Uzaydaki karadeliklerin fotoğrafını çeken Türk
Arizona Üniversitesi'nde astrofizik uzmanı olarak görev yapan Prof. Dr. Feryal Özel Dünyanın en akıllı kadınları arasında gösteriliyor.
NASA İleri Araştırmalar Enstitü ; sü ; ve Arizona Ü ; niversitesi ' nde astrofizik uzmanı olarak gö ; rev yapan Prof . Dr . Feryal Ö ; zel , 35 yıllık yaşantısına sığdırdığı , bilimsel alandaki başarılarla Tü ; rkiye ' nin gururu oldu . Daha 28 yaşında , 20 kişilik Einstein ve John Nash gibi dehaların isimlerinin yer aldığı ' Bü ; yü ; k Fikirler ' listesine adını yazdıran Ö ; zel , galaksilerin oluşumu , yıldızlar , karadelikler gibi ilgi ç ; ekici konularda araştırmalarıyla dü ; nyanın dikkatini ç ; ekti . Karadeliğin , geri dö ; nü ; şü ; olmayan noktasına her geç ; en gü ; n biraz daha yaklaşmayı başardıklarını dile getiren Ö ; zel , şartların oluşması halinde Tü ; rkiye ' ye dö ; nebileceğini dile getiriyor .
Dü ; nyanın en akıllı kadınları arasında gö ; sterilen Prof . Dr . Feryal Ö ; zel , Ü ; skü ; dar Amerikan Lisesi mezunu . ABD ' de Columbia Ü ; niversitesi ' ni burslu kazanan ve ç ; ift ana dal yapan Ö ; zel , hem fizik hem de matematik mü ; hendisliği bö ; lü ; mlerinden ' Yü ; ksek Onur Derecesi ' ile mezun oldu . Ö ; zel , yü ; ksek lisansını Danimarka ' daki Niels Bohr Enstitü ; sü ; ' nde tamamladıktan sonra , Harvard Ü ; niversitesi ' nde doktora eğitimi aldı . 30 yaşında profesö ; r unvanını alan Feryal Ö ; zel , NASA ve Arizona Ü ; niversitelerinde akadamik ç ; alışmalar yü ; rü ; tü ; yor . Biri altı , biri ü ; ç ; buç ; uk yaşında iki ç ; ocuk annesi olan Ö ; zel , karadelikleri incelerken , ç ; ocuklarına yemek yapacak vakti de buluyor .
Novartis ' in Ankara ' da dü ; zenlediği ' Bilim Gü ; nü ; ' ö ; dü ; l tö ; renine katılan Ö ; zel , Radikal ' in sorularını yanıtladı .
NÖ ; TRON YILDIZININ PEŞİNDE
Bü ; yü ; k Fikirler listesine adınızı yazdıran ç ; alışmanız neydi?
Nö ; tron yıldızlarıyla ilgili yaptığım ç ; alışmalar ilgi ç ; ekti . Şu anda da oldukç ; a iyi bir yol kat ettim . Nö ; tron yıldızlarının son derece yoğun maddelerinin nasıl davrandığını inceliyorum . Yü ; ksek manyetik alanları var , yerç ; ekimleri ç ; ok kuvvetli . . . ' Peki nasıl davranıyorlar , merkezlerinde farklı parç ; acıklar oluşuyor mu? ' gibi soruların peşindeydim . Gayet gü ; zel sonuç ; lar almaya başladık bu konuda ve de nö ; tron yıldızlarının atom parç ; acıklarının en temel parç ; acıkları olan kuarklara ayrıldığını gö ; sterdim .
Karadelikler , sizin ö ; zel olarak ilgi gö ; sterdiğiniz astrofizik konularından biri . Karadelikler peşinde ne kadar yol katettiniz?
Karadelikler madde dışındayken , ışınlarını gö ; zleyebiliyoruz ama karadeliğin , artık geri dö ; nü ; şü ; olmayan noktadan ge-ç ; işlerini gö ; remiyoruz . Onu gö ; rü ; ntü ; lemek iç ; in yaptığımız ç ; alışmalarda ç ; ok bü ; yü ; k ilerlemeler kaydettik . Radyo teleskoplarını tek bir teleskop olarak değil de farklı yerlerdeki teleskopları birlikte kullanarak , karadeliğin gittikç ; e o maddeyi emen geri dö ; nü ; şü ; olmayan noktasına yakın yerleri de inceleyebiliyoruz . Son beş yıl iç ; erisinde ç ; ok bü ; yü ; k aşamalar kaydedildi . İyice bu geri dö ; nü ; şü ; olmayan noktaya yaklaştık . Bir bakıma fotoğrafını ç ; ekebiliyoruz tabii ki dalga boyları farklı ama ö ; yle ifade edebilirim . Yakın zamanda gittikç ; e de gelişecek . . .
Bir astrofizikç ; i olarak uzayda yaşam olduğuna inanıyor musunuz?
Ben uzayda yaşam konusunda hiç ; bir zaman bir inanç ; tan bahsetmedim , bir olasılıktan bahsettim . Şu anda evrende bizden başka yaşam olduğuna ilişkin hiç ; bir kanıt yok elimizde . Araştırmalar var , gezegenleri arıyoruz , sinyaller arıyoruz , şu anda pozitif sonuç ; ç ; ıkmış birşey yok . Benim sadece dile getirdiğim şö ; yle : Evrenin başka bir yerinde yaşam oluşmuş olabilir mi olabilir , bilmiyorum . Yok demiyoruz , ama son derece olası birşey diyoruz . Ama ö ; te yandan dü ; nyayla temasa geç ; meye ç ; alışmış bir uygarlık var mı , henü ; z ö ; yle bir şey yok .
TÜ ; RKİYE ' YE DÖ ; NECEK Mİ?
Bir gü ; n Tü ; rkiye ' ye dö ; nmeyi dü ; şü ; nü ; yor musunuz? Tü ; rkiye ' den herhangi bir teklif aldınız mı?
Şu anda oradaki şartlarım iyi olduğu iç ; in oradayım . O yü ; zden de uzun vadeli plan yapmıyorum , kesin dö ; nerim ya da dö ; nmem diye . Tamamen şartlara bağlı bir olay . . . Bazı koşulların oluşması , belki burada daha verimli ç ; alışmamı sağlayacak . Eğer ö ; yle olduğunu dü ; şü ; nü ; rsem tabii ki dö ; nebilirim . Ö ; te yandan şu anda orada daha verimli olduğumu dü ; şü ; ndü ; ğü ; m iç ; in ç ; alışmalarıma devam etmek istiyorum . Geri dö ; nü ; ş konusunda , Tü ; rkiye ' den teklif almadım .
Astrofizik konusunda Tü ; rkiye ' deki ç ; alışmalar ne durumda?
Tü ; rkiye ' de bu konuda bir ç ; ok ç ; alışma var . Antalya ' da bir gö ; zlemevi var . ODTÜ ; ' de , Boğaziç ; i Ü ; niversitesi ' nde , İstanbul Ü ; niversitesi ' nde de ç ; alışmalar yü ; rü ; tü ; lü ; yor . Onlarla bazen ortak projelerimiz oluyor , seminerler veriyorum , ziyaretler yapıyorum . Sabancı Ü ; niversitesi ile ç ; alışmalar yapıyorum .
' GÜ ; NDEMİ İZLİYORUM '
Tü ; rkiye ' de bu aralar gü ; ndem oldukç ; a yoğun . Bir tarafta Anayasa değişikliği tartışmaları yaşanıyor , bu tartışmalara da bağlı olarak yargı alanında gerilimler sü ; rü ; yor . Tü ; rkiye gü ; ndemini izliyor musunuz?
Bü ; yü ; k ö ; lç ; ü ; de takip ediyorum , biraz durulmasını umut ediyorum , umarım yakın zaman iç ; erisinde ç ; alkantılar biraz daha azalır , daha normal gidişata dö ; neriz .
Tü ; rkiye ' de kadınların konumunu nasıl gö ; rü ; yorsunuz?
Tü ; rk kadının durumunu kö ; tü ; gö ; rmü ; yorum aslında . Şö ; yle bir ü ; niversitelerimize baktığımızda profesö ; rlere baktığımızda , Tü ; rkiye ' deki kadın oranı bazı ü ; lkelere gö ; re daha yü ; ksek . Bir şeyleri herhalde doğru yapıyoruz . Toplum iç ; inde ikinci plana itiliyor mu kadınlar , o başka bir sorun . Tabii ki bazı kü ; ltü ; rel etkiler olabilir , kız ç ; ocuklarının eğitimine biraz daha az ö ; nem veriliyor bazı bö ; lgelerde , o gerç ; ekleri tabii ki gö ; rü ; yorum ve bunu ben de kendime dert ediniyorum . Ama ü ; niversitelerde kadınların başarısı yadsınamaz . Ç ; ok yü ; ksek oranda kadın profesö ; r var .
İki ç ; ocuğunuz var . Annelik ve bilim insanı rolleri birlikte nasıl gidiyor? Ç ; ocuklarınıza yeterince zaman ayırabiliyor musunuz? Onlar iç ; in yemek pişirebiliyor musunuz?
Buna yanıt vermek ç ; ok zor , ç ; ü ; nkü ; ne kadar zaman ayırırsam ayırayım , daha iyisi var ç ; ocuklar sö ; z konusu olunca . Ama her şeyleriyle , eğitimleriyle yakından ilgileniyorum . Daha ç ; ok kü ; ç ; ü ; kler . Bü ; yü ; k altı , kü ; ç ; ü ; k ü ; ç ; buç ; uk yaşında . Biri ilkokula , diğeriyse yuvaya gidiyor . Yemeklerini de ben yapıyorum , bazen eşim de yapıyor . . .
' ANALİTİK BAKIŞ Ö ; NEMLİ '
Ç ; ocuklarınız da sizin gibi evrene , galaksilere , gezegenlere ilgili mi? İleride yö ; nelecekleri alanlara ilişkin bir ö ; ngö ; rü ; nü ; z var mı?
Aslında birç ; ok alana ilgi duyuyorlar her ç ; ocuk gibi . . . Tabi Venü ; s ' ü ; gö ; rü ; nce gece , ' Bu Venü ; s ' diyorlar . Ufak olan bile bir yıldızı gezegenden nasıl ayırabileceğini biliyor . Bizimle birlikte bü ; yü ; dü ; ğü ; iç ; in . Her zaman Ay ' ı bana gö ; sterir . Ama sırf ona ilgi duymuyorlar , başka şeylere de ilgi duyuyorlar . Bö ; ceklere , ç ; iç ; eklere , farklı oyuncaklara , trenlere . . . Bü ; tü ; n ç ; ocuklar gibi .
Ben her şeyden ö ; nce ikisinin de kesinlikle analitik dü ; şü ; nme yeteneğine sahip olmalarını istiyorum . Bir şeyi analiz edebilmelerini , rakamlardan anlamalarını . . . Ama bilim insanı olmak zorunda değiller . Bü ; yü ; k kızım şu an altı yaşında mü ; zik yeteneği fazla gö ; rü ; nü ; yor , değişebilir tabii ama mü ; ziğe eğilmek isterse ü ; zü ; lmem , memnun olurum .
EİNSTEİN ' IN EN GENÇ ; TORUNU
' Big İdeas ' ( Bü ; yü ; k Fikirler ) listesine girmeyi başaran iki kadından biri olan Prof . Feryal Ö ; zel , listedeki en genç ; bilim insanı . Ö ; zel , yaş ortalaması 60 ' ların ü ; zerinde olan bilim insanlarının arasına ismini 28 yaşında yazdırdı : Listede yer alan , Einstein ' ın torunları diye anılan bü ; yü ; k beyinler şö ; yle :
John Bahcall ( astrofizik ) , Enrico Bombieri ( matematik ) , Glen Bowersock ( tarih ) , Freeman Dyson ( astrofizik ) , Albert Einstein ( fizik ) , Clifford Geertz ( antropoloji ) , Oleg Grabar ( tarih ) , Juan Maldecana ( astrofizik ) , Eric Macsin ( sosyal bilimler ) , John Nash ( matematik ) , John Von Neumann ( matematik ) , Martin Nowak ( biyoloji ) Feryal Ö ; zel ( astrofizik ) , Sara Seager ( astrofizik ) , Nathan Seiberg ( atematiksel fizik ) , Robert Taub ( piyanist ) , Kirk Varnedoe ( sanat tarihi ) , Michael Walzer ( sosyal bilimler ) , Edward Witten ( matematiksel fizik ) .