Büyük çarpışma gerçekleşti
İsviçre'deki CERN laboratuvarlarında merakla beklenen büyük çarpışma deneyi sonunda yapıldı. Korkulan olmadı...
Dünyanın en büyük atomaltı parçacık çarpıştırıcısı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'yla yapılan deneyde protonlar rekor bir güçle birbirlerine çarptırılarak, kainatın oluşumuna yol açtığı sanılan 'Büyük Patlama'nın bir benzeri yaratıldı. Deneyin kontrolden çıkması halinde, açığa çıkacak bu enerjinin dünyayı yerle bir etmesine yönelik 'korkular' da böylece son bulmuş oldu.
İsviçre’nin Cenevre kentindeki Avrupa Nükleer Araştırma Teşkilatı (CERN) tesislerinde bu sabah deneyin başlamasının ardından bir hata sinyali alınmış ve sistemler öğleden sonra yine çalıştırılarak deneye devam edilmişti.
7 TERALEKTRAVOLT GÜÇ
Evrenin varoluş şeklini anlamaya yönelik dev deneyde, proton hüzmeleri, 27 kilometrelik oval tünelde her iki yöne doğru harekete geçirilip hızlandırıldı ve sonunda çarpıştırıldı. 7 TeV (teralektravolt) gücündeki çarpışmada atomaltı parçacıklarından oluşan hüzmeler neredeyse ışık hızına ulaştı.
CERN Genel Direktörü Rolf-Dieter Heuer, yaptığı açıklamada, deneyden ancak aylar sonra bilimsel keşiflerin yapılabileceğini söyledi. Bilgisayarların, çarpışmalar sonucu ortaya çıkan muazzam miktardaki veriyi çözümlemek zorunda kalacak olmalarını gecikmenin nedenleri arasında sayan Heuer, araştırmacıların, 2010 yılının sonunda bilim adamlarının evrenin yüzde 26’sını oluşturduğuna inandıkları karanlık madde hakkında keşifler yapacaklarını ümit ettiklerini belirtti.
KAYIP KÜTLE
Bilim adamları, uzak galaksilerdeki ışık bükülmesi ve olduğu varsayılan kayıp kütleyi açıklamak amacıyla kuramsallaştırılan karanlık maddenin, galaksilerin daha hızlı dönmesini sağladığına inanıyor. Ancak yüzde 4’ü görünebilir maddeden oluşan evrenin geriye kalan yüzde 70’lik kısmını oluşturan "karanlık enerji" adı verilen farklı bir oluşumun ise uzay ve zaman arasında eşit olarak dağılmış boşlukla ilişkili olduğu düşünülüyor.
Karanlık enerjinin evrenin genişlemesini hızlandırdığına inandıklarını ifade eden bilim adamları, CERN çarpıştırıcısıyla yapılacak deneyin uzay ve zamandaki gizli boyutlara da ışık tutacağı, bu alanda da yeni keşifler yapılmasına imkan sağlayabileceği görüşünü dile getiriyor.
Yüzyılın deneyi olarak nitelenen ve kimi bilim insanlarının da “Oluşturacağı kara delikle dünyanın sonunu getirecek” teorilerisiyle mahkeme kararıyla durdurmaya çalıştığı ‘büyük patlama’, dün İsviçre’deki bilim merkezi CERN’de başarıyla gerçekleştirildi. Yerin 100 metre altında 27 kilometrelik oval tünelde, iki proton ışını, ışık hızına yaklaşan rekor hıza ulaştırılarak çarpıştırılınca bugüne kadarki en büyük enerji olan 3.5 tera elekton volt enerji açığa çıktı. Çarpışma sonrasında ortaya çıkan, fizik modellerinin temelini oluşturan ve maddeye kütle özelliğini veren ‘Higgs’ parçacığını gözlemleyecek olan bilim insanlarının, fizik kuramlarını değiştirebilecek atom, molekül ve canlı yapısının nasıl oluştuğuna dair yeni sonuçlar elde etmesi bekleniyor.
DENEY ADANA’DAN DA İZLENDİ
Bilim insanları, ‘büyük patlama’ deneyinde, evrenin doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor. Çarpışmada, temel element parçacıkları, atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşmeye başlamadan önce meydana gelen “büyük patlama” anındaki koşulların oluşturulması öngörülüyordu. CERN sözcüsü, bilim adamı Paola Catapano, “Bu yeni bir çağın başlangıcıdır” dedi. CERN’deki deneyi Adana Çukurova Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü öğrencileri video konferans yöntemi ile canlı yayında izledi.
Bilimin rüyası gerçek oldu
CERN’de görevli tek Türk olan Dr. Bilge Demirköz çarpışma anında yaşadıklarını şöyle anlattı: “Alkışlamaktan ellerim yoruldu... Herkes coşkuyla birbirine sarıldı. Makine süper çalıştı. Tüm dünyaya veri akışı sağlıyoruz. Dört dedektörde de aynı anda gözlem yapabiliyoruz. Bilimin rüyası gerçek oldu. İnsanlığın, bilim ile geldiği son nokta. Beklenen enerji seviyesinin üç katına çıktık. Üç yıl sonra ise iki katına çıkacağız. Şimdi iki yıl aynı noktada kalıp veri toplayacağız.”
Bebek evrenin fotoğrafı
Bu deneyle, evrenin oluşumunu sağlayan ‘büyük patlama’dan (Big Bang) sonra ortaya çıkan büyük enerji yoğunluğunu tekrar yaratarak evrenin oluşumunun anlaşılması amaçlanıyor. Maddeye kütle özelliğini veren ‘Higgs’ parçacığı da tekrar ortaya çıkarılıp gözlemlenebilecek. Deney bir anlamda bebek evrenin fotoğrafını çekmek anlamına gelecek.
İsviçre’nin Cenevre kentindeki Avrupa Nükleer Araştırma Teşkilatı (CERN) tesislerinde bu sabah deneyin başlamasının ardından bir hata sinyali alınmış ve sistemler öğleden sonra yine çalıştırılarak deneye devam edilmişti.
7 TERALEKTRAVOLT GÜÇ
Evrenin varoluş şeklini anlamaya yönelik dev deneyde, proton hüzmeleri, 27 kilometrelik oval tünelde her iki yöne doğru harekete geçirilip hızlandırıldı ve sonunda çarpıştırıldı. 7 TeV (teralektravolt) gücündeki çarpışmada atomaltı parçacıklarından oluşan hüzmeler neredeyse ışık hızına ulaştı.
CERN Genel Direktörü Rolf-Dieter Heuer, yaptığı açıklamada, deneyden ancak aylar sonra bilimsel keşiflerin yapılabileceğini söyledi. Bilgisayarların, çarpışmalar sonucu ortaya çıkan muazzam miktardaki veriyi çözümlemek zorunda kalacak olmalarını gecikmenin nedenleri arasında sayan Heuer, araştırmacıların, 2010 yılının sonunda bilim adamlarının evrenin yüzde 26’sını oluşturduğuna inandıkları karanlık madde hakkında keşifler yapacaklarını ümit ettiklerini belirtti.
KAYIP KÜTLE
Bilim adamları, uzak galaksilerdeki ışık bükülmesi ve olduğu varsayılan kayıp kütleyi açıklamak amacıyla kuramsallaştırılan karanlık maddenin, galaksilerin daha hızlı dönmesini sağladığına inanıyor. Ancak yüzde 4’ü görünebilir maddeden oluşan evrenin geriye kalan yüzde 70’lik kısmını oluşturan "karanlık enerji" adı verilen farklı bir oluşumun ise uzay ve zaman arasında eşit olarak dağılmış boşlukla ilişkili olduğu düşünülüyor.
Karanlık enerjinin evrenin genişlemesini hızlandırdığına inandıklarını ifade eden bilim adamları, CERN çarpıştırıcısıyla yapılacak deneyin uzay ve zamandaki gizli boyutlara da ışık tutacağı, bu alanda da yeni keşifler yapılmasına imkan sağlayabileceği görüşünü dile getiriyor.
Yüzyılın deneyi olarak nitelenen ve kimi bilim insanlarının da “Oluşturacağı kara delikle dünyanın sonunu getirecek” teorilerisiyle mahkeme kararıyla durdurmaya çalıştığı ‘büyük patlama’, dün İsviçre’deki bilim merkezi CERN’de başarıyla gerçekleştirildi. Yerin 100 metre altında 27 kilometrelik oval tünelde, iki proton ışını, ışık hızına yaklaşan rekor hıza ulaştırılarak çarpıştırılınca bugüne kadarki en büyük enerji olan 3.5 tera elekton volt enerji açığa çıktı. Çarpışma sonrasında ortaya çıkan, fizik modellerinin temelini oluşturan ve maddeye kütle özelliğini veren ‘Higgs’ parçacığını gözlemleyecek olan bilim insanlarının, fizik kuramlarını değiştirebilecek atom, molekül ve canlı yapısının nasıl oluştuğuna dair yeni sonuçlar elde etmesi bekleniyor.
DENEY ADANA’DAN DA İZLENDİ
Bilim insanları, ‘büyük patlama’ deneyinde, evrenin doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor. Çarpışmada, temel element parçacıkları, atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşmeye başlamadan önce meydana gelen “büyük patlama” anındaki koşulların oluşturulması öngörülüyordu. CERN sözcüsü, bilim adamı Paola Catapano, “Bu yeni bir çağın başlangıcıdır” dedi. CERN’deki deneyi Adana Çukurova Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü öğrencileri video konferans yöntemi ile canlı yayında izledi.
Bilimin rüyası gerçek oldu
CERN’de görevli tek Türk olan Dr. Bilge Demirköz çarpışma anında yaşadıklarını şöyle anlattı: “Alkışlamaktan ellerim yoruldu... Herkes coşkuyla birbirine sarıldı. Makine süper çalıştı. Tüm dünyaya veri akışı sağlıyoruz. Dört dedektörde de aynı anda gözlem yapabiliyoruz. Bilimin rüyası gerçek oldu. İnsanlığın, bilim ile geldiği son nokta. Beklenen enerji seviyesinin üç katına çıktık. Üç yıl sonra ise iki katına çıkacağız. Şimdi iki yıl aynı noktada kalıp veri toplayacağız.”
Bebek evrenin fotoğrafı
Bu deneyle, evrenin oluşumunu sağlayan ‘büyük patlama’dan (Big Bang) sonra ortaya çıkan büyük enerji yoğunluğunu tekrar yaratarak evrenin oluşumunun anlaşılması amaçlanıyor. Maddeye kütle özelliğini veren ‘Higgs’ parçacığı da tekrar ortaya çıkarılıp gözlemlenebilecek. Deney bir anlamda bebek evrenin fotoğrafını çekmek anlamına gelecek.