Prof. Dr. Ersin Karabacak Açiklamasi 'Benlisigirkuyrugu Türünün Nesli Yüksek Tehdit Altindadir'

Tarim ve Orman Bakanligi ile Avrupa Birligi (AB) is birliginde, Türkiye’de nesli tükenmekte olan Hasbenli sigirkuyrugu bitkisi koruma altina alindi. Türkiye’de yer alan 256 sigirkuyrugu türünden birisi olan ve Çanakkale’ye özgü bir bitki türü olan Verbascum hasbenli’nin (benlisigirkuyrugu) nesli tehdit altinda. Kayalik alanlarda yetisen bir tür olan Verbascum Hasbenli benli sigirkuyrugu’nun tehditleri arasinda madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, hayvan otlatmalari yer aliyor.

Benlisigirkuyruguna bitki türünün neslinin yok olmamasi için, Avrupa Birligi ile Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlügü tarafindan yürütülen, ‘Yeni Bir Metodoloji çerçevesinde Türkiye’deki Nesli Tehlike Altindaki Türler Için Eylem Planlarinin Hazirlanmasi, Uygulanmasi ve Izlenmesi’’ projesi çerçevesinde çalisma baslatildi. Geçtigimiz hafta Çanakkale’de, Çanakkale’de Türkiye’deki nesli tehlike altindaki türler için eylem planlarinin hazirlanmasi, uygulanmasi ve izlenmesi projesi çerçevesinde ‘Benlisigirkuyrugu Eylem Plani Çalistayi’ düzenlendi.

Çalistay sonrasi, 2023 yilindan itibaren 5 yil süreyle benlisigirkuyrugu türü izlenmeye alinacak. 5 yil boyunca elde edilecek veriler çerçevesinde, benlisigirkuyrugu türünün en ise yarayacagi, dogadaki rolü ile türün faydali olabilecegi alanlar tespit edilecek.

Projede yer alan ve benlisigirkuyrugu türünün saha çalismalarinda inceleyecek olan ÇOMÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, “Türkiye’de yer alan 256 sigirkuyrugu türünden birisi olan Verbascum hasbenli (benlisigirkuyrugu) türünün yalnizca Çanakkale’ye özgür bir tür olup, neslinin yüksek tehdit altinda oldugunu belirterek, “Çünkü bulundugu sahalar genellikle kayalik alanlar ve bu kayalik alanlar haricinde baska hiçbir yerde maalesef yasayamiyor. Endemik bitki türü yalnizca Çanakkale il merkezi ile Bayramiç ve Çan ilçelerindeki çok sinirli bir bölgede birkaç köyde bulunuyor. Biz bu türü inceledigimizde CR (Kritik Tehlikede) kategorisinde yer aliyor. Yani yok olmaya bir adim kalmis olan tür olarak karsimiza çikiyor. Tehditleri arasinda madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, hayvan otlatmalari basta sayilabilir” dedi.



Benlisigirkuyruguna bitki türünün neslinin yok olmamasi için Çanakkale’de bir çalistay da düzenlendigini kaydeden Ögretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, sözlerine söyle devam etti:

“Popülasyonlarinda oldukça zayif olarak bulunmaktadir. Bununla ilgili olarak geçtigimiz hafta bir Avrupa Birligi, Dogal Hayati Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlügü, Tehlikedeki Türler Projesi isbirligiyle bir çalistay gerçeklestirdik. Bu çalistayda türü tehdit eden faktörler belirlendi. Bunlarla ilgili neler yapilabilir, çözüm önerileri neler olabilir diye bunlar tartisildi. Paydaslarimiz bu konuda ellerini taslarin altina koydular. Bu çalistayin sonucuna göre de, 2023 yilindan itibaren baslayarak bes yil süreyle bu türü yerinde izleyecegiz. Ne durumda oldugunu periyodik olarak takip edecegiz. Umarim bu çalistay ve izleme projesinin sonucunda türü daha iyi popülasyonlara tasiyabiliriz. Tabii ki türü ilk etapta tanimamiz çok önemliydi. Çünkü tanimadigimiz türü korumanin pek bir yolu olmuyor. Taninmayan hiçbir sey korunamaz. Bunun nelere yer olabilecegi, ne ise yarayacagi, dogadaki rolleri nelerdir bunlari henüz bilmiyoruz. Bunlari bu proje çerçevesinde yine ortaya çikartacagiz. Belki de bu türün faydali olabilecegi alanlar vardir, bunlari arastiracagiz. Biz laboratuvarlarimiza simdilik tohumlarini aldik. Tohumlarindan çimlendirmeler yapip doku kültürü ile bunlari üretmeye çalisiyoruz. Dogal popülasyonlarina katkida bulunmaya çalisiyoruz” dedi.



Benlisigirkuyrugu

Benlisigirkuyrugu, bilimsel adi ile Verbascum hasbenlii, Kuzeybati Anadolu’da yalnizca Çanakkale ilinde yayilis gösteren bir sigirkuyrugu türüdür. Verbascum hasbenlii (Benlisigirkuyrugu) Scrophulariaceae (Siracaotugiller) familyasina ait olup 2012 yilinda Prof. Dr. Zeki Aytaç ve Prof. Dr. Hayri Duman tarafindan Çanakkale ilinden bilim dünyasina tanitilmistir. Bilimsel epiteti Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Hasbenli’nin ismi onurlandirilmak için bu bitkiye verilmistir. Türkçe bilimsel ismi ise hem Hasbenli soyadinda bulunan hem de çiçeklerinde bulunan iki adet benekten dolayi “benlisigirkuyrugu” olarak türetilmistir. Bitki bir veya iki yillik, 15-75 cm boyunda, dik ya da yükselicidir, tabandan itibaren dallanma gösterir. Yapraklari 2-5 çiftli, lirat veya yumurtamsi teleksi tiptedir. Çiçek durumu çok çiçeklidir, her tasiyici yaprak koltugundan tek bir çiçek çikar. Taç yapraklar sari, tekerleksi, 12-15 mm çapinda, iç kisminda göze benzer iki adet morumsu benek bulunur. 4 adet verimli stameni bulunmaktadir. Kapsül meyve genisçe yumurtamsi ilâ küremsi sekildedir. Mayis-Temmuz aylari arasinda çiçeklenir. Haziran ve Agustos aylari arasinda da meyveler olgunlasir. Bulundugu lokalitelerde, 250-950 m arasinda, mese, karaçam ormanlarinda ve açikliklarindaki yalnizca metamorfik blok kayalarin (kirmizi andezit) üzerinde veya seyrek olarak kayalarin diplerindeki toprak üzerinde de görülmektedir. Çanakkale’de türün yayilis gösterdigi ve gösterebilecegi tahmin edilen noktalara arazi çalismasi yapilmis ve sonucunda toplam 8 lokalitede tespit edilmistir. Bu lokalitelerde yaklasik 396 civari ergin birey sayilmistir. Verbascum hasbenlii yalnizca Çanakkale ilinde yayilis göstermekte olup CR (Kritik Tehlikede) kategorisinde yer alan lokal endemik bir türdür. Madencilik faaliyetleri, rüzgar enerji tribünleri ve günes enerji sistemleri (GES) (ruhsat asamasinda), yol yapimlari ve otlatma türün popülasyonlarini dolayli veya direkt olarak etkileyen faktörlerdir. Ayrica iklimdeki isinma da, yasam yerinin güçlügü ile birleserek türün biyolojisini olumsuz etkilemektedir.