Osmanlı Arşivlerinde Kocaeli Bölgesinde Soğan Karaborsacılarına Karşı Alınan Önlemler Yer Alıyor

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu’nun en dikkat çeken bölümlerinden birisi de Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nden oluşan sergi oldu. Dönem ile ilgili 50 belge fuaye alanında sergilendi. Belgeler arasında dikkat çekenlerden biri ise Osmanlı Devleti’nin bölgedeki soğan karaborsacılarına göz açtırmaması oldu.

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nden oluşan sergide Kocaeli bölgesi ve İzmit’e ilişkin birbirinden ilginç belgeler yer aldı. Osmanlı Devleti’nin Kocaeli Sancağı’na verdiği önemi gösteren belgeler arasında Kudüs’e Kocaeli’den direklerin gönderilmesinden, soğan karaborsacılığı yapmaya çalışanlara karşı alınacak önlemlere kadar çok ilginç bilgiler var.

14 Ağustos 1742 tarihli Osmanlıca belgede Kudüs’te bulunan Sahratullah’ın tamiri için Padişaha ait Kocaeli sancağındaki korulardan 11 metre boyunda 40 adet direğin kesilip, İstanbul’a gönderilmesi için Bostancıbaşı’ya verilen emir yer alıyor. Kaynaklarda İzmit’in su ihtiyacını karşılayan Paşa Suyu’na ait belge de yer alıyor. İzmit’e su sağlayan Paşa Suyu’nun şehre 4 saat mesafedeki suyolunun her yıl temizlendiğini aktaran Osmanlıca belgede tamir ve bakımı için 4 bin 816 kuruş, amele ücreti olarak 12 bin 252 kuruş, toplamda 17 bin 068 kuruş harcandığına dair İzmit Kaymakamı Seyyid İbrahim’in hazırladığı 3 Şubat 1854 tarihli masraf cetveli de bulunuyor.

5 Ocak 1896’da ise İzmit şehrinin genişliği ve ticaret hacminin büyüklüğü nedeniyle İzmit’te bir ticaret borsası açılması için bölgenin ileri gelenlerinden Mehmed Tevfik ve arkadaşlarının önerisi yer alıyor. Belgede konuyla ilgili gereken çalışmanın yapılması için Ticaret ve Nafia Nezareti’ne havale edildiği anlatılıyor. Belgeler arasında bölgede soğan karaborsası oluşturmak isteyenlere karşı alınacak önlemler de var. 31 Ağustos 1800 tarihli Osmanlıca belgede İzmit Mutasarrıfı’na, “Memlekette soğan fazlasıyla üretilmesine rağmen bir takım kişilerin İzmit ve civarındaki iskelelere getirilen soğanları toplayarak, yüksek fiyatla piyasaya sürdükleri anlaşıldığından İzmit, Değirmendere, Kazıklı ve Başiskele iskelelerine getirilen soğanların satılmayarak, tamamının İstanbul’a nakledilmesi” emrediliyor.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan bir belge ise Kocaeli sancağına verilen önemi gözler önüne seriyor. Belgede bölgede alınan vergileri keyfi şekilde artıran ve alınmaması gereken kalemlerden kalem aldığı iddia edilen Hasan Ağa hakkındaki şikayet hemen dikkate alınıyor. 29 Haziran 1810 tarihli emirde konunun tahkik edilmesi ve vergilerin eskisi gibi alınması için İzmit Mutasarrıfı’na talimat veriliyor.