Uzmanindan Travma Sonrasi Stres Bozuklugunda Dikkat Edilmesi Gereken 7 Kural

Travma sonrasi stres bozuklugu (TSSB), korkunç bir olay tarafindan tetiklenen bir zihinsel saglik durumu olarak degerlendiriliyor. TSSB yasayan kisilerde geçmise dönüsler, kabuslar ve siddetli kayginin yani sira olayla ilgili kontrol edilemeyen düsünceler görülebiliyor. Belirtiler zamanla veya kisiden kisiye degisebiliyor. Bir aydan uzun bir süredir rahatsiz eden duygu durumlari ve düsünceler varsa bir uzmana basvurmak gerekiyor. Mümkün olan en kisa sürede tedavi almak, TSSB semptomlarinin kötülesmesini önlemeye yardimci oluyor. Memorial Antalya Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Yalçin Kahya travma sonrasi stres bozuklugu hakkinda bilinmesi gerekenleri anlatti.

“Bas edilebilenden daha yüksek bir yogunlukta yasaniyor”

Pek çok insan hayati boyunca defalarca üzüntülü, gergin, kaygili hissettigi olaylarla karsilastiginin bilgisini veren Uz. Dr. Yalçin Kahya, “Ancak bunlarin çok az bir kismi gerçekten travma niteligi tasir. Kisinin bas edebileceginin çok üzerinde bir siddet ve yogunlukta yasadigi, sinirlarinin zorlandigi; korku ve çaresizlik yasatan durumlar ruhsal travma olarak kabul edilebilir. Bu durumlar kisinin olagan deneyim sinirlarinin ötesindedir. Travma sonrasi stres bozuklugu (TSSB), agir bir psikolojik travma sonrasinda ortaya çikan, travmatik olayin tekrar tekrar yasanmasi, olayi hatirlatan uyaranlardan kaçinma ve artmis uyarilmislik gibi özgül semptomlarla kendini gösteren bir bozukluktur” dedi.



“Herkeste farkli sekilde ortaya çikabiliyor”

Semptomlar üç aydan kisa sürdügünde “akut”, daha uzun sürerse “kronik” TSSB adi verildigini belirten Uz. Dr. Yalçin Kahya, “Klinik açidan önemli bir özellik de travmatik yasantidan 6 aydan uzun bir süre sonra ortaya çikan tiplerdir. Bunlara “gecikmeli baslangiçli” adi verilmektedir. TSSB’nin ortaya çikmasinda travmanin o kisi için niteligi, siddeti, daha önce yasadigi travmatik olaylar ve travma sonrasi içinde yasadigi kosullar belirleyici faktörler olarak dikkati çekmektedir” ifadelerine yer verdi.

Uz. Dr. Yalçin Kahya, travma sonrasi stres bozukluguna neden olan olaylari ise söyle açikladi:

“Savasa maruz kalmak, kaza, çocuklukta fiziksel istismar, cinsel siddet, fiziksel siddet gibi durumlar travma sonrasi stres bozukluguna neden olabilir. Ayrica yangin, dogal afet, soygun, uçak kazasi, iskence, adam kaçirma, yasami tehdit eden tibbi teshis, terör saldirisi gibi yasami tehdit eden ve birçok travmatik olay da TSSB’ye yol açabilir.”

Uz. Dr. Yalçin Kahya, TSSB için kisisel yatkinligi olusturan faktörler arasinda ise su etkenleri siraladi:

“Bekar, dul veya bosanmis olmak, düsük sosyoekonomik düzey, düsük egitim düzeyi, çocukluk çagina ait olumsuz yasam olaylari (cinsel taciz, kaçirilma öyküsü gibi), kadin cinsiyet, yetersiz sosyal destek, kisilik özellikleri (borderline, paranoid, antisosyal ya da bagimli kisilik özellikleri)."

“Tepkilerde veya duygularda asirilasma gelisiyor”

“TSSB gelisen kisi asiri telas ve korku içindedir, uyaranlara karsi asiri duyarlidir ve en küçük uyarana irkilme tepkisi verir” diyen Uz. Dr. Yalçin Kahya, “Iliskilerde duygu azalmasi, ilgisizlik ortaya çikabilir. Çevreye ilgisizlik, tepkisizlik, haz alamama, çabuk sinirlenme, öfke patlamalari olan kisiler bir yakinlari ya da kendi istekleri ile ruh sagligi uzmanina basvurabilirler. Tani bir psikiyatri uzmani tarafindan konur. Klinisyen tarafindan uygulanan Travma Sonrasi Stres Bozukugu Ölçegi (CAPS) tani konmasi, belirtilerin degerlendirilmesi, tedavi etkinliginin izlenmesi amaci ile kullanilabilir” ifadelerini kullandi.

“Travma sonrasi stres bozuklugunda psikoterapi yüz güldürüyor”

TSSB tedavisinde hem ilaçlarin hem de psikolojik tedavilerin etkili oldugu belirten Uz. Dr. Yalçin Kahya, “TSSB tedavisinde antidepresan ilaçlar birçok hastalik belirtisini yatistirmakta yararli olur. Özellikle depresyonla birlikte görüldügünde TSSB tedavisinde antidepresanlar kullanilmasi gerekir. Psikoterapiler ile kisinin belirtilerinin sürmesine neden olan hatali düsüncelerinin saglikli düsüncelerle degistirilmesi amaçlanir. Ayrica korku nedeniyle kaçindigi durumlarin üstüne gitmesi saglanarak bu durumlarda yasadigi korkunun azaltilmasi hedeflenir” açiklamasinda bulundu.

Uz. Dr. Yalçin Kahya, son olarak TSSB olan kisilerin su konularda dikkatli olmasi konusunda uyardi:

“TSSB olan kisinin verdigi tepkileri normal kabul etmesi gerekir. Yasanan olayin kisinin kontrolünün disinda gelistigini ve ne yaparsa yapsin, bu gibi durumlar karsisinda hazirlikli olunamayacagini hatirlamasi gerekir. Kisi dinlenmek için kendisine zaman vermelidir. Spor yapmak stresi azaltmanin en iyi yollarindan biridir. Alkol veya madde gibi kisa süreli rahatlik veren ancak sonrasinda travmanin etkilerini derinlestirecek durumlardan uzak durmak gerekir. Kiside organik bir engel yoksa en kisa zamanda isine, görevine dönmesi gerekir. Kisi bolca bilgi edinmelidir. Yasini yasamak için kendine izin vermeli, güçlü gözükmek için çaba göstermemelidir. Kendisini anlayan ve destekleyen kisiler ile baglantisini koparmamalidir. Çevresinden veya gerekiyorsa profesyonel birinden destek istemeli ve sikintilarini paylasmalidir.”