Sınır Dışı Edilen Casusların Belgeleri Çankırı'da Sergileniyor

ÇANKIRI - FERHAT BARULAY - Cumhuriyetin ilk yıllarında ajanlık yaptıkları gerekçesiyle sınır dışı edilen imam ve diş hekimi kılığındaki casusların belgeleri Çankırı'da sergileniyor.

Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırma Merkezi'nde bulunan "Türkiye Tabiiyyetinden Tard ve Hudud Haricine Çıkarılan Eşhasın Fotoğraf Albümü"nde cumhuriyetin ilanının ardından çeşitli kimliklerle devletin varlığı ve bütünlüğünü bölmeye yönelik faaliyetlerde bulundukları belirlenen ve sınır dışı edilen casuslara ait bilgiler yer alıyor.

Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Erhan Metin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türk tarihinde iskan ve ceza sürgünleri olduğunu söyledi.

Cumhuriyetin kurulmasıyla ceza unsuru sürgünün hız kazandığını ifade eden Metin, şöyle konuştu:

"Cumhuriyet kurulduktan sonra bu sürgünlerin en önemlisi '150'likler listesi' dediğimiz sürgün listesidir. Bu sürgün cumhuriyet rejiminin yerleştirilmesine dair yapılmış bir sürgün hareketidir. Tarihte bunu biliyoruz. Yerel tarih alanında yapılan araştırmalar, 150'likler haricinde Türkiye Cumhuriyetinin farklı konularda da sürgün ve vatandaşlıktan çıkarma yöntemine müracaat ettiğini gösteriyor, bunlardan biri de bizim çalışmış olduğumuz, Türkiye vatandaşlığından çıkarılarak sınır dışı edilenlerin kayıtlarının tutulduğu defterdir.

Türkiye'de hudut dışına çıkarılan casusların belgesini Çankırı'da bulduk. Bu belgede yaptığımız çalışmayla cumhuriyet döneminin sadece saltanat ve hilafet yanlılarının değil, 1926-1928 yıllarında Türkiye'de komünist fırkayı ve Bolşevik fikirleri yaymaya çalışan insanların da sürgün edildiğini görüyoruz."

-Türk ulusunun bağımsızlığına zarar verecek faaliyetler

Albümde yaklaşık 100'ün üzerinde farklı milletten casuslar bulunduğuna dikkati çeken Metin, bu kimselerin gayri meşru şekilde Türkiye sınırlarına girerek, milletin birlik ve beraberliğini tehlikeye soktuğunu söyledi.

Albümde Türk ulusunun bağımsızlığına zarar verecek faaliyetler yürütüldüğüne dair bilgilerin yer aldığını aktaran Metin, "Ordu aleyhine, İngilizler lehine çalışmakta olan ve baktığınız zaman dışarıdan imam görüntüsü veren insanların bu defterde sınır dışı edildiği kaydediliyor. Bu da bize cumhuriyetin sadece eski sistem yanlılarını değil, o dönemde Türkiye Cumhuriyetinin ulusal birlik ve beraberliğini tehlikeye sokabilecek her tür fikirle ve ideolojiyle mücadele ettiğini gösteriyor" diye konuştu.

-Diş hekimi casusluk yapmış

Yrd. Doç. Dr. Metin, sürgün kayıtlarının bulunduğu albümde, Ermeni komitelerine destek olanların yanı sıra dosyaları gizlenme gereği duyulan insanların da olduğunu söyledi.

Sürgün edilenlerin meslek dağılımına bakıldığında 'serseri' hüviyetinde, hiçbir yere bağlı olmayan insanların yanı sıra eğitimlilerin de bulunduğunu kaydeden Metin, şöyle konuştu:

"Örneğin; Gümüşhane'de bir hastahanede diş hekimliği yapan Rum kökenli Constantin oğlu Mülazim Yuhan Payda namındaki bir vatandaşın bu faaliyetler içinde yer aldığını görüyoruz. Bunun için tardedildiği yazıyor. Bu, bir fotoğraf albümü. Fotoğraflarının karşısında da onlara dair suçların yazıldığını görüyoruz. Tabii bu konuda da yapılacak çalışmalara ihtiyaç var. Bu defterden yola çıkarak burada her bir sürgün ayrıntılarıyla araştırılabilir. İmam hüviyetinde olanları görüyoruz.

Kendisine memur süsü vermiş, mahallede memur kıyafetiyle geziniyor. Halbuki hiçbir kamu kurumunda çalışmadığını görüyoruz. Adam bu kimliğinin arkasında farklı bir illegal bir yapıya sahip. Tamamen Türkiye Cumhuriyetinin varlığını ve bütünlüğünü bölmeye yönelik faaliyetlerle ilişkili olduğu tespit ediliyor, böylece vatandaşlıktan çıkarılmasına karar veriliyor."

Kaynak: AA