ADÜ'de 27 Mayıs 1960 Darbesi Konuşuldu
Adnan Menderes Üniversitesi tarafından düzenlenen “27 Mayıs 1960 Darbesi” paneli, Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Dilşen İnce Erdoğan moderatörlüğünde, Aydın İli Stratejik Araştırma ve Yenilik Merkezi Konferans Salonu’nda gerçekleşti.
Etkinliğin açılış konuşmasını yapan Rektör Prof. Dr. Osman Selçuk Aldemir, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinden günümüze kadar yaşanan askeri darbeler ve girişimleri; aktörleri, nedenleri, dış bağlantıları ve sonuçları itibariyle ele alarak masaya yatırmanın önemine dikkat çekti. Rektör Aldemir, 15 Temmuz’da bir örneğini daha yaşadığımız ve milletçe dünyada eşi benzeri görülmemiş bir fedakarlık örneği ile püskürtmeyi başardığımız bu girişimlerin darbeler tarihimizin sonu olmasını temenni ederek “Darbeleri bir daha yaşamamak için bilinçlenmeli ve bunlardan dersler çıkartmalıyız.” dedi.
Sözlerini sürdüren Rektör Aldemir, “Türk demokrasi tarihine adını kazıyan Üniversitemizin ismini aldığı merhum Başvekilimiz Adnan Menderes, bu bedeli ödeyen ve bize bu mirası bırakan bir demokrasi idolüdür. Türkiye siyasetinde demokrasinin mimarı olan Merhum Başbakan Adnan Menderes’in adını gururla taşıyan Üniversitemiz, demokrasi ve kardeşliğin tesisi için her türlü bilimsel ve akademik çalışmayı varlığı boyunca ona yakışır şekilde sürdürmeye devam edecektir. Türk Milleti, Merhum Başvekilimiz Menderes gibi liderleri ve Seyit Onbaşı, Ömer Halisdemir, Fethi Sekin gibi neferleri oldukça zalimlerin karşısında elif gibi dimdik duracak, boyun eğmeyecektir” diye konuştu.
Rektörümüzün konuşmalarının ardından panelin oturum başkanı Doç. Dr. Dilşen İnce Erdoğan, panelistleri tanıtmasının ardından kendisinin öğrencilik yıllarında bu dönemi konuşmanın zor olduğunu vurgulayarak ülkemizin demokrasi yolunda büyük mesafeler kat ettiğini vurguladı.
Doç. Dr. Mustafa Serhan Yücel, 27 Mayıs’ı konuşmanın, akademik camiada ve bilimin ışığında tartışmanın merhum Başbakanın kenti Aydın’a ve onun ismini taşıyan Üniversiteye yakıştığını belirterek Demokrat Parti’nin 10 yıllık iktidarında yaşanan kritik olaylara açıklık getirdi. Demokrat Parti’nin Türkiye Cumhuriyeti siyasi tarihinde bugüne kadar kırılamayan yüzde 57 gibi büyük bir oy oranıyla iktidara geldiğini ifade eden Doç. Dr. Yücel, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Bir anın arkasında asırlar vardır” sözüne atıfta bulunarak 1954 yılında ortalıkta hiçbir şey yokken askerler arasında darbe söylentilerinin dolaştığını ifade etti.
Yaşanan en kritik olaylarda bile darbeyi gerektirecek bir durumun olmadığını ifade eden Yücel, darbeleri değerlendirirken iç, dış siyasi konjonktüre bakılarak ekonomik sebeplerin değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.
“Asılmasının Tek Nedeni: Türkiye Büyüyordu”
Dr. Öğr. Üyesi Selma Göktürk Çetinkaya, Adnan Menderes’in iktidarında Türkiye’nin hızlı bir büyüme hamlesi gerçekleştirdiğini ve ülkemizin gelişmesinden memnun olmayanların darbeyi tetiklediğini ifade ederek “Asılmasının tek nedeni: Türkiye büyüyordu.” dedi.
Çetinkaya, “Açıklanan kararlar ile 592 sanıktan 123’ü beraat etti. 5’i hakkında açılan dava düştü. 15’i idam, 31’i müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Geriye kalan 418 sanık hakkında ise muhtelif hapis cezaları verildi.
Hakkında idam cezası verilenler: Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan, Emin Kalafat, Agah Erozan, Ahmet Hamdi Sancar, Bahadır Dülger, Baha Akşit, İbrahim Kirazoğlu, Nusret Kirişçioğlu, Zeki Erataman, Osman Kavrakoğlu ve dönemin Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun. Bu cezalardan Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan ile ilgili olanlar infaz edildi” diye konuştu.
Çetinkaya, Yassıada Mahkemeleri’nin verdiği kararların halkın vicdanında asla yer bulmadığını vurgulayarak 27 Mayıs 1960 Darbesi’nin kendisinden sonraki darbelere örnek teşkil ettiğine dikkat çekti.
“Birinci Sınıf Devlet Politika Yapar Diğerleri Buna Uyar”
Demokrat Parti’nin 10 yıllık dış politikasını değerlendiren Dr. Melih Aktaş, İnönü Döneminde Türkiye’nin NATO’ya girmek için çalışmalar yaptığını, CHP ile DP arasında dış politika konusunda herhangi bir ayrışmanın olmadığını ifade ederek DP iktidarının meclise sormaksızın Kore’ye asker göndermesini değerlendirdi. Aktaş, Türkiye’nin NATO’ya girebilmesi için Kore Savaşı’nın bir şans olduğunu ve o dönemin konjonktüründe Stalin’in Boğazlar üzerindeki taleplerinin Türkiye’yi NATO’ya ittiğini ve Ülkemizin NATO’ya girmesinin darbenin gerekçesi olamayacağını anlattı. Stalin’in ölümünden sonra hızla düzelen Türk-Sovyet ilişkileri sonrası Adnan Menderes’in Moskova ziyareti ile ilgili gelişen süreçte darbenin gerçekleştiğini vurgulayan Aktaş, Menderes’in Türkiye’yi birinci sınıf devlet yapmak için çalıştığını söyledi.
Katılımcıların sorularının yanıtlanmasının ardından konuşmacılara, Aydın Valisi Yavuz Selim Köşger, Aydın Cumhuriyet Başsavcısı Kasım Tüten ve Rektör Prof. Dr. Osman Selçuk Aldemir tarafından teşekkür belgesi ve plaket takdim edildi.
Etkinlik, darbe günlerinin gazete manşetlerinden ve fotoğraflarından oluşan “27 Mayıs 1960 Darbesi ve Yassıada Mahkemeleri” adlı serginin gezilmesiyle son buldu.
Panele, Aydın Valisi Yavuz Selim Köşger, Aydın Cumhuriyet Başsavcısı Kasım Tüten, ADÜ Rektörü Prof. Dr. Osman Selçuk Aldemir, Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Mehmet Aydın ve Prof. Dr. Ali Akyol, il müdürleri, davetliler, akademik ve idari personelin yanı sıra çok sayıda öğrenci katıldı.