Özbekistan Cumhurbaskanindan Silvan'da Celaleddin Harzemsah Türbesi Talebi

Diyarbakir’da, 2021 yilinin ekim ayinda Celaleddin Harzemsah’in mezarinin Silvan ilçesinde olduguna dair yeni bilgilere ulasan akademisyenlerin çalismalari basina yansimisti. Öncesinde de Anadolu Selçuklu Sultani I. Kiliçarslan’in mezarinin Silvan’da oldugu tespit edilmis ve yapilan kazi çalismalari neticesinde somut verilere ulasilmisti. Birçok hükümdarin gömülü oldugu tarihi kaynaklarla sabit olan Silvan’da özellikle I. Kiliçarslan ve Celaleddin Harzemsah’in gömülü olmasinin ayri bir anlami olduguna dikkat çekilmektedir.

I. Kiliçarslan, haçlilara karsi Anadolu’yu savunmus ve büyük kahramanliklarla adini tarihe yazmistir. Celaleddin Harzemsah ise Mogollarla mücadele denilince ilk akla gelen sahsiyettir. Islam dünyasini yakip yikan Mogollara karsi koyan Celaleddin Harzemsah, Mogollarin yenilmezlik imajini bozmus ve bu nedenle Mogollarin en çok ortadan kaldirmayi arzuladiklari düsmanlari olmustur. Celaleddin Harzemsah, babasi Alaaddin Muhammed’in Mogol istilasi karsisinda duramayip çekildigi sirada, Harzemsah Devleti’nin enkazi arasinda asker toplayip Mogollara karsi elde ettigi zaferin ardindan, Cengiz Han ile yaptigi savasta yenilerek Hindistan’a siginmistir. Tüm olumsuzluklara ragmen Iran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan topraklarinda tekrar hakimiyet kurmus ve 1231 yilina kadar Harzemsah Devleti’ni ayakta tutmustur.

Anadolu Selçuklu ve Eyyubilerle yaptigi savasin ardindan ordusunu kaybedince, Mogollar bu firsattan istifade ederek onu ortadan kaldirmak için üzerine ordu göndermislerdir. Mogol takibinden kurtulmaya çalisan Celaleddin, Eyyubilerle ittifak kurmayi veya Isfahan’a ulasip toplayacagi askerlerle Mogollarin hakkindan gelmeyi planlamistir. Fakat Diyarbakir yakininda Mogol baskinina ugrayip Diyarbakir’in Hazro ilçesine yakin dag silsilesinde öldürülmüstür.

Kaynaklarda Celaleddin Harzemsah’in Silvan’da gömüldügü asikar iken yapilan arastirmalar sonucunda gözden kaçmis çok önemli bir tarih kitabinda Celaleddin Harzemsah’in mezar yerini gösteren kayitlara ulasildi. Bu bilgiye ulasan akademisyenler, konuyu mercek altina aldi. Yapilan arastirmalarda bilginin sihhati, bilgiyi aktaran yazarin güvenirliligi, verilen bilginin diger kaynaklarla uyumu basta olmak üzere birçok açidan tahkikat yapildi ve bu konuda makale yayinlandi.

Celaleddin Harzemsah’in mezar yerinin bulunmasi, Özbekistan’da büyük bir heyecan uyandirdi. Özbek halkinin atalari olarak kabul ettikleri Celaleddin Harzemsah’in mezar yerinin bulunmasi için yapilan arastirmalari yakindan takip eden Özbekistanli yetkililer, Silvan ve Sultan I. Kiliçarslan Sempozyumu’na katilip heyecanlarini dile getirdiler. 2022 Mayis ayinda bu çalismayi yürüten akademisyenler Doç. Dr. Oktay Bozan ve Dr. Arafat Yaz, Özbekistan’a davet edildi. Özbekistan’da alan arastirmalarina katilan akademisyenlerin çalismalari konferans ve televizyon programlari vasitasiyla Özbekistan kamuoyuna duyuruldu. Bu asamadan sonra hem Özbekistan hem de Türkiye’de mezar yerinde kazi yapilmasi için raporlar hazirlanarak ilgili mercilere ulastirildi.

Tarihi bir sehir olan ve diger sehirlere oranla tarihi yapilarin daha fazla tahrip oldugu Silvan’in belirlenen yerinde kazi yapilmasini ve herhangi bir kalintiya ulasilmamasi durumunda bir türbe yapilmasini isteyen akademisyenler ve Özbekistanli yetkilileri sevindirecek haber bizzat Özbekistan cumhurbaskani tarafindan ifade edildi. Özbekistan’da Celaleddin Harzemsah’in heykelinin açilisinda konusan cumhurbaskani Sevket Mirziyoyev, Özbekistan halk tarihinde çok önemli bir sahsiyet olan Celaleddin Harzemsah’in mezar yerinin Silvan’da tespit edildigini ve Türkiye’deki yetkililerle anlasarak burada bir türbe yaptirmak istediklerini söyledi.



Celaleddin Harzemsah’in hatirasini somutlastirmak için yapilmak istenen türbe ile Türkiye ve Özbekistan arasindaki baglarin daha da güçlenmesi beklenirken diger yandan bu iki mümtaz hükümdarin türbeleri ile Silvan’in tarihi kimliginin ön plana çikacagi ifade ediliyor.

(Ridvan Kiliç - IHA)