Türkiye'den Karadeniz'de 'Mavi Ekonomi' Atagi

Mavi Ekonomi kavraminin ortaya çikisi 2008 yilina dayaniyor

Dogu Karadeniz Kalkinma Ajansi (DOKA) ’Mavi Ekonomi’ ile ilgili bir rapor hazirladi. Raporda, Mavi Ekonomi kavraminin ortaya çikisinin 2008 Küresel Krizi’ne dayandigi ve bu terimin ilk kez Gunter Pauli’nin 2010 yilinda yayinlanan “The Blue Economy: 10 Years, 100 Innovations, 100 Million Jobs” adli kitabi ile kullanilmaya baslandigina yer verildi.

Dünya nüfusunun yüzde 40’i kiyi alanlarda yasarken, 3 milyar insanin geçim kaynagini okyanus ve denizler olusturuyor. Dünya ticaretinin yüzde 80’i denizler üzerinden gerçeklesirken, Avrupa Birligi 2022 Mavi Ekonomi Raporu’na göre, Mavi Ekonomi kitada 4.5 milyon insan için istihdam, 667,2 milyon Avroluk is hacmi ve 183,9 milyon Avroluk katma deger barindiriyor.

DOKA tarafindan hazirlanan raporda, Avrupa Birligi’nin 4BIZ Projesi’ne vurgu yapilirken, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Ukrayna, Gürcistan ve Türkiye olmak üzere 6 ülkenin yer aldigi, 9 ortakli proje ile ’Mavi Ekonomi’ konusunda Karadeniz’e siniri olan alti ülkenin paydaslarini bir araya getirerek balikçilik, su ürünleri, kiyi turizmi, deniz ulastirma sektörlerindeki yerel kapasitelerinin gelistirilmesi, bu sektörlerdeki inovasyon yeteneklerinin arttirilmasi, dijitallesme ve yatirim ortaminin tanitilmasi ve iyilestirilmesi alanlarinda bir is birligi platformu kurulmasi hedefleniyor.

Mavi Ekonomi’nin Karadeniz’e yansimasi

4BIZ Projesi çerçevesince ’Mavi Ekonomi’ sektörlerinin içinde lokomotif sektör olan su ürünleri sektörünün gelisimi için Su Ürünleri Merkez Arastirma Enstitüsü Müdürlügü (SUMAE) , Recep Tayyip Erdogan Üniversitesi (RTEÜ) ve Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) ile is birligi içinde faaliyetler yürütmesinin yani sira bu is birligi çerçevesinde SUMAE uzmanlari ve üniversitelerin akademisyenleri tarafindan geçtigimiz Subat ayinda içinde Trabzon’da faaliyet gösteren su ürünleri yetistiricilik ve isleme firmalarina inovasyon, ARGE, verimlilik, sürdürülebilir çevre, temiz enerji, deniz ekosisteminin korunmasi, ürün çesitlendirme, balik hastaliklari teshis ve tedavi yöntemleri, balik atiklarinin degerlendirilmesi, kalite güvence sistemleri ve yetistiricilik teknikleri konularinda egitimler verildi.

4BIZ projesi süresince sektör paydaslari ile yapilan toplantilarda incelenen veriler ve yapilan analizler neticesinde ’Mavi Ekonomi’yi önümüzdeki dönem çalisma alani olarak nitendirilirken, hazirlanan DOKA raporunda su konulara dikkat çekildi:

"Kiyi turizmi, su ürünleri ve gemi insa gibi Mavi Ekonomi bilesenlerinde yesil ve dijital dönüsüm uygulamalari ile yatirim, üretim, ihracat, istihdam eksenlerinde sektörün rekabet edilebilirligini artirirken, çevresel sürdürülebilirlige destek saglanacaktir. Özellikle su ürünleri sektörü basta olmak üzere Mavi Ekonomi sektörlerinde temiz enerji kullaniminin artirilmasi, verimliligi artiracak yenilikçi uygulamalarin yayginlastirilmasi, atiklarin katma degerli ürünlere dönüstürülmesi desteklenerek sektörel karbon ve su ayak izi azaltilacak ve böylece sektörün AB Yesil Mutabakati’na uyumu hizlandirilacaktir. Bu kapsamda, sektörlerin ihracatina katki saglayacak kalite güvence sistemleri ve ürün kalite belgelerinin alinmasina yönelik akreditasyon uygulamalarinin yayginlastirilmasi, markalasma ve tanitimina destek olunmasi, beseri kaynak kapasitelerinin artirilmasi, yatirim ve girisim ekosisteminin gelistirilmesi, ihracatta ürün ve pazar çesitlendirmesine gidilmesi, ileri teknoloji kullaniminin yayginlastirilmasi yoluyla katma degerli ürün ve hizmetlerin üretiminin artirilmasi konularina odaklanilacaktir. Ek olarak, kara kökenli olusan ve denize tasinan çöpler ile beraber balikçi barinaklari, açik deniz kafes balikçiligi, liman ve tersanecilik faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilikle etkin bir sekilde mücadele edilebilmesi amaciyla, deniz çöpleri olusumunun öncelikle kaynaginda önlenmesine yönelik çalismalar desteklenecektir. Yerel yönetimlerce biyolojik aritma tesisleri kurulmasi, Deniz Çöpleri Il Eylem Planlari (DÇEP) ve Sifir Atik Mavi Hareketi’nin hayata geçirilip yayginlastirilmasina destek verilecektir."

Trabzon bölgede su ürünleri yetistiriciliginde lider

Dogu Karadeniz (TR90) Bölgesi için Mavi Ekonomi’nin bahsedilen bilesenleri içerisinde özellikle su ürünleri alaninin önemli bir rekabet ve büyüme potansiyeli tasidiginin düsünüldügü raporda, "Su ürünleri yetistiriciligi sektörünün de içinde yer aldigi tarim sektörü, istihdam ve dis ticaret göstergeleri itibariyla TR90 Bölgesi’nin sosyo-ekonomik yapisini belirleyen önemli unsurlardan biridir. Bölge ihracatinda bitkisel ve hayvansal üretimin aldigi pay tü yüzde 49, gida ürünleri ve içecek imalati sektörünün aldigi pay ise yüzde 28’dir. Açiklanmis Karsilastirmali Üstünlükler Endeksine (RCA) göre bölgede tarim sektörü ihracatta rekabetçi özellik tasiyan tek sektördür. Su ürünleri alaninda üretim artisina paralel bir sekilde çevremizde yasanan Rusya-Ukrayna savasi gibi jeopolitik konjonktürel gelismelerin de etkisi ile ciddi bir ihracat ivmesi yakalanmistir. Bu çerçevede son 5 yilda (2018-2022) su ürünleri sektörü ihracat ve üretim artisi ile bölgede en hizli büyüyen sektör olmustur. Bölgede bu dönemde su ürünleri ihracati 47 milyon dolardan 183 milyon dolara yükselmis, su ürünleri yetistiricilik miktari ise yüzde 115’lik artis ile 32 bin 328 tona ulasmistir. Bu yetistiricilik miktarinin 10 bin 746 tonu iç sularda, 21 bin 582 tonu ise denizde gerçeklestirilmistir. En çok yetistirilen türler sirasiyla gökkusagi alabaligi, Karadeniz alabaligi ve levrektir. Bölgede en fazla yetistiricilik Trabzon’da olup 2022 yili Trabzon’un su ürünleri yetistiricilik miktari 13 bin 256 ton olarak gerçeklesmistir. Trabzon’u sirasiyla 7 bin 57 tonla Artvin; 6 bin 154 tonla Ordu; 3 bin 73 tonla Rize; 2 bin 658 tonla Gümüshane ve 170 tonla Giresun illeri izlemektedir. Türkiye bazinda sektörel verileri inceledigimizde ülkemizde yaklasik 850 bin tonluk su ürünleri üretiminin oldugunu ve bunun yaklasik yüzde 60’ini 514 bin ton ile yetistiricilikten elde edilen ürünlerin olusturdugunu görüyoruz. Yetistirilen en önemli balik türü iç sularda 145 bin 649 tonla alabalik, denizlerde ise 156 bin 602 tonla levrek ve 152 bin 469 tonla çipura olmustur. Bu noktada bölgemizin en önemli üretimi de alabalik üzerine olup, ülkemizdeki toplam üretimin yaklasik yüzde 15’ini bölgemiz üreticileri gerçeklestirmektedir" bilgilerine yer verildi.



Demiryolu baglanti talebi

Mavi Ekonomi içerisinde bölgedeki Rize, Hopa, Trabzon, Giresun, Ünye ve Fatsa limanlarinda mevcut yaklasik 20 milyon tonluk toplam kapasitenin artirilmasi disinda 2053 Ulastirma ve Lojistik Ana Plani’nda belirtildigi üzere iklim degisikliginin olumsuz etkilerinin bertaraf edilmesi amaciyla karbon emisyonunun azaltilmasi, yesil liman uygulamasi için tesviklerin saglanmasi ve çevreye zararli makine ve ekipmanlarin kullaniminin kisitlanmasi önem arz etmekte denilen DOKA raporunda, "Limanlarin kapasitelerini ve kullanim oranlarini artirabilmek adina diger ulasim modlariyla entegrasyonlarinin dolayisiyla kombine tasimaciligin (kara, deniz, demir, havayolu) artirilmasi, dijital ve yeni teknolojilerin yayginlastirilmasi gerekmektedir. Bölgede demiryolu baglantisinin halen olmamasi ise gerek sanayi gerek ticaret anlaminda potansiyeli kisitlayan ciddi bir engeldir. Bu noktada tüm bölge illerinde sehir gündemlerinde bu noktanin ön plana çikarilmasi ve tüm bölgenin bir talebi olarak daha yogun bir sekilde talep edilmesi gerekmektedir" ifadeleri yer aldi.