İki Ülkeye Yeni Pencere Açan Ortaklık

Masturi 2010 Bursa adıyla 15-16 Eylül tarihleri arasında çok yönlü etkinliklerin çıkış noktasını oluşturan 'İpeğe Dokunan Bir Dostluk Hikayesi' isimli sergi, Türkiye ile Japonya arasındaki ilk ticari ilişkiyi gözler önüne seriyor.
Bursa'da yolları kesişen Türk ve Japon girişimcilerin zor şartlar altında kurduğu 'İpek Dokuma ve Boya Fabrikası' kısa süreli ömrüne rağmen iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin başlamasını sağladı. Kurulan dokuma ve boya fabrikası ile Türk-Japon ilişkileri ticari boyuta da taşındı.
Bursa'da 1929 yılında, Saffet Beyzade Memduh Bey ve Kont Kozui Otani arasında yapılan ilk Türk Japon ortaklığının hatırasını yaşatmak için Bursa Kent Müzesi'nde hazırlanan sergi, 'İpeğe Dokunan Bir Dostluk Hikayesi' başlığıyla vatandaşları, Cumhuriyet'in ilk yıllarında yaşanmış dostluk öyküsüne doğru yolculuğa çıkardı. Sergide, 80 yıl öncesinden günümüze kalan belge, fotoğraf ve eşyalar teşhir ediliyor. Türk Japon dokuma fabrikasının 18 Kasım 1928 tarihli birinci sınıf dertesti tesis muafiyet ruhsatnamesi de sergide yer alan parçalardan bir tanesi. Olumsuz şartlar altında iki müteşebbisin çabalarıyla kurulan fabrika, iki ülke arasındaki siyasi ilişkileri ticari sahaya taşıdı.
TÜRK-JAPON İLİŞKİLERİ 120 YILA DAYANIYOR
Avrasya'nın e batısı ve en doğusunda bulunan Türkiye ile Japonya, aradaki uzaklıktan dolayı bir türlü doğrudan temasa geçemedi. 1873'de Batı Avrupa'ya Japon hükümeti tarafından gönderilen büyük heyetin üyeleri, Türkiye'yi ilk ziyaret eden isimler oldu. 1887'de Japon İmparatoru ailesinden Prens Komatsu resmi olarak Türkiye'yi ziyaret edince Padişah 2. Abdülhamid tarafından karşılandı. Bu Türk-Japon ilişkilerinin temelini attı. Bunun ardından Abdülhamid Han, Osman Paşa'yı Ertuğrul fırkateyni ile resmi elçi olarak Japonya'ya gönderdi. Heyetin dönüşü esnasında Osman Paşa başta olmak üzere gemidekilerin büyük kısmı şehit düştü. İki ülke arasındaki samimi dostluğun temel taşı olan Ertuğrul fırkateyni olayının 120. yılı Türkiye'de Japon yılı olarak ilan edildi.
TÜRK-JAPON İLİŞKİLERİ FARKLI VİZYON KAZANDI
1929 yılında açılan Japon Türk Dokuma Şirketi, günde 3 ile 5 bin metre kumaş üretme kapasitesine sahipti. Fabrikada Bursa ipeği olarak da bilinen 'düz ipek', crepe de chine gibi ana ürünlerinin yanı sıra Japon türü ipekler de üretiliyordu. 1929'da 15'i Japon 80'i Türk 95 çalışanı işletme eşit sermayeyle kuruldu. Seri üretim yaparak üretim kapasitesini de artıran işletmede bir düre sonra malzeme masrafı dahi karşılanamaz hale geldi. 1930 Mart ayında bu açık Kont Otani'nin şahsi parasıyla kapatıldı. 3 Mayıs 1930 tarihinde yeni düzenlemelerle şirketin iyiye dönmesi beklendiği halde 1930 Ağustos'ta bir kez daha tasfiyesi düşünülen Türk Japon işletmesinin fabrika yönetimi değişti. Ancak belli bir süre sonra iki ortak arasındaki ilişki birden sona erdi. Uluslararası platformda giderek muhataplarını kaybederek 2. Dünya Savaşı'na sürüklenen Japonya'nın siyasi durumu da bu ticari iş birliğini sekteye uğrattı.
Fabrikanın gerekenden az çalışması sebebiyle 1 Haziran 1933 tarihinde işletmenin ruhsatı 2. sınıfa düştü. 16 Şubat 1936 yılı, işletme için son kayıtlı tarih olarak resmi rakamlarda yerini aldı. Türk Japon ortaklığı ibaresi resmi kayıtlarda sona ermesine rağmen, fabrikanın 25 Aralık 1937 tarihli bir belgede Süküfe Gökçen tarafından eşi Hamdi S. Gökçen'e devredildiği kaydedildi. Bursa'dan sonra Kont Otani, Çin, Güneydoğu Asya ve Japonya'da hem iş hem de kültürel faaliyetlere devam etti.
Saffet Beyzade Memduh Bey ve Kont Otani Kozui Türk-Japon Dokuma ve Boya Fabrikası" adlı ilk Türk-Japon sanayi ortaklığı sergisi, Bursa Kent Müzesi'nde 31 Aralık Cuma gününe kadar görülebilecek.