Agir Sanayide 85 Yili Geride Birakan KARDEMIR, Türkiye'nin Kalkinmasinda Öncülük Ediyor
Türkiye’nin ilk agir demir çelik sektörü KARDEMIR, 85. kurulus yildönümünü kutluyor.
"KARDEMIR’in kurulus öyküsü"
Temelleri 3 Nisan 1937’de atilan Karabük Demir Çelik Fabrikalari (KARDEMIR) A.S., 78 yillik serüveninde inisli çikisli yollardan geçerek tüm zorluklara ragmen ayakta durmayi basardi.
Atatürk’ün Türkiye’de demir çelik sanayi kurulup kurulmayacaginin incelenmesine dair emir vermesinin ardindan 2 kez girisimde bulunulmasina ve sonuçlar olumlu çikmasina ragmen ödenek yoklugu nedeniyle ertelenen fabrika kurulmasi yönündeki çalismalar 1932’de üçüncü kez Rus heyetinin incelemeleri ile gündeme gelerek yeniden baslatildi. Türkiye’de ekonomik ilkeler içinde demir çelik sanayi kurulup kurulmayacaginin incelenmesine 1925 yilinda Iktisat Vekaleti tarafindan baslandi. 1925 yilinda, bir taraftan petrol yataklarinin incelenmesi için Lüksemburglu Dr. Lucius diger taraftan kömür ve demir cevherini incelemek için de Avusturya’dan Leopen Maden Mektebi profesörlerinden Dr. Granigg getirildi.
Dr. Granigg, Türkiye’de demir çelik sanayi kurmaya elverisli demir cevherinin bulunup bulunmadigini, maden kömürlerimizin demir çelik sanayiinde kullanilacak kok kömürü yapimina elverisli olup olmadigini, demir çelik sanayinin ekonomik bir sekilde Türkiye’nin neresinde kurulmasi gerektigini incelemek üzere görevlendirildi. Dr. Granigg’in çalismalari sirasinda Ticaret Vekaleti’nde bir genel müdürlük kurularak baska uzmanlar da getirilerek madenlerimiz incelettirildi, Belçika’da Maurice ve Almanya’da Koppers firmalarinda kömürlerin koklasma testleri, Lüksemburg’da Medinger’de demir cevherinin analizleri yapildi. Ancak, bu çalismalara devam edilemedi ve demir çelik sanayinin kurulusu 1928 yilina kadar gündeme gelmedi. 1928 yili baslarinda Erkan-i Harbiye’de bir toplanti yapilarak demir çelik sanayinin durumu yeniden incelenmis ise de bütçeye ödenek konulmadigindan demir çelik sanayinin kurulmasi isi ikinci kez sonuçlandirilamadi. Türkiye’de demir çelik sanayinin kurulmasi çalismalarina 1932 yilinda üçüncü kez Rus heyetinin incelemeleriyle baslandi. Heyetin verdigi raporda, 1929-1930 yillari gümrük istatistiklerine göre yilda 150 bin ton demire sürüm bulunabilecegi, gelecekteki ihtiyaç da düsünüldügünde 300 bin ton/yil üretim yapacak yüksek firinlara gereksinim duyulacagi, yüksek firinlarin isletilmesi için kurulacak kok fabrikasindan da kimya sanayi bakimindan çok önemli yan ürünler elde edilecegi, agir sanayi merkezi çevresinde kurulacak sülfürik asit ve diger yan sanayinin ekonomik olacagi tespit edildi. Nihayet, agir demir sanayinin kurulus yerinin tespiti ve diger sorunlarin incelenmesi için Sümerbank ve Erkan-i Harbiye birlikte incelemelerde bulunarak birinci Sanayi Plani’nin bu en önemli kurulusunun kesin olarak kurulmasina karar vermisler ve kurulus yeri için Karabük yöresi uygun bulundu.
"Çeltik tarimindan çelik sanayisine"
Türkiye’de agir demir sanayinin kurulmasina dair kanun 17 Mart 1926’da kabul edilerek 29 Mart 1926 tarihli 334 sayili Resmi Gazete’de 786 No’lu Kanun olarak yayinlandi. Demir Çelik Sanayinin kurulmasi için 1925 yilinda incelemelere baslanmasindan sonra bu sanayi için uygun bir yerin seçilmesi sorunu ile de ilgilenildi ve zaman zaman degisik fikirler öne sürüldü. Bu konuda Amerikali iktisatçilar ve Rus heyeti incelemeleri ile Sümerbank ve Erkan-i Harbiye mümessillerinden bir kurul çalismalari sonrasi demir çelik sanayi kurulus yeri için maden kömürü havzasina yakin olan "Karabük" seçildi. Karabük’ün demir çelik memleketi seçilis nedenleri olarak; maden kömürü havzalarina yakinlik, demiryolu güzergahi üzerinde ve yörenin isçi yerlesmesine uygun olusu ile jeolojik bakimdan agir endüstri kurulmasina elverisli olmasi gösterildi. Karabük Demir Çelik Sanayii’nin kurulmasina elverisli görülmesi nedeniyle 10 Kasim 1936 tarihinde Ingiliz Hükümeti ile imzalanan 2,5 milyon sterlinlik bir kredi anlasmasi üzerine H.A. Brassert firmasina ihale edilen tesislerin temeli, 3 Nisan 1937’de zamanin Basvekili Ismet Inönü tarafindan Zonguldak’in Karabük köyünde Filyos Irmagi’nin kollari olan Soganli ve Araç çaylarinin birlestigi arada genis çeltik tarlalari üzerinde atilmis ve böylece Karabük’te çeltik tarimindan çelik sanayisine dönülerek Türkiye’nin ilk agir sanayi hamlesi baslatilmis oldu.
1 Mart 1938’de teknolojik montaj çalismalarina baslanilan entegre demir çelik tesisleri kurucu Ingiliz firmasi uzmanlari ile birlikte Türk mühendis, teknisyen ve isçilerinin azami gayretle çalismalari sayesinde 3 yil gibi kisa sürede yapilarak 6 Haziran 1939’da kuvvet santralinin isletmeye alinmasini müteakiben diger tesisler de peyderpey isletmeye alindi. Karabük köyünün çeltik tarlalarinda kurulan tesislerden ilk Türk çeligi, 10 Ekim 1939 tarihinde alindi. Fabrikanin kurulusunda köylüler katir sirtlarinda tas tasirken, mahkumlar bir yil çalismalari karsiligi mahkumiyetlerinden 2 yil affedilerek çalistirildi. Ingiliz ve Alman mühendisler, Türk köylüleri ve mahkumlar, tesislerin kurulus insaatinda çalisti.
"Fabrika kuran fabrika"
3 Nisan 1937’de temeli atilarak kurulan Demir Çelik Fabrikalari 13.05.1955 tarihine kadar Sümerbank’a bagli "Demir Çelik Fabrikalari Müessese Müdürlügü" adi altinda çalisti. Demir Çelik Fabrikasi Isletmesi’nin muhtelif ünitelerinin ilavesi ile genisletilmesi üzerine Müessese, Sümerbank’tan ayrilarak 13.05.1955 tarih ve 6559 sayili kanunla bagimsiz bir KIT durumuna gelmis ve "Türkiye Demir ve Çelik Isletmeleri Genel Müdürlügü" adini aldi. 21.06.1955 tarihinde Eti Bank’in bir müessesesi olan Divrigi Demir Madenlerini de bünyesine alan ve Genel Müdürlük olarak faaliyet gösteren Karabük Demir Çelik Fabrikalari bünyesinde deneyimli montaj elemanlari yetistirerek Türkiye’de agir sanayinin kurulmasi ve 3. Demir Çelik Fabrikasi olan Iskenderun Demir Çelik Fabrikasi’nin kurulmasina da öncülük etti. Uzun yillar ulusal endüstrinin lokomotifi olan Karabük Demir-Çelik Isletmeleri, bir dönemden itibaren teknolojisini yenilemekten alikonulur ve Karabük’ten kaynaklanmayan nedenlerle zarar etmeye basladi.
Böylece 5 Nisan 1994 tarihli Ekonomik Tedbirler Programi çerçevesinde yil sonuna kadar özellestirilmesine, bunun saglanamamasi durumunda kapatilmasina karar verildi.
Özellestirme Yüksek Kurulu’nun 30.12.1994 tarih 94/16 sayili karari ile Karabük Demir Çelik Fabrikalari Müessesesi özellestirme programina alinmis, bu amaçla müessese 13.01.1995 tarihinde Karabük Demir Çelik Fabrikalari A.S.’ye dönüstürüldü. Özellestirme Yüksek Kurulunun 94/16 ve 29.03.1995 tarih 95/30 sayili ek kararlari Karabük Demir Çelik Fabrikalari A.S.’nin Mütesebbis Heyet tarafindan 17.02.1995 tarihinde kurulusu tamamlanan KARDEMIR AS.’ye devri öngörüldü.
Basbakanlik Özellestirme Idaresi Baskanligi ile KARDEMIR AS. Mütesebbis Heyeti tarafindan imzalanan 30.03.1995 tarihli sözlesme ile devir sartlari hükme baglanarak hisselerinin tamami devredildi.
"Mahalleyi il yapti"
KARDEMIR’in kurulmasiyla giderek büyüyen 13 haneli Karabük Mahallesi, 6 Haziran 1995 gün ve 22305 sayili Resmi Gazete’de yayinlanan 550 sayili Kanun Hükmünde Kararname ile Türkiye’nin 78. ili olarak stratejik bir konuma geldi. Türkiye’de kurtulusunu degil kurulusunu kutlayan nadir illerden biri olan Karabük, ülkenin gelismesinde önemli rol oynadi. Demiryolu rayi ve agir profil üretiminde Türkiye’nin tek milli markasi olan ve ‘Fabrikalar Kuran Fabrika’ unvanini alan sirket, sektörde kurulusundan itibaren ülke demir çelik sektörü için bir okul islevi görüyor. Yenilenen teknolojisiyle üretim kapasitesini 3,5 milyon tona çikarmayi hedeflerken, Türkiye’nin tek tren tekeri ve ray üreticisi olan KARDEMIR milli ve yerli üretimiyle Türkiye’nin ekonomisine katki saglamaya devam ediyor. Öte yandan, UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan ve Osmanli döneminden kalma eserlerin bulundugu Safranbolu, Türkiye’nin en büyük blok ormanlarinin yer aldigi Yenice, Islam öncesi medeniyetlerden kalintilarin yer aldigi Eskipazar ile göletleri bulunan Eflani ve Ovacik ilçesiyle de Türkiye’nin önemli bir kenti olan Karabük, ülkenin turizmine de büyük katki sagliyor.
Karabük Valisi Fuat Gürel, Ihlas Haber Ajansi muhabirine yaptigi açiklamada, KARDEMIR’in kamu kaynakli kuruldugu için yillar itibariyle bir devlet isletmesi olarak ülkenin bütün kalkinma hamlelerinde öncü olarak görev yaptigini belirtti.
KARDEMIR için “Hem de is gücü olarak bütün ülkenin gelismesinde ne kadar fabrika varsa onlarin kurulmasinda çok büyük destekleri olan bir fabrikadir” diyen Gürel, “Günümüze gelindiginden KARDEMIR en son devlet elindeyken 600 bin ton kapasitedeyken suan itibariyle 3 milyon ton üzerinde bir üretim ile ülkemizin en nemli demir çelik isletmelerinden biri konumunda” ifadelerini kullandi.
Sirketin Türkiye’de üretilmeyen ürünleri de üretir duruma geldigini kaydeden Gürel, “Tren tekerlegi ve ray üretiminde tek üretici. Ülkemizin ihtiyacini karsilarken diger yandan da ihraç edebilecek duruma gelmistir. Kültürüyle, isçisiyle, mühendisiyle, sehir altyapisiyla bu ülkemizin kalkinmasina öncülük eden KARDEMIR, simdi de yeni ürünlerin üretilmesi hususunda da özellikle dünyada yerini alabilecek bir isletmemiz” dedi.