci olarak hizmet verememiş, dini eğitim yapılamaz hale gelmiş ve Müslüman nüfus, Hindu nüfus karşısında eğitimsiz kalarak memurluk hizmetlerine giremez hale gelmişti. Bu sorunların konuşulduğu konferansların 20'ncisinde, bugün tüm Alt Kıta Müslüman siyasetini etkileyen Tüm Hindistan Müslüman Liginin (AIML) kurulması kararı alındı.

AIML ile başta Müslümanların taleplerinin dile getirilmesi öngörülse de konferans devam ettikçe bağımsız Müslüman ülkesi ya da Britanya Hindistanı içinde ayrı bir Müslüman yönetimi kurulması fikirleri de ortaya atıldı.

- Muhammed İkbal'in görüşleri etkili oldu

Britanya Hindistanı'nın ilk Müslüman siyasi partisi AIML, bu tarihten sonra yürüttüğü siyasi faaliyetlerine 1930'larda Pakistan'ın milli şairi Muhammed İkbal'in "Hindistan'da Müslüman devleti" görüşleri etkisinin altında devam etti.

Parti, elit ve eğitimli Müslüman partisi görünümünden çıkarak halk mitingleri düzenleyen ve halka inen bir parti konumuna da bu dönemde geldi.

İlk olarak 1800'lü yıllarda Hindu milliyetçilerinin dile getirdiği "Müslümanlardan ayrı bir ülke" fikrini yeniden gündeme getiren AIML, "iki millet" teorisini ortaya attı. Bu teoriye göre, Britanya Hindistanı'nda yaşayan Müslümanların çoğunlukta yaşadıkları bölgelerde ayrı bir devlet kurması hedefleniyordu.

Bu hedefin dile getirildiği günlerde düzenlenen AIML Kongresi'nde konuşan İkbal, "Pencap'ı, Kuzeybatı Sınır Eyaleti'ni (Hayber Pahtunhva), Sindh'i ve Belucistan'ı tek bir ülke sınırları içinde görmek istiyorum. Britanya İmparatorluğu altında ya da değil, öz yönetime sahip, Hindistan'ın kuzeybatısında ayrı bir Müslüman ülke, Müslümanların, en azından kuzeybatı Müslümanlarının son kurtuluş kapısı olacaktır." ifadelerini kullandı.

- Bağımsız bir devlet kurulması kararı alındı

İkbal'in konuşmasından sonra AIML'nin üyelerinden Rahmat Ali ise "Pakistan" ismini ortaya atarak kurulacak Müslüman ülkenin ismini verdi.

Sadece Müslümanların değil Hinduların da bağımsızlık hareketlerinin yaşandığı Alt Kıta'da İngiltere, 1935'te eyalet meclisleri kurulmasına karar vererek yönetimi yavaşça yerli halka bırakmaya başladı.

1937'de yapılan seçim sonrası kuzeybatı ile doğu Hindistan eyaletlerinde (Bangladeş) Müslümanlar meclis çoğunluğunu kazanırken, geri kalanında ise Hindu çoğunluklu meclisler ortaya çıkınca kurulacak Müslüman ile Hindu ülkesinin de sınırları resmi olmasa da çizilmiş oldu.

AIML'nin 22-24 Mart 1940'ta Lahor'da yaptığı kongre sonrası ise coğrafi olarak bitişik ve Müslümanların çoğunlukta bulunduğu eyaletlerin bağımsız bir devlet altında birleşmesi kararı alındı.

Pakistan fikrinin resmiyete döküldüğü 23 Mart günü, bugün "Pakistan Günü" olarak kutlanıyor.

- İngiltere Britanya Hindistanı'nı ikiye böldü

İngiliz yönetiminin İkinci Dünya Savaşı'nın yorgunluğu ve Hindistan'daki bağımsızlık hareketleri nedeniyle bölgeye hakimiyet kurmakta zorlandığı günlerde, 1946 eyalet seçimlerine gidilen Britanya Hindistanı'nda AIML, Müslüman nüfusun neredeyse yüzde 90 oranında oyunu alarak büyük başarı kazandı.

AIML'nin sadece Müslümanların çoğunluklu olduğu bölgelerde değil, Uttar Paradesh ve Bihar gibi Hindu yoğunluklu eyaletlerde de önemli sayıda sandalye kazanmasının ardından İngiliz yönetimi, Britanya Hindistanı'nı iki dominyona ayırma kararı aldı. Bu dominyonlardan biri Hindistan, diğeri ise bugünkü Bangladeş'i de "Doğu Pakistan" adıyla sınırları içine alan Pakistan oldu.

1947'ye gelindiğinde ise İngiltere Başbakanı Clement Attlee, dominyonlara bağımsızlık verecek kararı açıkladı ve o yılın 14 Ağustos'u 15 Ağustos'a bağlayan gecesini işaret etti.

1946 seçimleri ve İngiltere'nin Pakistan dominyonu kurmasıyla fiilen Pakistan ve Hindistan olarak ikiye ayrılan Britanya Hindistanı, 1947'nin 14 Ağustos'unu 15 Ağustos'a bağlayan gece resmen bağımsız olarak ikiye ayrıldı.

- Pakistan'ın bağımsızlık günü "14 Ağustos" olarak kabul edildi

O tarihte, Kadir Gecesi 14 Ağustos'a denk geldiği için Pakistan'ın bağımsızlık günü 14 Ağustos olarak kabul edildi.

İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olan bağımsız Pakistan'da ilk devlet başkanlığını, İngiliz kralını temsilen "Genel Vali" sıfatıyla AIML lideri Muhammed Ali Cinnah yaptı.

1956'dan sonra ise İngiliz kralının Pakistan Devlet Başkanlığı yasal olarak kaldırılarak Pakistan Genel Valiliği yerine "Pakistan Cumhurbaşkanlığı" makamı oluşturuldu. İlk cumhurbaşkanı ise dördüncü Genel Vali İskender Ali Mirza oldu.

İlk başta Hindistan'ın doğu ve batısında Müslümanların yoğun olduğu bölgelerde kurulan Pakistan, 1971'de ise ikiye ayrıldı ve Doğu Pakistan "Bangladeş" adıyla bağımsızlığını ilan etti.