Malatya Fayi Yakin Mercek Altina Aliniyor
6 Subat depremlerinden agir hasar alan Malatya’da uzman jeologlar Malatya fayi üzerinde 3 yil sürecek bir çalisma baslatti. Doç. Dr. Cengiz Zabci, amaçlarinin 2023’te gerçeklesen büyük depremlerin Malatya fayina herhangi bir etkisinin olup olmadigini ortaya çikarmak oldugunu söyledi.
Istanbul Teknik Üniversitesi (ITÜ) Jeoloji Mühendisligi Bölümünden Jeolog Doç. Dr. Cengiz Zabci, Jeolog Doç. Dr. Taylan Sançar ve Çin’den gelen uzman bir ekip tarafindan gerçeklestirilen çalismalarin ise 3 yil sürmesi bekleniyor. Çalismalar hakkinda basin mensuplarina bilgi veren ITÜ Jeoloji Mühendisligi Bölümünden Jeolog Doç. Dr. Cengiz Zabci, su anda Malatya fayinin bulundugu alan üzerinde çalisma yaptiklarini belirterek, “6 Subat 2023 depremleri ülkemizde çok agir bir zayiat hem can hem de mal kaybina yol açti. Depremin ilk oldugu günden beri sürekli sahada veya bilgisayar basinda bu depremin etkilerini ve bundan sonra olabilecekleri üzerine kafa yorarak çaba gösteriyoruz. Bunlarin bir tanesi de bu Malatya fayi. Bu kapsamindaki çalismalar yaklasik 3 sene sürecek. Ilk ayak Mayis ayinda ölçümlerle basladi.
Yer bilimlerinin hemen hemen bütün disiplinlerini kullanarak çalismaya çaba gösteriyoruz. Amacimiz 3 sene sonucunda bu Malatya fayinin depremselligi hakkinda daha elle tutulur veri üretmek, parametreleri saglamak. Bunun sayesinde belki de bölgede ve çevrede daha saglikli depreme dirençli kentlesme konusunda adim atilmasini saglamak” seklinde konustu.
Yedisu Fayinin son durumu hakkinda sorulan soruya da cevap veren Doç. Dr. Zapci, “Yedisu fayi dedigimiz, Kuzey Anadolu fayinin bir parçasi aslinda. Yani çok apayri bir sistem. Türkiye’ye baktiginiz zaman Anadolu çevresinde 2 tane büyük fayla sinirlaniyor. 2 tane dogrultu atimli fayla sinirlaniyor. Bunlardan bir tanesi Anadolu’nun kuzey sinirini olusturan Kuzey Anadolu fayi. Dogu sinirini ise Dogu Anadolu fayi olusturuyor. Bunlar bizim levha siniri diye tabir ettigimiz türde yapilar. Bunlarin üzerinde çok basitlestirerek söyleyeyim biriken yamulma veya enerji çok yüksek. Yani Kuzey Anadolu fayinda yilda yaklasik kabaca ortalama 20 mm’lik bir hareket birikiyor. Dogu Anadolu fayinda bu 10 mm. Malatya fayi ise çok ayri. Anadolu’nun içerisinde iç deformasyonu ile alakali ama varligini gene ayni tektonik ortama yani ayni kuvvetlere bagli olan bir fay bir zayiflik zonu. Baktigimiz zaman Yedisu Fayi kirildigi zaman uçlarinda statik olarak stres transfer edecektir. Malatya fayi ayri bir yapi. Ama dinamik sartlar var ki açikçasi deprem bilimi açisindan biz bunlari henüz çok az biliyoruz. Sizlerde sahit oluyorsunuz zaten, yapilan açiklamalardaki belirsizlikler de dikkatinizi çekiyordur. Deprem hakkinda aslinda bütün ülke olarak kastetmiyorum bütün dünya açisindan daha bana göre emekleme asamasindayiz. Yani yeni yeni ögreniyoruz bir süreci. Ayrintilari yeni yeni sekillendiriyoruz. O yüzden kesin olarak evet Yedisu Fayi kirildi, Malatya fayinin üzerine statik olarak stres binmez, binemez sistemler farkli diyebilirim. Ama dinamik sartlar altinda Malatya’yi nasil etkileyecektir, bu bir soru isareti. Zaten böyle soru isaretleri yüzünden burada çalisiyoruz” ifadelerine yer verdi.
6 Subat 2023’de meydana gelen 7.8 büyüklügündeki Pazarcik depreminin yaklasik 300 kilometrelik bir yüzey kirigi olusturdugunu anlatan Zabci, “Bunun etkisi çok büyük. Yani biz uydu ölçümleriyle baktigimizda neredeyse Bursa’ya kadar Anadolu’nun içinde bir deformasyon söz konusu. O da haliyle Anadolu’da gözüken diger faylar konusunda bizi tedirgin ediyor. Bilimsel anlamda tedirgin ediyor, bunu sosyal anlamda hemen degerlendirip korkmaya gerek yok. Ama kesinlikle bilimsel olarak takip edip çalisilmasi lazim. Malatya fayi üzerinde yapilan çalisma da zaten bunun bir parçasi. Bunlar maalesef zaman alan seyler. Veri biriktikçe bunlar saglikli yorumlandikça, biz bu yapilar hakkinda daha saglikli bir seyler söyleyebiliyoruz. Malatya fayi hakkinda bildigimiz mesela Kuzey Anadolu Fayinda mukayese ettiginiz zaman çok az. Farkli farkli disiplinler var. Malatya fayi üzerinde en azindan yayinlanmis tek bir çalisma var. Eski depremleri açiga çikartip bunlarin kabaca hangi zaman araliklarinda oldugunu, bunlarin arasindaki ortalama zamanin ne oldugunu ve gelecek hakkinda bir projeksiyon yapmak” seklinde konustu.
Malatya fayiyla ilgili su an oldukça kisir bir bilgi oldugunu da ifade eden Doç. Dr. Zabci, “Farkli ekipler farkli projelerle birbirinden bagimsiz olarak çalisiyorlar. Malatya’da tek çalisan biz degiliz, baska çalisanlar da olacak. Ve umudumuz bu farkli ekiplerin aslinda birbirinden bagimsiz gibi gözüken çalismalari sonuçta birleserek Malatya fayi hakkinda çok daha saglikli bilgi saglayacak. Yani amacimiz bu bizim. Bir yandan da acaba bu depremlerin büyük 2023’te gerçeklesen büyük depremlerin herhangi bir etkisi var mi? Hiz alaninda bir degisim oldu mu? Bunlar çok hassas bir sekilde ölçülebilir mi? çabamiz bu yönde” dedi.
Jeoloji Mühendisleri Odasi Malatya Sube Baskani Yunus Gülmez ise bölgede ilk etap çalismalarinin Mayis ayinda basladigini belirterek, “Daha önce de bu bölgede bir çalisma yapildi ama detayli degildi. Daha detayli sekilde su anki çalismayla neticelendirilecek. Bu tek etap degil birkaç etap olacak. Bu çalisma eylül ayina kadar devam edecek sonra bir raporlama olacak. Oradan gelen verilerle paleosismolojik ve kazi çalismalari da olacak” diye konustu.