Bu Yılki Ekonomi Nobel Ödülü'nün Sahiplerinden Abd'li Alvin Roth'un Çalışmalarına Üç Türk Profesörün Verdiği Katkı, Türk Bilim Dünyasında Heyecan Yarattı

Bilkent Üniversitesi Elektrik Mühendisliği mezun olduktan sonra Boston Koleji'nde öğretim üyeliği yapan Prof. Dr. Tayfun Sönmez ile Prof. Dr. Utku Ünver'in böbrek takasına ilişkin algoritması, Duke Üniversitesi'nden Atila Abdulkadiroğlu'nun da yer aldığı yerleştirmelerle ilgili yazılım, uluslararası alanda saygın yer edindi.

Prof. Dr. Sönmez, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bu yılki Nobel ekonomi ödülünün bir dizi çalışmaya verildiğini ve bu çalışmalar arasında üçünün ön plana çıktığını anlattı. Bunlardan birinin ABD'de hastanelerde doktorların yerleştirilmesiyle ilgili olduğunu ancak bu çalışmada kendilerinin bir katkısı bulunmadığını söyledi.

İkinci çalışmanın ise önce Michigan Üniversitesi'nde daha sonra da Koç Üniversitesi'nde devam ettirdiği ve Duke Üniversitesi'nden Prof. Dr. Atila Abdulkadiroğlu'nun da yer aldığı ÖSYM'nin yerleştirme metoduna ilişkin olduğunu belirten Sönmez, şöyle devam etti:

''ÖSYM'deki yerleştirme metodunda aksaklıklar üzerine 1999 yılında bir makale yazmıştım. ÖSYM'deki algoritmaların öğrencileri yeteri kadar yüksek yerlere yerleştiremediğini matematiksel olarak hesaplamıştım. Bu çalışma, Journal of Economic Theory'de yayımlandı. Zaten Nobel raporunda geçen ve bu alandaki literatürü başlatan makale de budur. Yani ÖSYM ile ilgili çalışma, üç uygulamadan birini başlatmış oldu.''

ÖSYM'yi konu edinen makalenin ikincisinde, ÖSYM için tavsiye ettiği çözümlerin benzerini ABD'deki devlet okullarına öğrenci yerleşimi için önerdiğini dile getiren Sönmez, sonrasında Boston, New York City gibi kilit öneme sahip şehirlerin sistemlerini makaleler doğrultusunda değiştirdiklerini söyledi.

Sönmez, makalenin ardından ÖSYM'nin matbu bir mesaj yollayarak, çalışmalarını incelediğini ve mevcut uygulamadan çok değişik bir unsura rastlamadıklarını ilettiğini aktardı.

-ABD'de de benzer sıkıntılar varmış-

Prof. Dr. Sönmez, Koç Üniversitesi'nde çalıştığı yıllarda yerleştirmelerle ilgili benzer sıkıntıların ABD'de de olduğunu fark ettiğini anlattı.

Bunun üzerine bu sefer Abdülkadiroğlu ile özellikle öğrenci yerleşimi üzerine ABD'de ayrı bir çalışma başlattıklarını anlatan Sönmez, öğrencilerin yurtlara yerleşimi, park yeri dağılımı gibi uygulamaların başarıyla hayata geçirildiğini belirtti.

-Böbrek takası çalışması-

Böbrek takasına ilişkin algoritmanın, Nobel Raporu'ndaki üçüncü konu olduğuna işaret eden Sönmez, bunun ilk adımının öğrenci yerleşimi çalışmalarıyla atıldığına işaret etti.

Alvin Roth, Utku Ünver ve kendisinin ortak çalıştığı böbrek takası algoritmasının, farklı vericilerin ve alıcıların en akılcı şekilde bir araya getirilmesi esasına dayandığını dile getiren Sönmez, 2000'li yıllarda buna benzer takasların rastgele yapıldığını ancak çalışmalarıyla bunların organize ve optimize hale geldiğini kaydetti.

Sönmez, ''Sistemimiz, kısa sürede pek çok hastanın kurtulmasını sağlayabilir. Bu sistem hem ABD'de hem dünyanın diğer ülkelerinde çok başarılı oldu. Bu çalışmaları biz Ünver ile Koç Üniversitesi'nde başlattık ve kendi başımıza bu çalışmaları uygulamaya dönüştüremeyeceğimizi bildiğimiz için ilk taslağı yazdıktan sonra Al Roth'u da ekibimize ekledik.

Al Roth'un eklenmesi tabii ki ekibimizi güçlendirdi, tıp camiasıyla irtibatı kendisi kurdu. Bu çalışmalar, hem akademik açıdan hem de pratik açıdan çok başarılı oldu ve sonunda da dalımıza Nobel ödülünü kazandırdı.''

Sönmez, Nobel çalışmalarında adlarının geçmesine ilişkin ''Çok gururlandık, Türkiye için çok olumlu gelişme. Raporda bizim ismimiz geçmekle kalmıyor, sonuç bölümünde bile ismimiz hatırlatılıyor. Ödülün bizim çalışmalarımızdan dolayı verildiği açık bir biçimde öne çıkarılıyor. Zaten biz yaş itibariyle Nobel alma ihtimalimiz yok. Ben 43, Atila ve Utku 41 yaşında'' değerlendirmesinde bulundu.

-Rektör Atalar ne dedi-

Bilkent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Abdullah Atalar, Nobel ekonomi ödülünde adı geçen üç Türk profesörün Bilkent Üniversitesi mezunu olmasından duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Atalar, şunları kaydetti:

''Türklerin böyle bir ödülde adının geçmesi benim bildiğim ilk defa oluyor'' diyen Atalar, 1986 girişli Tayfun Sönmez'in kendi öğrencisi ve elektrik-elektronik bölümünün ilk mezunlarından olduğunu anlattı. 3 Türk bilim adamının, ekonomi alanında master ve doktora yaptığını belirten Atalar, ''Oyun teorisi konusunda çalışmaları bulunuyor. Sağlam matematik temelleri olduğu için alan değiştirmenin de verdiği avantajla birikimlerini ekonomi alanına taşıdılar. Onların başarısı, Nobel'i almamız konusunda beni çok umutlandırdı. Nobel konusunda ümitli olduğum birkaç öğrencim daha var. Onlara dedim ki 'bakın burada kaçırdık ama sizden Nobel bekliyoruz' dedim.''

Yayıncı: Eda Ay