Rusya'nin Afrika'da Nüfuzunu Artirma Planlari Karsisinda Cezayir'in Tutumu Ne Olur?
Afrika'nin Sahel bölgesinde Fransiz varligina karsi tepkiler artarken bölgedeki güç dengesinin degismesi adina Moskova ile Cezayir arasindaki istisnai stratejik ortakligin kullanilmasi varsayimlari gündeme geliyor Siyasi isler uzmani Ekrem Harif: 'CezayirRus yakinlasmasi, Afrika'nin Fransiz nüfuzundan kurtulma yolu olabilir ancak CezayirWagnerMali üçlü koalisyonunun olusmasi pek olasi degil' Siyaset bilimi profesörü Mahkuf Kahi: 'Rusya'nin çikarlari ile Cezayir'inkiler ayni degil. Iki ülke arasindaki stratejik iliskin Moskova'nin bölgedeki rolünü belirlemiyor. Rusya, Libya'da baskent Trablus'un mesruiyetini savunan Cezayir'in aksine Hafter'i destekliyor'
ABBAS MEYMUN - Afrika kitasindaki Sahel halklarinin Fransiz varligina yönelik tepkilerinin gölgesinde Rusya'nin Cezayir'in is birligiyle bölgede nüfuzunu artirma ihtimaline iliskin varsayimlar gündeme geliyor. Ancak uzmanlar bölgede Cezayir-Rusya koordinasyonunu pek olasi görmüyor.
Afrika'da batida Atlantik Okyanusu'ndan doguda Kizildeniz'e uzanan ve Senegal, Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer, Nijerya, Çad, Sudan ve Eritre'yi kapsayan Sahel bölgesindeki Fransiz varligi bir süredir buradaki halklarin tepkisini çekiyor.
Mali'nin baskenti Bamako'da yaklasik 2 yildir cuma günleri düzenlenen gösterilerde, ülkedeki Fransiz güçlerinin ayrilmasi yönündeki talepler dile getiriliyor. Bu gösterilerde zaman zaman eylemcilerin Rus bayragi tasidigi ifade ediliyor.
Diger bir Sahel ülkesi Burkina Faso'da ise geçen hafta Kaya sehrindeki eylemciler, Nijer'e dogru ilerleyen Fransiz askeri konvoyunun geçisini engelledi.
Yerel basindaki haberlere göre, Fransiz askerlerinin terörist gruplara yardim ettigini düsünen bölge sakinleri, Fransiz askeri konvoyunun geçisine izin vermedi.
Kaya Belediye Baskani Laurent Kontogom'un aracilik yapmasina ragmen geçisine izin verilmeyen Fransiz konvoyu, geri çekilmek ve Kaya'ya yaklasik 5 kilometre uzakliktaki eski bir tas ocagina siginmak zorunda kaldi.
Sahel ülkeleri halklari arasinda Fransa'nin temel görevi olan terör örgütleriyle mücadelede basarisiz olduguna iliskin genel bir kanaatin yayildigi gözleniyor.
Bununla birlikte Paris'in "Afrika kitasinin servetini yagmalamakla suçlanan" nüfuzunu korumak için bölgede mümkün oldukça uzun süre kalmak adina "teröristleri destekledigine" iliskin süphelerin de arttigi ifade ediliyor.
Fransa, 2013 basinda Mali'deki "Serval" isimli askeri harekatin ardindan 1 Agustos 2014'te Sahel'de "Barkhane Operasyonu"nu baslatti. Fransa'nin bu operasyon kapsaminda Sahel bölgesindeki Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'da 5 bin 100 askeri bulunuyor.
- Bölgede Rusya'nin artan varligi
Fransa'nin Birlesmis Milletler Çok Boyutlu Entegre Istikrar Misyonu (MINUSCA) bünyesinde Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki (OAC) askeri varligini sona erdirme kararinin ardindan Rusya 2016'dan bu yana bu ülkede önemli bir oyuncu halini almaya basladi.
Moskova, 2019'dan bu yana Fransa'nin geleneksel nüfuz sahnesi olan Sahel ülkelerinde "Barkhane Operasyonu"nun imajinin çöküsünden yararlanarak birtakim ciddi atilimlarda bulundu.
Fransa ile Mali'deki geçis hükümeti arasinda yasanan gerilimin tirmanmasiyla son haftalarda Moskova ile Bamako arasindaki temaslar da artti.
Bu gelismelerle es zamanli olarak resmi olmayan bazi kaynaklarda, Mali hükümeti ile Rus parali asker gücü Wagner Grubu'nun bir güvenlik anlasmasi imzalanmasi kapsaminda ciddi müzakerelerin yürütüldügüne iliskin iddialar yer aldi.
- Cezayir'in Mali'ye destegi
Cezayir yönetimi, Mali'de Agustos 2020'de yasanan darbeden bu yana ülkeye ve halkina yönelik destegini ifade ederken Paris ile Bamako arasinda iliskilerde gerginlik yasandi.
Ülkenin "hassas dönemi" olarak degerlendirdigi bu zamanda Mali makamlarini ve halkini destekleyen Cezayir, darbenin ardindan tesis edilen geçis döneminin mümkün olan en kisa süreyle kisitli kalmasi çagrisinda bulundu.
Mali ve Cezayir'in Fransa ile iliskileri, Fransa Cumhurbaskani Emmanuel Macron'un açiklamalari nedeniyle benzeri görülmemis gerilemeye tanik oldu.
Macron'un 2 Ekim'de Le Monde gazetesinde yayimlanan "Cezayir'in sömürge tarihini Fransa nefreti üzerine insa ettigi" seklindeki sözleri ülkede hem resmi hem sivil kanattan tepkiyle karsilandi.
Cezayir yönetimi, açiklamalarin ardindan 3 Ekim'de hava sahasini Fransiz askeri uçaklarina kapatti ve ardindan Cezayir'in Paris Büyükelçisi Muhammed Anter Davud'u istisare için ivedilikle ülkeye çagirdi.
Son olarak Fransa Disisleri Bakani Jean-Yves Le Drian 8 Aralik'ta gerçeklestirdigi ziyaretinde ülkesinin Cezayir ile aralarindaki buzlari eritmeyi ve yanlis anlasilmayi ortadan kaldirmayi arzuladigini açikladi.
Öte yandan Fransa Cumhurbaskani Macron'un Mali hükümetini hedef alan sözleri de iki ülke arasinda gerilime yol açti.
Fransa'nin Bamako Büyükelçisi M. Joel Meyer 6 Ekim'de Macron'un Mali hükümetine yönelik sözleri nedeniyle Mali Disisleri Bakanligina çagrildi.
- Mali-Rusya diplomatik faaliyetleri
Cezayir ve Mali'nin Fransa ile iliskilerinin kötülesmesi, Rusya'nin Mali geçis hükümetine yönelik diplomatik destegiyle denk düsüyor.
Fransa'nin Wagner parali askerleriyle bir anlasma imzalamasi halinde Mali hükümetine yönelik yaptirim uygulayacagina iliskin baski ve tehditlerine ragmen Bamako, Moskova ile diplomatik faaliyetlerini yogunlastirdi. Mali Disisleri Bakani Abdoulaye Diop 11 Kasim'da Moskova'yi ziyaret etti, 23 Kasim'da ise Diop Rusya'nin Bamako Büyükelçisini kabul etti.
Diop, Rus mevkidasi Sergey Lavrov ile gerçeklestirdigi basin toplantisinda, "Ülkemiz ne zaman zor bir durumla karsi karsiya kalsa Rusya yanimizda oldu, bize yardim etti ve destekledi. Su anda çok zor ve karmasik bir durumdan geçiyoruz, bu yüzden dostlarimizdan yardim isteyebiliriz." ifadelerini kullandi.
Sahel'de Fransa'ya karsi tepkiler artarken bölgedeki dengelerin degisimi için Moskova ile Cezayir arasindaki istisnai stratejik ortakligin kullanilmasinin ihtimal dahilinde olup olamayacagi akillara geliyor.
- Üçlü koalisyon ihtimali
Cezayir ve Rusya'nin, Fransa'nin aksine Mali'deki geçis hükümetine yönelik tutumlarinin uyumu, 1960'lardan bu yana istisnai stratejik bir iliski içinde olan Cezayir ile Moskova arasinda yakinlasma ya da koordinasyon olasiliginin kapisini araliyor.
Sahel'de Cezayir'in karsilamasiyla muhtemel bir Rus varligi yaklasimina iliskin söylemler mantiga yakin görünse de iki ülkenin dis politika seçimleri bu söylemlerin tam tersine isaret ediyor.
Siyasi isler uzmani Ekrem Harif, AA muhabirine yaptigi açiklamada, "Cezayir-Rus yakinlasmasi, Afrika'nin Fransiz nüfuzundan kurtulma yolu olabilir ancak Cezayir-Wagner-Mali üçlü koalisyonunun olusmasi pek olasi degil." degerlendirmesinde bulundu.
"Sahel ya da Mali'de Rus varligindan söz edemeyiz, çünkü bahse mevzu olan Wagner grubu Rusya'yi resmi olarak temsil etmiyor." diyen Harif, Libya'da mesru otoriteye karsi savasan ülkenin dogusundaki gayrimesru silahli milislerin lideri Halife Hafter yaninda savastigi için Wagner'in, Libya krizinde Cezayir'e neredeyse düsman oldugunu söyledi.
Harif, bu sebeplerden ötürü Cezayir'in ne ortak ne ara bulucu ne de baska bir rolde denkleme dahil olamayacagi görüsünü ifade etti.
Rusya'nin bölgeye nüfuzu için Cezayir'in gerekli olmadigini kaydeden Harif, "Moskova'nin, Fransa'nin Afrika'da biraktigi bosluklari doldurmaya dayali bir stratejisi var ve Afrika'daki bölgeleri ele geçirmek için birlik göndermek isteyecegini sanmiyorum. Bu nedenle Wagner gibi lojistik becerisiyle taninan ve disaridan herhangi bir destege ihtiyaç duymayan kuruluslari gönderiyor." ifadelerini kullandi.
- Çikar ve strateji farkliliklari
Cezayir'in güneyindeki Varakle Üniversitesinden siyaset bilimi profesörü Mahkuf Kahi ise iki ülkenin çikarlari ve stratejilerindeki farkliliklar nedeniyle bölgede bir Cezayir-Rusya koordinasyonundan söz etmenin mümkün olmadigini dile getirdi.
Kahi, "Rusya'nin çikarlari ile Cezayir'inkiler ayni degil. Iki ülke arasindaki stratejik iliskin Moskova'nin bölgedeki rolünü belirlemiyor. Rusya, Libya'da baskent Trablus'un mesruiyetini savunan Cezayir'in aksine Hafter'i destekliyor." dedi.
Kahi, Cezayir'in Libya'daki stratejisinin krizin diyalogla çözümüne dayandigini, Rusya'nin ise bir tarafi digerinin pahasina destekledigini ve silah destegi sagladigini aktardi.
Rusya'nin Mali'deki konumunun da muglakligini korudugunu söyleyen Kahi, Moskova'nin Mali'deki geçici hükümeti desteklemesine ragmen üst düzey Rus diplomatlarin ülkeyi ziyaret etmedigini animsatti.
Kahi buna ragmen Cezayir Disisleri Bakani'nin ilk darbeden bu yana Mali'yi birkaç kez ziyaret ettigini kaydetti.
Uluslararasi konularda uzman gazeteci Riza Senuf ise bölgede Cezayir ile Rusya koordinasyonun söz konusu edilemeyecegi görüsünü destekleyerek, Cezayir'in ne olursa olsun dis müdahaleleri reddettigine isaret etti.
Senuf, Cezayir'in her defasinda, uluslararasi yardimlara basvurmadan önce Sahel'deki krizlerin çözümü için ulusal mekanizmalarin etkinlestirilmesi çagrisinda bulundugunu hatirlatti.
Kaynak: AA
Afrika'da batida Atlantik Okyanusu'ndan doguda Kizildeniz'e uzanan ve Senegal, Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer, Nijerya, Çad, Sudan ve Eritre'yi kapsayan Sahel bölgesindeki Fransiz varligi bir süredir buradaki halklarin tepkisini çekiyor.
Mali'nin baskenti Bamako'da yaklasik 2 yildir cuma günleri düzenlenen gösterilerde, ülkedeki Fransiz güçlerinin ayrilmasi yönündeki talepler dile getiriliyor. Bu gösterilerde zaman zaman eylemcilerin Rus bayragi tasidigi ifade ediliyor.
Diger bir Sahel ülkesi Burkina Faso'da ise geçen hafta Kaya sehrindeki eylemciler, Nijer'e dogru ilerleyen Fransiz askeri konvoyunun geçisini engelledi.
Yerel basindaki haberlere göre, Fransiz askerlerinin terörist gruplara yardim ettigini düsünen bölge sakinleri, Fransiz askeri konvoyunun geçisine izin vermedi.
Kaya Belediye Baskani Laurent Kontogom'un aracilik yapmasina ragmen geçisine izin verilmeyen Fransiz konvoyu, geri çekilmek ve Kaya'ya yaklasik 5 kilometre uzakliktaki eski bir tas ocagina siginmak zorunda kaldi.
Sahel ülkeleri halklari arasinda Fransa'nin temel görevi olan terör örgütleriyle mücadelede basarisiz olduguna iliskin genel bir kanaatin yayildigi gözleniyor.
Bununla birlikte Paris'in "Afrika kitasinin servetini yagmalamakla suçlanan" nüfuzunu korumak için bölgede mümkün oldukça uzun süre kalmak adina "teröristleri destekledigine" iliskin süphelerin de arttigi ifade ediliyor.
Fransa, 2013 basinda Mali'deki "Serval" isimli askeri harekatin ardindan 1 Agustos 2014'te Sahel'de "Barkhane Operasyonu"nu baslatti. Fransa'nin bu operasyon kapsaminda Sahel bölgesindeki Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'da 5 bin 100 askeri bulunuyor.
- Bölgede Rusya'nin artan varligi
Fransa'nin Birlesmis Milletler Çok Boyutlu Entegre Istikrar Misyonu (MINUSCA) bünyesinde Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki (OAC) askeri varligini sona erdirme kararinin ardindan Rusya 2016'dan bu yana bu ülkede önemli bir oyuncu halini almaya basladi.
Moskova, 2019'dan bu yana Fransa'nin geleneksel nüfuz sahnesi olan Sahel ülkelerinde "Barkhane Operasyonu"nun imajinin çöküsünden yararlanarak birtakim ciddi atilimlarda bulundu.
Fransa ile Mali'deki geçis hükümeti arasinda yasanan gerilimin tirmanmasiyla son haftalarda Moskova ile Bamako arasindaki temaslar da artti.
Bu gelismelerle es zamanli olarak resmi olmayan bazi kaynaklarda, Mali hükümeti ile Rus parali asker gücü Wagner Grubu'nun bir güvenlik anlasmasi imzalanmasi kapsaminda ciddi müzakerelerin yürütüldügüne iliskin iddialar yer aldi.
- Cezayir'in Mali'ye destegi
Cezayir yönetimi, Mali'de Agustos 2020'de yasanan darbeden bu yana ülkeye ve halkina yönelik destegini ifade ederken Paris ile Bamako arasinda iliskilerde gerginlik yasandi.
Ülkenin "hassas dönemi" olarak degerlendirdigi bu zamanda Mali makamlarini ve halkini destekleyen Cezayir, darbenin ardindan tesis edilen geçis döneminin mümkün olan en kisa süreyle kisitli kalmasi çagrisinda bulundu.
Mali ve Cezayir'in Fransa ile iliskileri, Fransa Cumhurbaskani Emmanuel Macron'un açiklamalari nedeniyle benzeri görülmemis gerilemeye tanik oldu.
Macron'un 2 Ekim'de Le Monde gazetesinde yayimlanan "Cezayir'in sömürge tarihini Fransa nefreti üzerine insa ettigi" seklindeki sözleri ülkede hem resmi hem sivil kanattan tepkiyle karsilandi.
Cezayir yönetimi, açiklamalarin ardindan 3 Ekim'de hava sahasini Fransiz askeri uçaklarina kapatti ve ardindan Cezayir'in Paris Büyükelçisi Muhammed Anter Davud'u istisare için ivedilikle ülkeye çagirdi.
Son olarak Fransa Disisleri Bakani Jean-Yves Le Drian 8 Aralik'ta gerçeklestirdigi ziyaretinde ülkesinin Cezayir ile aralarindaki buzlari eritmeyi ve yanlis anlasilmayi ortadan kaldirmayi arzuladigini açikladi.
Öte yandan Fransa Cumhurbaskani Macron'un Mali hükümetini hedef alan sözleri de iki ülke arasinda gerilime yol açti.
Fransa'nin Bamako Büyükelçisi M. Joel Meyer 6 Ekim'de Macron'un Mali hükümetine yönelik sözleri nedeniyle Mali Disisleri Bakanligina çagrildi.
- Mali-Rusya diplomatik faaliyetleri
Cezayir ve Mali'nin Fransa ile iliskilerinin kötülesmesi, Rusya'nin Mali geçis hükümetine yönelik diplomatik destegiyle denk düsüyor.
Fransa'nin Wagner parali askerleriyle bir anlasma imzalamasi halinde Mali hükümetine yönelik yaptirim uygulayacagina iliskin baski ve tehditlerine ragmen Bamako, Moskova ile diplomatik faaliyetlerini yogunlastirdi. Mali Disisleri Bakani Abdoulaye Diop 11 Kasim'da Moskova'yi ziyaret etti, 23 Kasim'da ise Diop Rusya'nin Bamako Büyükelçisini kabul etti.
Diop, Rus mevkidasi Sergey Lavrov ile gerçeklestirdigi basin toplantisinda, "Ülkemiz ne zaman zor bir durumla karsi karsiya kalsa Rusya yanimizda oldu, bize yardim etti ve destekledi. Su anda çok zor ve karmasik bir durumdan geçiyoruz, bu yüzden dostlarimizdan yardim isteyebiliriz." ifadelerini kullandi.
Sahel'de Fransa'ya karsi tepkiler artarken bölgedeki dengelerin degisimi için Moskova ile Cezayir arasindaki istisnai stratejik ortakligin kullanilmasinin ihtimal dahilinde olup olamayacagi akillara geliyor.
- Üçlü koalisyon ihtimali
Cezayir ve Rusya'nin, Fransa'nin aksine Mali'deki geçis hükümetine yönelik tutumlarinin uyumu, 1960'lardan bu yana istisnai stratejik bir iliski içinde olan Cezayir ile Moskova arasinda yakinlasma ya da koordinasyon olasiliginin kapisini araliyor.
Sahel'de Cezayir'in karsilamasiyla muhtemel bir Rus varligi yaklasimina iliskin söylemler mantiga yakin görünse de iki ülkenin dis politika seçimleri bu söylemlerin tam tersine isaret ediyor.
Siyasi isler uzmani Ekrem Harif, AA muhabirine yaptigi açiklamada, "Cezayir-Rus yakinlasmasi, Afrika'nin Fransiz nüfuzundan kurtulma yolu olabilir ancak Cezayir-Wagner-Mali üçlü koalisyonunun olusmasi pek olasi degil." degerlendirmesinde bulundu.
"Sahel ya da Mali'de Rus varligindan söz edemeyiz, çünkü bahse mevzu olan Wagner grubu Rusya'yi resmi olarak temsil etmiyor." diyen Harif, Libya'da mesru otoriteye karsi savasan ülkenin dogusundaki gayrimesru silahli milislerin lideri Halife Hafter yaninda savastigi için Wagner'in, Libya krizinde Cezayir'e neredeyse düsman oldugunu söyledi.
Harif, bu sebeplerden ötürü Cezayir'in ne ortak ne ara bulucu ne de baska bir rolde denkleme dahil olamayacagi görüsünü ifade etti.
Rusya'nin bölgeye nüfuzu için Cezayir'in gerekli olmadigini kaydeden Harif, "Moskova'nin, Fransa'nin Afrika'da biraktigi bosluklari doldurmaya dayali bir stratejisi var ve Afrika'daki bölgeleri ele geçirmek için birlik göndermek isteyecegini sanmiyorum. Bu nedenle Wagner gibi lojistik becerisiyle taninan ve disaridan herhangi bir destege ihtiyaç duymayan kuruluslari gönderiyor." ifadelerini kullandi.
- Çikar ve strateji farkliliklari
Cezayir'in güneyindeki Varakle Üniversitesinden siyaset bilimi profesörü Mahkuf Kahi ise iki ülkenin çikarlari ve stratejilerindeki farkliliklar nedeniyle bölgede bir Cezayir-Rusya koordinasyonundan söz etmenin mümkün olmadigini dile getirdi.
Kahi, "Rusya'nin çikarlari ile Cezayir'inkiler ayni degil. Iki ülke arasindaki stratejik iliskin Moskova'nin bölgedeki rolünü belirlemiyor. Rusya, Libya'da baskent Trablus'un mesruiyetini savunan Cezayir'in aksine Hafter'i destekliyor." dedi.
Kahi, Cezayir'in Libya'daki stratejisinin krizin diyalogla çözümüne dayandigini, Rusya'nin ise bir tarafi digerinin pahasina destekledigini ve silah destegi sagladigini aktardi.
Rusya'nin Mali'deki konumunun da muglakligini korudugunu söyleyen Kahi, Moskova'nin Mali'deki geçici hükümeti desteklemesine ragmen üst düzey Rus diplomatlarin ülkeyi ziyaret etmedigini animsatti.
Kahi buna ragmen Cezayir Disisleri Bakani'nin ilk darbeden bu yana Mali'yi birkaç kez ziyaret ettigini kaydetti.
Uluslararasi konularda uzman gazeteci Riza Senuf ise bölgede Cezayir ile Rusya koordinasyonun söz konusu edilemeyecegi görüsünü destekleyerek, Cezayir'in ne olursa olsun dis müdahaleleri reddettigine isaret etti.
Senuf, Cezayir'in her defasinda, uluslararasi yardimlara basvurmadan önce Sahel'deki krizlerin çözümü için ulusal mekanizmalarin etkinlestirilmesi çagrisinda bulundugunu hatirlatti.