``bilge Kral`` Aliya İzzetbegoviç`in Vefatının 8. Yıl Dönümü
Hersek`i bağımsız bir devlet yapmayı başaran, en zor anında halkının bir "baba" gibi etrafında kenetlendiği, derin bilgi birikimiyle "Bilge Kral" adıyla anılan Aliya İzzetbegoviç, vefatının 8.
yıl dönümünde ülkesinde özlemle anılıyor -``İslam Manifestosu`` ve ``Doğu Batı Arasındaki İslam`` adlı eserleriyle Türk okurunun 1970 ve 1980`li yıllarda yakından tanıdığı merhum Aliya İzzetbegoviç, hayatının en zor dönemlerini ise 1992-1995 yılları arasındaki savaş zamanında geçirdi SARAYBOSNA (A.A) - 19.10.2011 - Ömer Çetres - Yaşadığı bütün zorluklara rağmen Bosna-Hersek`i bağımsız bir devlet yapmayı başaran, en zor anında halkının bir "baba" gibi etrafında kenetlendiği, derin bilgi birikimiyle "Bilge Kral" adıyla anılan Aliya İzzetbegoviç, vefatının 8. yıl dönümünde ülkesinde özlemle anılıyor
Osmanlı öncesi, Hristiyanlığın ``Tek tanrı inancını kabul eden``, Bogomil mezhebine inandıkları için Haçlılar tarafından katledilen Boşnaklar, Osmanlı sonrası ise Birinci ve İkinci Dünya Savaşı ile 1992-1995 yıllarındaki savaşta, Sırp ve Hırvatların zulüm ve katliamlarına maruz kaldı
Tarihleri boyunca ``ya yok olmak`` ya da ``teslim olmak`` gibi iki seçenekle karşı karşıya kalan Boşnaklar, hep bir ``üçüncü yol`` buldular. Bu üçüncü yol, onların ayakta kalabilmesi, tarih sahnesinden silinmemesi için inançlarına ve bağımsızlıklarına sarılmaları oldu
Birinci ve İkinci Dünya Savaşı ve 1992-1995 yıllarındaki savaşta nüfusunun önemli kısmı katliamlara maruz kalan Boşnaklar, şimdi merhum Aliya İzzetbegoviç sayesinde, dünya sahnesinde tanınan bağımsız devletlerine ve bayraklarına sahip olmanın gururunu yaşıyor. Zor ve büyük acılar sonucu kazanılan bu özgürlüğün mimarı ``Bilge Kral`` Aliya İzzetbegoviç ise Bosna-Hersek`te ``her türlü anti propagandaya karşı`` hala halkının özlemle aradığı bir lider olma özelliğini koruyor
Aliya İzzetbegoviç, 1970`li yıllarda yayımladığı, Cezayir`den Bosna`ya, Fas`tan Endonezya`ya, Türkiye`den Pakistan`a uzanan İslam coğrafyasındaki tüm Müslümanlara hitap ettiği ``İslam Manifestosu`` ile büyük ses getirmişti
Aliya İzzetbegoviç`in ``İslam Manifestosu``nun yanı sıra ``Doğu-Batı Arasındaki İslam`` adlı eseri de özellikle 1970 ve 1980`li yıllarda başta Türkiye olmak üzere birçok İslam ülkesinde ses getiren ``başyapıt`` olmuştu
-Aliya`nın hayatı ve mücadelesi- Bosna-Hersek`in kuzeybatısındaki Bosanski Şamats şehrinde 1925 yılında dünyaya gelen ve babaannesi Üsküdarlı bir Türk olan Aliya İzzetbegoviç, Saraybosna`da 1943 yılında Alman Erkek Lisesi`ni bitirdi. Aliya İzzetbegoviç, İkinci Dünya Savaşı boyunca faşist ve Çetnik ideolojiye, daha sonra ise komünist ideoloji ve uygulamalarına karşı çıkarak Mladi Müslümani (Genç Müslümanlar) isimli, kolej ve üniversite öğrencilerinden oluşan, Bosnalı Müslümanları İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan biyolojik soykırımdan, savaş sonrasında ise manevi soykırımdan kurtarmak amacını güden teşkilatın kurucusu oldu
İlk kez 1946 yılında tutuklanan ve 1949 yılına dek hapiste kalan İzzetbegoviç, daha sonra 1970`li yıllarda kaleme aldığı ``İslam Manifestosu`` nedeniyle, ``Avrupa`nın ortasında radikal İslami bir cumhuriyet kurmak için çalıştığı`` iddiasıyla 12 Bosnalı aydınla birlikte 1983 yılında yargılandı ve 14 yıl hapis cezası aldı
Zor koşullarda hapis hayatını sürdüren Aliya İzzetbegoviç, 1988 yılının sonunda Yugoslavya hükümetinin ``sözlü muhalefet sebebiyle cezalandırılana tanınan aftan`` yararlanarak serbest kaldı
Ancak Aliya İzzetbegoviç, hapisten çıkarken ``ateşten gömleği`` giyme hazırlığı başlattı. Bosnalı Müslümanların, silahsız bir şekilde savaşla yüzleştikleri İkinci Dünya Savaşı`nda tecrübe edilen durumun tekrarını önlemek için Aliya İzzetbegoviç, 27 Mart 1990 tarihinde Demokratik Eylem Partisi`ni (SDA) kurdu
Yugoslavya`yı oluşturan 6 Cumhuriyetten biri olan Bosna-Hersek`te 18 Kasım 1990 tarihinde yapılan ilk çok partili seçimlerde Aliya İzzetbegoviç`in genel başkanlığını yaptığı SDA, parlamentodaki toplam 240 milletvekilliğinden 86`sını ve Bosna-Hersek Cumhuriyeti`nin başkanlığını kazanmıştı
Aliya İzzetbegoviç, önce Slovenya`nın, ardından Hırvatistan`ın Yugoslavya`dan bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, ``ya bağımsızlığı tercih edip bir bedel ödeyecek`` ya da o zamanki Yugoslavya`nın devlet başkanı olan Slobodan Miloşeviç`in ``ırkçı`` yönetimi altında, ülkesinin topraklarının parçalanmasına razı kalacaktı
Aliya İzzetbegoviç, bu zor durumu her zaman büyük saygı duyduğu halkının tercihine bıraktı ve 29 Şubat ile 1 Mart 1992 tarihlerinde ülkede referandum yapıldı. Halkın yüzde 63`ü referanduma katıldı ve Bosna-Hersek`in özerkliği ve bağımsızlığı lehine oy kullanıldı. Referandumu baz alan AB, 6 Nisan`da, ABD ise 7 Nisan 1992`de Bosna-Hersek`in bağımsızlığını tanıdı. Aynı gün, Bosnalı Sırpların siyasi lideri ve halen Lahey`deki uluslararası savaş suçları mahkemesinde yargılanan Radovan Karaciç ile Lahey`de yargılanırken 2006 yılında ölen Slobodan Miloşeviç, uluslararası arenada tanınan Bosna-Hersek`e karşı savaş başlattı
-``Zambaklar ülkesi`` cehenneme çevrildi- Hızla gelişen savaş sürecinde, Bosna-Hersek Başkanlığı, Bosna-Hersek Cumhuriyeti ordusunu ve savaş hükümetini kurma kararı aldı. Aliya İzzetbegoviç, 2 Mayıs 1992 günü, Başbakan Yardımcısı Zlatko Lagumciya ve kendisinin resmi tercümanı olan kızı Sabina ile Lizbon`da yapılan barış görüşmelerinden dönerken Saraybosna Havaalanı`nda Yugoslav ordusu (JNA) askerlerince esir alındı. Ancak Bosna ordusunun başarılı operasyonları sonucu esir alınan çok sayıda Yugoslav askerine karşılık İzzetbegoviç ve beraberindekiler serbest bırakıldı
Dünyanın gözleri önünde, ekmek sırasında, su sırasında, pazarda bulunan insanlar kitlesel şekilde katlediliyordu. Evler, camiler, tarihi eserler yıkılıyor, dünya güçleri bu olanları ancak izliyordu. En korkunç savaş günlerinde ülkesi her gün çocuklarını kaybederken, ülkesi kanlar içindeyken İzzetbegoviç, başkalarının ibadet yerlerine, sivillere, kadınlara asla dokunulmaması yönünde birliklerine emir veriyordu
-``Allah`a ant olsun ki; köle olmayacağız``- Birleşmiş Milletler`in koruması altındaki Srebrenitsa`da 8 bin insan Temmuz 1995`te katledilirken Aliya İzzetbegoviç, ``dünyanın sağır ve dilsiz`` haline isyan ediyor ve şu cümleleri kullanıyordu: "Her şeye kadir olan Allah`a ant olsun ki; köle olmayacağız. Ben Avrupa`ya giderken kafam önümde eğik gitmiyorum. Çünkü çocuk, kadın ve ihtiyar öldürmedik. Çünkü hiçbir kutsal yere saldırmadık. Oysa, onlar bunların tamamını yaptı hem de Batı`nın gözü önünde; Batı medeniyeti adına. Nefrete nefretle cevap vermeyin. Bosna için nefret çıkmaz sokaktır. Nefret sadece bizim ruhlarımızı zedelemiyor, Bosna`nın özünü de zedeliyor...`` Avrupa`nın en büyük 4`üncü silahlı gücüne sahip Yugoslav ordusuna karşı 3 yıl boyunca el yapımı silahlarla direnen Bosnalıların arasında Sırplar, Hırvatlar da bulunuyordu. Bosna-Hersek halkı, Aliya İzzetbegoviç önderliğinde 21 Kasım 1995 tarihinde imzalanan Dayton Antlaşması ile devletlerini devam ettirmeyi başardı
Halkına uluslararası arenada tanınan bir devlet ve bayrak bırakan Aliya İzzetbegoviç, dünya güçleri tarafından imzalanan bu anlaşma ile bir kez daha, Bosna-Hersek`in siyasi sınırlarını korumayı başardı
Ömrünün sonuna kadar, ülkesini, ülkesinin kurumlarını kuvvetlendirmek, mültecilerin dönüşünü sağlamak, işlenen savaş suçlarının mahkemeye taşınmasını sağlamak, daha iyi uluslararası ilişkiler kurmak ve insan haklarının yayılması için mücadele eden Aliya İzzetbegoviç, sağlık durumu kötü olmasına rağmen, savaştan sonraki dört yıl boyunca da ülkenin kalkınmasına önemli katkılarda bulundu
Sağlık durumundan dolayı, Ekim 2000`de, Bosna-Hersek Devlet Başkanlığı görevinden çekilen Aliya İzzetbegoviç, 10 Eylül 2003 tarihinde 78 yaşındayken evinde düşerek iç kanaması geçirdi ve 4 kaburgası kırıldı. Bunun üzerine oğlu Bakir İzzetbegoviç tarafından Koşevo Hastanesi`ne kaldırıldı
Hastanede yapılan müdahalelere rağmen ``Bilge Kral`` Aliya İzzetbegoviç, 19 Ekim 2003 tarihinde Pazar günü saat 15.00 sularında hayata gözlerini yumdu
-``Bilge Kral``dan özlü sözler- -``Saldırganlık ve onun sonuçları, cömert sadakalarla ortadan kaldırılamaz`` -``Bize yapılan soykırımı unutursak bunu bir daha yaşamaya mecburuz, size asla intikam peşinden koşun demiyorum, ama yapılanları da asla unutmayın`` -``Bizler insan olmaya ve insan kalmaya çalıştık ve başarılı olduk. Ancak bunu onlardan (Sırplardan) dolayı yapmadığımızın altını çizmeliyim. Kendimizden dolayı insan kalmaya çalıştık, onlardan dolayı değil. Onlara hiçbir şey borçlu değiliz. İnsan olmak ve insan kalmak, Allah`a ve kendimize karşı sorumluluğumuzdur. Onlara karşı değil." -``Hiç kimse intikam peşinde koşmamalı, sadece adaleti aramalıdır. Çünkü intikam sonu olmayan kötülüklerin de kapısını açar. Geçmişi unutmayın, ama onunla da yaşamayın.`` -``İlerlemiş yaşıma rağmen, ümit ediyorum ki, halkımın özgürlüğe ve kurtuluşa ulaştığını görecek kadar yaşayacağım. 70 yaşındayım ve önümüzde daha uzunca bir yol var. Kişiler ölür, halklar yaşar. Mücadelemiz bana bağlı değildir. Önemli olan da bu, sancağı binlerce insan taşıyor...`` -``Artık bitmesi gerektiği için biten yüzyılın adı şiddet yüzyılıdır. Önümüzde yepyeni bir yüzyıl, yeni bir bin yıl ve tabii ki yeni imkanlar ve riskler vardır`` -``Bu günleri gösteren yüce Allah`a hamd ediyorum. Tarihimizi kanımızla yazdık. Evlerimiz yakılıp yıkıldı. Düşmanlarımız mert değildi, alçakça katliamlar yaptılar. Yapılan katliamları dünya, şimdilerde ortaya çıkartılan toplu mezarlardan anlamaktadır. Bu gerçekleri haykırmıştık, duyan olmamıştı. Tüm acılara rağmen çok şükür ayaktayız. Yıkılan ev ve camilerimizi yeniden inşa ettik. Şehitlerimizi rahmetle anıyoruz. Onlarla inşallah cennette buluşacağız, onları Allah`ın ve meleklerinin huzurunda şanlı direnişlerinden dolayı kutlayacağız. Gelinen noktada her şey bitmiş değil, yeni başlıyoruz. Başlattığımız mücadelede eksiklikler olmasına rağmen bir yerlere geldik. Bundan sonra görev sizlerindir. İlerleyen yaşım ve sıhhatim nedeniyle aktif siyaseti bırakıyor, bir nefer olarak ömrümü halkıma hizmet etmek isteyen siyasilere destekle yaşayacağım. Allah`a hamd ediyorum ki bugün elimdeki dalgalanan bayrağı teslim edeceğim inanmış yüz binler var. Artık Bosna-Hersek hür ve bayrağımız kendi topraklarımızda dalgalanıyor. Selam sana ey halkım. İmanınıza, bayrağınıza ve devletinize sımsıkı sarılın." (ÖMR-ŞP)
Kaynak: AA
Osmanlı öncesi, Hristiyanlığın ``Tek tanrı inancını kabul eden``, Bogomil mezhebine inandıkları için Haçlılar tarafından katledilen Boşnaklar, Osmanlı sonrası ise Birinci ve İkinci Dünya Savaşı ile 1992-1995 yıllarındaki savaşta, Sırp ve Hırvatların zulüm ve katliamlarına maruz kaldı
Tarihleri boyunca ``ya yok olmak`` ya da ``teslim olmak`` gibi iki seçenekle karşı karşıya kalan Boşnaklar, hep bir ``üçüncü yol`` buldular. Bu üçüncü yol, onların ayakta kalabilmesi, tarih sahnesinden silinmemesi için inançlarına ve bağımsızlıklarına sarılmaları oldu
Birinci ve İkinci Dünya Savaşı ve 1992-1995 yıllarındaki savaşta nüfusunun önemli kısmı katliamlara maruz kalan Boşnaklar, şimdi merhum Aliya İzzetbegoviç sayesinde, dünya sahnesinde tanınan bağımsız devletlerine ve bayraklarına sahip olmanın gururunu yaşıyor. Zor ve büyük acılar sonucu kazanılan bu özgürlüğün mimarı ``Bilge Kral`` Aliya İzzetbegoviç ise Bosna-Hersek`te ``her türlü anti propagandaya karşı`` hala halkının özlemle aradığı bir lider olma özelliğini koruyor
Aliya İzzetbegoviç, 1970`li yıllarda yayımladığı, Cezayir`den Bosna`ya, Fas`tan Endonezya`ya, Türkiye`den Pakistan`a uzanan İslam coğrafyasındaki tüm Müslümanlara hitap ettiği ``İslam Manifestosu`` ile büyük ses getirmişti
Aliya İzzetbegoviç`in ``İslam Manifestosu``nun yanı sıra ``Doğu-Batı Arasındaki İslam`` adlı eseri de özellikle 1970 ve 1980`li yıllarda başta Türkiye olmak üzere birçok İslam ülkesinde ses getiren ``başyapıt`` olmuştu
-Aliya`nın hayatı ve mücadelesi- Bosna-Hersek`in kuzeybatısındaki Bosanski Şamats şehrinde 1925 yılında dünyaya gelen ve babaannesi Üsküdarlı bir Türk olan Aliya İzzetbegoviç, Saraybosna`da 1943 yılında Alman Erkek Lisesi`ni bitirdi. Aliya İzzetbegoviç, İkinci Dünya Savaşı boyunca faşist ve Çetnik ideolojiye, daha sonra ise komünist ideoloji ve uygulamalarına karşı çıkarak Mladi Müslümani (Genç Müslümanlar) isimli, kolej ve üniversite öğrencilerinden oluşan, Bosnalı Müslümanları İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan biyolojik soykırımdan, savaş sonrasında ise manevi soykırımdan kurtarmak amacını güden teşkilatın kurucusu oldu
İlk kez 1946 yılında tutuklanan ve 1949 yılına dek hapiste kalan İzzetbegoviç, daha sonra 1970`li yıllarda kaleme aldığı ``İslam Manifestosu`` nedeniyle, ``Avrupa`nın ortasında radikal İslami bir cumhuriyet kurmak için çalıştığı`` iddiasıyla 12 Bosnalı aydınla birlikte 1983 yılında yargılandı ve 14 yıl hapis cezası aldı
Zor koşullarda hapis hayatını sürdüren Aliya İzzetbegoviç, 1988 yılının sonunda Yugoslavya hükümetinin ``sözlü muhalefet sebebiyle cezalandırılana tanınan aftan`` yararlanarak serbest kaldı
Ancak Aliya İzzetbegoviç, hapisten çıkarken ``ateşten gömleği`` giyme hazırlığı başlattı. Bosnalı Müslümanların, silahsız bir şekilde savaşla yüzleştikleri İkinci Dünya Savaşı`nda tecrübe edilen durumun tekrarını önlemek için Aliya İzzetbegoviç, 27 Mart 1990 tarihinde Demokratik Eylem Partisi`ni (SDA) kurdu
Yugoslavya`yı oluşturan 6 Cumhuriyetten biri olan Bosna-Hersek`te 18 Kasım 1990 tarihinde yapılan ilk çok partili seçimlerde Aliya İzzetbegoviç`in genel başkanlığını yaptığı SDA, parlamentodaki toplam 240 milletvekilliğinden 86`sını ve Bosna-Hersek Cumhuriyeti`nin başkanlığını kazanmıştı
Aliya İzzetbegoviç, önce Slovenya`nın, ardından Hırvatistan`ın Yugoslavya`dan bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, ``ya bağımsızlığı tercih edip bir bedel ödeyecek`` ya da o zamanki Yugoslavya`nın devlet başkanı olan Slobodan Miloşeviç`in ``ırkçı`` yönetimi altında, ülkesinin topraklarının parçalanmasına razı kalacaktı
Aliya İzzetbegoviç, bu zor durumu her zaman büyük saygı duyduğu halkının tercihine bıraktı ve 29 Şubat ile 1 Mart 1992 tarihlerinde ülkede referandum yapıldı. Halkın yüzde 63`ü referanduma katıldı ve Bosna-Hersek`in özerkliği ve bağımsızlığı lehine oy kullanıldı. Referandumu baz alan AB, 6 Nisan`da, ABD ise 7 Nisan 1992`de Bosna-Hersek`in bağımsızlığını tanıdı. Aynı gün, Bosnalı Sırpların siyasi lideri ve halen Lahey`deki uluslararası savaş suçları mahkemesinde yargılanan Radovan Karaciç ile Lahey`de yargılanırken 2006 yılında ölen Slobodan Miloşeviç, uluslararası arenada tanınan Bosna-Hersek`e karşı savaş başlattı
-``Zambaklar ülkesi`` cehenneme çevrildi- Hızla gelişen savaş sürecinde, Bosna-Hersek Başkanlığı, Bosna-Hersek Cumhuriyeti ordusunu ve savaş hükümetini kurma kararı aldı. Aliya İzzetbegoviç, 2 Mayıs 1992 günü, Başbakan Yardımcısı Zlatko Lagumciya ve kendisinin resmi tercümanı olan kızı Sabina ile Lizbon`da yapılan barış görüşmelerinden dönerken Saraybosna Havaalanı`nda Yugoslav ordusu (JNA) askerlerince esir alındı. Ancak Bosna ordusunun başarılı operasyonları sonucu esir alınan çok sayıda Yugoslav askerine karşılık İzzetbegoviç ve beraberindekiler serbest bırakıldı
Dünyanın gözleri önünde, ekmek sırasında, su sırasında, pazarda bulunan insanlar kitlesel şekilde katlediliyordu. Evler, camiler, tarihi eserler yıkılıyor, dünya güçleri bu olanları ancak izliyordu. En korkunç savaş günlerinde ülkesi her gün çocuklarını kaybederken, ülkesi kanlar içindeyken İzzetbegoviç, başkalarının ibadet yerlerine, sivillere, kadınlara asla dokunulmaması yönünde birliklerine emir veriyordu
-``Allah`a ant olsun ki; köle olmayacağız``- Birleşmiş Milletler`in koruması altındaki Srebrenitsa`da 8 bin insan Temmuz 1995`te katledilirken Aliya İzzetbegoviç, ``dünyanın sağır ve dilsiz`` haline isyan ediyor ve şu cümleleri kullanıyordu: "Her şeye kadir olan Allah`a ant olsun ki; köle olmayacağız. Ben Avrupa`ya giderken kafam önümde eğik gitmiyorum. Çünkü çocuk, kadın ve ihtiyar öldürmedik. Çünkü hiçbir kutsal yere saldırmadık. Oysa, onlar bunların tamamını yaptı hem de Batı`nın gözü önünde; Batı medeniyeti adına. Nefrete nefretle cevap vermeyin. Bosna için nefret çıkmaz sokaktır. Nefret sadece bizim ruhlarımızı zedelemiyor, Bosna`nın özünü de zedeliyor...`` Avrupa`nın en büyük 4`üncü silahlı gücüne sahip Yugoslav ordusuna karşı 3 yıl boyunca el yapımı silahlarla direnen Bosnalıların arasında Sırplar, Hırvatlar da bulunuyordu. Bosna-Hersek halkı, Aliya İzzetbegoviç önderliğinde 21 Kasım 1995 tarihinde imzalanan Dayton Antlaşması ile devletlerini devam ettirmeyi başardı
Halkına uluslararası arenada tanınan bir devlet ve bayrak bırakan Aliya İzzetbegoviç, dünya güçleri tarafından imzalanan bu anlaşma ile bir kez daha, Bosna-Hersek`in siyasi sınırlarını korumayı başardı
Ömrünün sonuna kadar, ülkesini, ülkesinin kurumlarını kuvvetlendirmek, mültecilerin dönüşünü sağlamak, işlenen savaş suçlarının mahkemeye taşınmasını sağlamak, daha iyi uluslararası ilişkiler kurmak ve insan haklarının yayılması için mücadele eden Aliya İzzetbegoviç, sağlık durumu kötü olmasına rağmen, savaştan sonraki dört yıl boyunca da ülkenin kalkınmasına önemli katkılarda bulundu
Sağlık durumundan dolayı, Ekim 2000`de, Bosna-Hersek Devlet Başkanlığı görevinden çekilen Aliya İzzetbegoviç, 10 Eylül 2003 tarihinde 78 yaşındayken evinde düşerek iç kanaması geçirdi ve 4 kaburgası kırıldı. Bunun üzerine oğlu Bakir İzzetbegoviç tarafından Koşevo Hastanesi`ne kaldırıldı
Hastanede yapılan müdahalelere rağmen ``Bilge Kral`` Aliya İzzetbegoviç, 19 Ekim 2003 tarihinde Pazar günü saat 15.00 sularında hayata gözlerini yumdu
-``Bilge Kral``dan özlü sözler- -``Saldırganlık ve onun sonuçları, cömert sadakalarla ortadan kaldırılamaz`` -``Bize yapılan soykırımı unutursak bunu bir daha yaşamaya mecburuz, size asla intikam peşinden koşun demiyorum, ama yapılanları da asla unutmayın`` -``Bizler insan olmaya ve insan kalmaya çalıştık ve başarılı olduk. Ancak bunu onlardan (Sırplardan) dolayı yapmadığımızın altını çizmeliyim. Kendimizden dolayı insan kalmaya çalıştık, onlardan dolayı değil. Onlara hiçbir şey borçlu değiliz. İnsan olmak ve insan kalmak, Allah`a ve kendimize karşı sorumluluğumuzdur. Onlara karşı değil." -``Hiç kimse intikam peşinde koşmamalı, sadece adaleti aramalıdır. Çünkü intikam sonu olmayan kötülüklerin de kapısını açar. Geçmişi unutmayın, ama onunla da yaşamayın.`` -``İlerlemiş yaşıma rağmen, ümit ediyorum ki, halkımın özgürlüğe ve kurtuluşa ulaştığını görecek kadar yaşayacağım. 70 yaşındayım ve önümüzde daha uzunca bir yol var. Kişiler ölür, halklar yaşar. Mücadelemiz bana bağlı değildir. Önemli olan da bu, sancağı binlerce insan taşıyor...`` -``Artık bitmesi gerektiği için biten yüzyılın adı şiddet yüzyılıdır. Önümüzde yepyeni bir yüzyıl, yeni bir bin yıl ve tabii ki yeni imkanlar ve riskler vardır`` -``Bu günleri gösteren yüce Allah`a hamd ediyorum. Tarihimizi kanımızla yazdık. Evlerimiz yakılıp yıkıldı. Düşmanlarımız mert değildi, alçakça katliamlar yaptılar. Yapılan katliamları dünya, şimdilerde ortaya çıkartılan toplu mezarlardan anlamaktadır. Bu gerçekleri haykırmıştık, duyan olmamıştı. Tüm acılara rağmen çok şükür ayaktayız. Yıkılan ev ve camilerimizi yeniden inşa ettik. Şehitlerimizi rahmetle anıyoruz. Onlarla inşallah cennette buluşacağız, onları Allah`ın ve meleklerinin huzurunda şanlı direnişlerinden dolayı kutlayacağız. Gelinen noktada her şey bitmiş değil, yeni başlıyoruz. Başlattığımız mücadelede eksiklikler olmasına rağmen bir yerlere geldik. Bundan sonra görev sizlerindir. İlerleyen yaşım ve sıhhatim nedeniyle aktif siyaseti bırakıyor, bir nefer olarak ömrümü halkıma hizmet etmek isteyen siyasilere destekle yaşayacağım. Allah`a hamd ediyorum ki bugün elimdeki dalgalanan bayrağı teslim edeceğim inanmış yüz binler var. Artık Bosna-Hersek hür ve bayrağımız kendi topraklarımızda dalgalanıyor. Selam sana ey halkım. İmanınıza, bayrağınıza ve devletinize sımsıkı sarılın." (ÖMR-ŞP)