Bakırın Mutfaklardan Çekilmesi Kalaycılığı Bitme Noktasına Getirdi

Bakır kapların üzerini kalayla kaplayan ve parlak zamanlarını bakırın mutfak eşyası olarak kullanılmasına borçlu olan kalaycılar, bakırın mutfaklardan çekilmesiyle meslek olarak sona yaklaşmıştır.

Bakırın Mutfaklardan Çekilmesi Kalaycılığı Bitme Noktasına Getirdi
Günümüzde ekmek kapısı olmaktan çıkan kalaycılık mesleği, turistlere yönelik bakır eşya imalatıyla az da olsa devam ediyor.Kalayın bulunması bakırın mutfakta geniş ölçüde kullanımına neden olmuştur. Bakır kaplar, tek başına kullanıldığında hava ile teması sonucu oksitlenmesi (kararması) ve yiyecek, içecekle teması sonucuyla da yüzeyde bakırsülfatın oluşması (yeşillenmesi) sonucu zehirlenmelere ve ölümlere neden oluyordu. Kalayın bakırla işbirliği, kalaycılık mesleğini ortaya çıkarmıştır. Kalay, gelişimini bakır kaplara borçludur ya da tam tersi, bakır kaplar gelişimini kalaya borçludur.Bakır kapların üzerini kalayla kaplayanlara kalaycı denir. Kalaylanacak kaplar önce örs ve çekiçle düzeltilir. Ezik ve kırık yerler düzeltilir, gerekirse yama veya kaynak yapılır. Sonra kum ve kömür parçaları ile temizlenir. Oksitlenen, kararan veya kalay yapılacak yerler parlatılır, yıkanır ve kurutulur. Bu iş için genellikle el ve ayaklar kullanılır. Kalaycılar elleriyle duvardaki veya en yakınındaki elle tutulacak şeylere tutunup, kalçalarını sağa ve sola çevirerek ayaklarının altındaki kapların temizliğini kum ve kömür tanecikleri yardımıyla yaparlar. ‘Ne kıvırıyorsun ?’ sözünün buradan geldiği söylenmektedir. Temizlenen kap, körükle harlanmış ateşin bulunduğu ocakta ısıtılır. Kalayın tutması için kabın içine toz nişadır atılır. Sonra kalay parçası biraz ısınan kaba sürülür, bir parça erimesi sağlanır. Büyük bir bez parçası yardımıyla eriyen kalay kabın kalaylanacak yüzeyine tamamen yayılır. Kalaylanma işi tamamlanıncaya kadar bu işleme devam edilir. Bakırdan yapılmış kazan, teşt, sini, kuşhana (tencere), lengeri, tas, saplı, sahan, kırpıklı sahan, tava, tunç kulplu tava, cezve, sıtıl (bakraç) gibi ev ve mutfak gereçleri kalaylanırdı.Bazı meslekler gibi kalaycılık da artık tükenme noktasındadır. Parlak zamanlarını bakırın mutfak eşyası olarak kullanılmasına borçlu olan kalaycılık, bakırın mutfaklardan çekilmesiyle meslek olarak sona yaklaşmıştır. Günümüzde melamin kapların, plastik kapların, emaye kaplamalı kapların, alüminyum kapların, porselen kapların ve daha çok da kullanım kolaylığı ve çeşit zenginliği nedeniyle paslanmaz çelik ve cam kapların geniş şekilde kullanılması bu mesleğe olan ihtiyacı ortadan kaldırdı. Kalaycılık ekmek kapısı olmaktan çıktı diyebiliriz. Turistlere yönelik bakır eşya imalatı, az da olsa kalaycılığı devam ettirmektedir.
Kaynak: İHA