ABD ile ilişkilerde 'gerçeğe dönüş'

 
Cumhuriyet tarihi boyunca , başbakanların , cumhurbaşkanlarının ABD başkanlarıyla görüşmeleri büyük önem taşımıştır . ABD başkanları ile görüşmeler Türk diplomasisi açısından her zaman dönüm noktaları olmuştur . Her görüşmeden , her ziyaretten sonra başta Türkiye’nin bulunduğu coğrafya olmak üzere birçok alanda kritik gelişmeler yaşanmış ve Türkiye de bu gelişmelerin içinde yeralmıştır . Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Toronto’da ABD Başkanı Barack Obama ile yaptığı görüşmeyi değerlendirirken bu gerçek ile yola çıkmakta yarar var .
Türk tarafının görüşmeye ilişkin verdiği ilk bilgi , her zamanki gibi ‘yarım saat planlandı ama 75 dakika sürdü’ oldu . Hem Başbakan’ın , hem diplomatik kaynakların verdiği ikinci bilgi , görüşmenin ‘açık ve samimi’ bir ortamda geçtiğine dairdi . Bu iki detayın ardından gelen bilgiler ise normal olarak Türkiye’nin lehine olan ‘PKK’ya karşı işbirliği sürecek’ gibi unsurları içeriyordu . ABD cenahında öne çıkanlar ise Washington yönetiminin İsrail ve İran konusundaki hassasiyetlerinden oluşuyordu . ABD yönetiminin iki konuda da duyduğu rahatsızlık , görüşmenin perde arkasını yansıtan Anadolu Ajansı haberine bile yansımıştı . Bu detaylar ışığında , Erdoğan-Obama görüşmesinin analizini yaparsak şu unsurlar öne çıkıyor :

* Erdoğan ile görüşme Obama için birinci derecede öncelikli değildi . ABD yönetimi , hem İsrail , hem İran konusundaki rahatsızlıklarını Dışişleri kanalıyla defalarca iletmiş , Türkiye’nin yanıtlarını almıştı . ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Philip Gordon’ın görüşme öncesinde “Türkiye müttefiklerine bağlılığını göstermeli” çağrısı , Erdoğan’a ‘hazırlıklı gel’ mesajıydı . Obama’nın Erdoğan ile görüşme saatini aynı gün belirlemesi , öncesinde ABD-Gana maçını izlemeyi tercih etmesi , Erdoğan’ın aynı saatlerdeki Kanada’daki Türk toplumuyla buluşma ve AB Komisyonu Başkanını kabul programlarını iptal etmek zorunda kalması , Obama’nın ‘konuşan’ mesajlarıydı .

* ‘Açık ve samimi’ görüşme , halk dilindeki ‘herkes eteğindeki taşları döktü’ deyiminin diplomasideki karşılığıdır . Eğer iki lider bir görüşmeden sonra bu tür açıklamalar yapıyorsa , görüşmenin hiç de güllük gülistanlık olmadığını anlamak gerek . Nitekim , Erdoğan-Obama görüşmesi sonrasında iki taraftan sızan bilgilerin özeti , tarafların ‘eleştiri’ ve ‘savunma’ modunda olduğunu gösteriyor .

* İsrail konusunun ABD yönetimi açısından iki boyutu vardı . Obama , Erdoğan’ın elindeki İsrail karşıtı kozlar konusunda bilgilendirilmişti ve görüşmeye ‘İsrail’in kanlı baskınının savunulacak yanı yok’ görüşüyle girmişti . Ancak Obama , aynı zamanda ülkesindeki güçlü Yahudi lobisinin ‘Beyaz Saray İsrail’i Türkiye’deki islamcı hükümet karşısında yalnız bırakıyor’ baskısı altındaydı . Sonuçta , görüşme sırasında Obama açıkça “İki müttefikimiz arasındaki bu durum bizi rahatsız ediyor” görüşünü dile getirdi ve tarafların diyalog kanallarını açmasını istedi . Yakın zamanda İsrail ile Türkiye arasında bir ‘normalleşme’ süreci beklemek gayet gerçekçi olur .

* İran’ın nükleer çalışmaları konusunda Türkiye’nin BM Güvenlik Konseyi’ndeki tavrının ABD’de derin hayal kırıklığı yarattığı , bunun Washington’da artık İran meselesinden ayrı bir şekilde ( İsrail’le yaşananların tuz biber olmasıyla da ) Türk-Amerikan ilişkilerinin gidişatı açısından ele alındığı aşikâr . Hal böyleyken , Erdoğan’ın ‘biz İran ile görüşmelerimizi sürdüreceğiz , ABD yönetimi de buna sıcak bakıyor’ mealindeki açıklamaları da ABD penceresinden inandırıcılığını yitiriyor .

* Erdoğan-Obama görüşmesinin belki de Türkiye açısından en elle tutulur yanı PKK ile mücadele boyutuydu . ABD’nin PKK’yı artık iç politik söyleminde de ‘terörle mücadele’ çerçevesinde ele alması , ‘PKK ortak düşman’ yaklaşımından vazgeçmemesi Türkiye için büyük şans . Bir yanda El Kaide ile zorlu bir mücadeleye girişen ve Türkiye’den önemli destek alan Washington’ın İsrail ve İran nedeniyle Türkiye’ye kızıp PKK konusundaki işbirliğine son vermesi , kendisiyle çelişmesine neden olur .
Bunlardan hareketle , görüşmenin Türk-Amerikan ilişkilerinde yeni atılımların önünü açmayacağını söylemek mümkün . Ancak yeni dönemde Türk hükümetinin ABD ile ilişkilerde ‘gerçeğe dönüş’ süreci yaşaması da kaçınılmaz olacak .

Radikal