Tonga'daki Yanardag Patlamasinda Ortaya Çikan Duman Bulutu 55 Kilometre Yükseklige Çikti

Güney Pasifik’teki ada ülkesi Tonga’da 15 Ocak’ta meydana gelen su alti yanardagi patlamasi sonrasi ortaya çikan duman bulutunun yeryüzünden kilometrelerce yükseklige çiktigi bildirildi.

Yanardag patlamasini arastiran Ingiliz bilim adamlari, uydu verilerini inceleyerek duman bulutunun yeryüzünden yaklasik 55 kilometre yüksege çiktigini ifade ederek, bu yüksekligin atmosferdeki stratosfer ve mezosfer katmanlarinin sinirinda oldugunu belirtti.

Ingiltere Ulusal Dünya Gözlem Merkezi’nden Dr. Simon Proud yaptigi açiklamada, bunlarin volkanik bir bulut için "daha önce duyulmamis yükseklikler" oldugunu ifade etti.

Proud, Hunga-Ha’apai Yanardagindan gelen duman bulutunun gökyüzündeki konumunu belirlemek için, Japonya’dan Himawari-8, ABD’den Goes-17 ve Kore’den GK2A olmak üzere üç hava durumu uydusundan verilerin kullanildigini açikladi.

Proud, "Hepsi farkli boylamlarda olduklari için, yüksekligi belirlemek adina patlama görüsleri arasindaki paralaksi kullanabiliriz. Bu, firtina bulutu yükseklikleri için oldukça iyi kurulmus bir tekniktir. Burada yükseklik ve dolayisiyla paralaks daha büyük oldugu için teknik daha iyi çalismalidir" dedi.

Arastirmaya göre, duman bulutunun sadece küçük bir bölümünün atmosferin 55 kilometrelik yüksekligine ulastigi belirtilerek, bunun büyük ihitmalle, yükselen hava akiminin basinda yukari dogru itilen külden ziyade su buhari oldugu, duman bulutunun ana semsiyesinin ise yeryüzünden 35 kilometre yükseklikte oldugu belirtildi.

DUMANLAR UZAY YOLUNUN YARISINA KADAR ULASTI

Arastirmada, atmosferin dis uzayla yeryüzü siniri olarak anilan karman çizgisinin 100 kilometre olduguna dayanarak, Tonga’daki yanardag patlamasindan çikan dumanlarin 55 kilometre yükseklige çikmasiyla, dumanlarin atmosferden uzaya giden yolun yarisina kadar ulastigi sonucuna varildi.

NÜKLEER BOMBADAN 500 KAT DAHA GÜÇLÜ

ABD Ulusal Havacilik ve Uzay Dairesi’nden (NASA) bilim adamlari, Tonga’daki patlamanin kuvvetinin 10 megaton TNT’ye esdeger olarak hesapladiklarini belirterek, bunun Ikinci Dünya Savasi’nin sonunda Japonya’nin Hirosima kentine atilan nükleer bombadan 500 kat daha güçlü oldugu aktarildi.

BÜYÜK PATLAMAYA SU ALTI YANARDAGI NEDEN OLDU

Yeni Zelanda’daki Auckland Üniversitesi’nden Prof. Shane Cronin, su alti yanardaginda özel bir dizi kosulun bir araya gelmesiyle büyük patlamanin tetiklendigine inandigini söyledi.

Gaz bakimindan zengin magmanin deniz suyuyla temas ettigi okyanus yüzeyinin altindaki derinligin sadece 150 ila 250 metre oldugunu söyleyen Cronin, "Magma çiktiginda fazla bir baski yoktu. Gazlar genisledi ve magmayi parçalara ayirdi. Daha sonra, bin 100 derecede sicak magmanin bu küçük parçalari, 20 derecede soguk deniz suyuyla karsilastiginda, bu parçaciklarin etrafindaki deniz suyunu buhara dönüstürdü. Bunu yaptiginizda, suyu buhara dönüstürürseniz, hacmi temelde 70 kat genisletirsiniz. Böylece püskürmenizi güçlendirirsiniz" dedi.



"KÜRESEL BIR SOGUTMA ETKISI OLUSTURMASINI BEKLEMIYORUZ"

Daha önce bu kadar güçlü bir patlamanin, 1991’de Filipinler’deki Pinatubo Dagi’nda meydana geldigi ve bu patlamanin Dünya’nin ortalama küresel sicakligini birkaç yil boyunca yarim derece düsürdügü belirtildi. Patlamanin, atmosfere 15 milyon ton kükürt dioksit (SO2) enjekte ederek yaptigi aktarilarak, Pinatubo’daki patlama nedeniyle ortaya çikan duman bulutunun ise yeryüzünden yaklasik 40 kilometre yükseklige ulastigi düsünülüyor.

Ingiltere Meteoroloji Ofisin’den Iklim Etkileri Baskani Dr. Richard Betts, Hunga-Ha’apai’nin Pinatubo ile ayni etkiye sahip olmayacagini söyledi.

Berrs, "Pinatubo gözle görülür bir etkiye sahipti, ancak Hunga-Ha’apai Yanardaginin emisyonlari yarim milyon tondan daha az kükürt dioksit ile 30 kattan daha küçüktü, bu yüzden küresel bir sogutma etkisi olusturmasini beklemiyoruz" dedi.

(Aylin Albayrak / IHA)