'Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nin Getirdikleri

COŞKUN ERGÜL - TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Mustafa Şentop, yeni 'Başkanlık ya da Cumhurbaşkanlığı sisteminde' milletvekillerinin Meclis araştırması ve genel görüşme önergesi verebileceğini, yazılı ve sözlü soru sorabileceğini ancak gensoru ve güvenoyunun olmayacağını belirterek, 'Yeni Hükümet sisteminde, bugünkü sistemdeki Cumhurbaşkanı artı Başbakan ve Hükümet eşittir Başkan demektir. Cumhurbaşkanı, yeni Hükümet sisteminde, Başbakan ve Hükümetin sahibi olduğu yetkileri de deruhte ederek seçilmiş olacak.' dedi.

Şentop, AA muhabirinin, 'Başkanlık ya da cumhurbaşkanlığı sistemi' ile ilgili son gelişmeler ve tartışmalara ilişkin sorularını yanıtladı.

'Genel olarak başkanlık sistemi nedir?' sorusu üzerine, Şentop, parlamenter sistemde tek bir seçim yapıldığını ve bunda milletvekillerinin seçildiğini, Hükümetin ayrıca seçilmediğini belirtti.

Şentop, bu sistemde Hükümetin Parlamento'nun içinden çıktığını, yasama ve yürütme için tek bir seçim olduğunu kaydetti.

Başkanlık sisteminde ise yasama için ayrı bir seçim yürütme yani Hükümet için ayrı bir seçim yapıldığını anlatan Şentop, 'Parlamenter sistemde sadece yasama, meşruiyetini seçimden alırken, yürütme de yasamaya dayanarak ortaya çıkarken, başkanlık sisteminde, hem yasama hem de yürütme yani Hükümet doğrudan halktan meşruiyetini alır. Başkanlık sisteminde çifte meşruiyet söz konusudur.' diye konuştu.

Anayasa Komisyonu Başkanı Şentop, şu görüşlerini aktardı:

'Başkanlık sisteminde, Başbakan ve Hükümet ile Cumhurbaşkanlığı makamı birleştirilmiş olacak. Ayrıca Başbakanlık diye bir görev olmayacak, Cumhurbaşkanı Başbakanın da görevlerini üstlenmiş olacak. Parlamenter sistemde çift başlılık var, bir tarafta Başbakan ve Hükümet, öbür tarafta Cumhurbaşkanı var. Bu ayırım, Başkanlık veya Cumhurbaşkanlığı sisteminde ortadan kalkıyor. Başkanlık sisteminde, Cumhurbaşkanı artı Başbakan ve Hükümet eşittir Başkan demektir. Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Hükümetin sahibi olduğu yetkileri de deruhte ederek seçilmiş olacak halk tarafından.'

'Yeni sistemde Parlamento'nun fonksiyonu nasıl olacak?' sorusuna, Şentop, 'Parlamenter sistemde de başkanlık sisteminde de Parlamento'nun iki temel fonksiyonu var, birisi yasamadır, kanun yapma, kural koyma; ikincisi de denetleme fonksiyonudur.' yanıtını verdi.

- 'Yasama, fonksiyonlarını yerine getiriyormuş görüntüsü olsa da...'

Mustafa Şentop, sözlerini şöyle sürdürdü:

'Parlamenter sistemde bu iki fonksiyonun da görünüşte Parlamento'da olduğu varsayılsa da bu sistemde güçlü bir Hükümet ortaya çıktığı zaman, iki fonksiyonun da Parlamento'nun elinden alındığı, yürütmenin eline geçtiği görülüyor. Parlamenter sistemde yasamaya kanun tasarıları Hükümet kanadından geliyor ve zaten ortada bir Hükümet varsa arkasında yeterli bir çoğunluğu vardır ve o çoğunlukla da istediği kanunu çıkartma imkanına sahiptir. Yani yasama aslında, görünüşte Parlamento'da iken esasen yürütmenin denetiminde, kontrolünde olmuş oluyor.

Parlamenter sistemde, denetim dediğimiz şeyin de kendi içinde paradoksal bir anlamı var. Eğer Meclis'te, arkasında güçlü bir destek olan Hükümet varsa, nasıl denetim yapacaksınız? Hükümeti destekleyen Parlamento çoğunluğu nasıl denetleyebilir Hükümeti? Hükümette yanlış yaptığı düşünülen bir isim varsa, bunu Parlamento denetimi yoluyla değil, bunu Başbakanın vereceği kararla değiştirmek suretiyle çözebilir. Yani, parlamenter sistemde sanki yasama bu temel fonksiyonlarını yerine getiriyormuş bir görüntü olsa da gerçekte bunları yapamıyor. Çünkü gerçek manada kuvvetler ayrılığı yok ve sistem, yasama ile yürütmenin iç içe geçtiği bir sistem.'

Mustafa Şentop, başkanlık sisteminde, başkan ve kabinenin kanun tasarısı sunma yetkisinin olmayacağını, sadece milletvekillerinin kanun teklif etme yetkisinin bulunacağını belirtti.

- 'Meclis, gerçek görevini yapamıyor'

'Başkanlık sisteminde Meclis, komisyonların daha öne çıkabileceği, Parlamento çalışmalarının daha fazla yoğunlaşabileceği bir sistem olacak.' diyen Şentop, 'Mevcut sistemde Meclis gerçek görevini yapamıyor ama bu sistemde yürütmeden bağımsız olarak yasama görevi yapacak.' değerlendirmesini yaptı.

Anayasa Komisyonu Başkanı Şentop, yeni sistemde bütçeyi Cumhurbaşkanı'nın hazırlayıp Meclis'e sunacağını, milletvekillerinin meclis araştırması, genel görüşme, yazılı ve sözlü soru sorma yöntemleriyle Cumhurbaşkanı ve Hükümetle ilgili denetim faaliyetlerini mevcut sistemdeki gibi yapabileceğini kaydetti. Şentop, 'Farklı olan husus, sadece gensoru ve güvenoyunun bulunmamasıdır. Çünkü, parlamenter sistemde gensoru ve güvenoyunun mantığı, hükümetin Parlamento içinden çıkması sebebiyledir. Hükümet doğrudan halk tarafından seçilince gensoru yoluyla hükümeti düşürme veya güvenoyu verme gibi bir şey söz konusu olamaz.' ifadesini kullandı.

- 'Hükümetler Meclis'i ikna etmek zorunda kalacak'

Cumhurbaşkanlığı sisteminde Parlamento'da ihtisas komisyonlarının çalışmalarına devam edeceğini vurgulayan Şentop, 'Artık Hükümetler, Meclisi, komisyonları ihtiyacı olan düzenlemeleri çıkarma konusunda ikna etmek zorunda kalacak.' dedi.

Şentop, 'Yeni sistemde, Cumhurbaşkanı'nın yetkilerinin nasıl olacağı' yönündeki bir soru üzerine, Cumhurbaşkanı'nın, mevcut sistemde olduğu gibi yeni sistemde de kanunları veto etme yetkisinin olacağını vurguladı.

ABD'de başkanın kanunları geri gönderebildiğini, geri gönderdiği kanunların da 3'e 2 çoğunlukla kabul edilme mecburiyeti olduğuna işaret eden Şentop, şöyle konuştu:

'ABD'de başkanın, kararname çıkarma yetkisi var, Obama, 10 yıllık iki dönemde 280 civarında kararname çıkarttı. ABD'de başkan kanunları bile değiştirebilecek kararnameler çıkartabiliyor. Bizim 2012'de önerdiğimiz modelde ise kararname kanun gücünde değil, kanun altı bir norm idi. Cumhurbaşkanın kanunları geri gönderme yetkisi olacak. Cumhurbaşkanının, kanun düzenlemelerin altında bir hukuk normu olarak kararname çıkarma yetkisi olacak, ancak kararnameler kanunlara aykırı olamayacak. Cumhurbaşkanlığının kararnameleri Anayasa Mahkemesinin denetimine de tabi olacak. Belli sayıda milletvekili tarafından Anayasa Mahkemesine götürülebilecek.'

(Sürecek)