Doguda Kar Örtülü Günler Azaliyor

Küresel iklim degisikligi baglaminda bir bölgedeki yagis miktari kadar yagis türü de önemli oldugunu vurgulayan uzmanlar, özellikle kar seklindeki yagislar kullanilabilir su temini ve akarsu rejimlerinin düzenliligi basta olmak üzere birçok açidan hayati önem tasidigi vurgulandi. Atatürk Üniversitesi Dogu Cografya Dergisi’nde Prof. Dr. Murat Karabulut ve Ars. Gör. Dr. Muhammet Topuz tarafindan yapilan arastirmada ve kaleme alinan makalede bu anlamda önemli bulgular ve degerlendirmeler de gözler önüne serdi.

Arastirmada iki yöntem kullanildi

Türkiye’de kar yagisinin en çok Dogu Anadolu Bölgesi’nde görülmekle birlikte en güçlü akarsularin bir kismi da bu bölgede yer aldigi ifade edilen arastirmayla ilgili makalede, “Bu bakimdan çalismada amaç; Dogu Anadolu Bölgesi’nde uzun yillar (1970-2020) aylik kar örtülü gün sayisi ve kar yagisli günler sayisinda azalma veya artma egiliminin olup olmadigini Mann-Kendall Trend Analizi yöntemiyle degerlendirmek ve kar yagisli günler ile kar örtülü günler sayisinda bir iliskinin olup olmadigini Pearson Korelasyon Yöntemi ile sinamaktir. Bunun için Meteoroloji Genel Müdürlügü (MGM)’nden Malatya, Mus, Tunceli, Van, Elazig, Erzincan, Bingöl, Erzurum, Bitlis, Hakkâri, Agri, Igdir, Kars, Ardahan meteoroloji istasyonlarina ait uzun yillar (1970-2020) aylik kar örtülü gün sayisi ve kar yagisli günler sayisi verileri ile Mann-Kendall Trend Analizi yöntemi ve Pearson Korelasyon Yöntemi kullanilmistir.” denildi.

Iller bazinda degiskenlik var

Yillik kar örtülü gün sayisindaki degisimlerin tamaminin azalma egiliminde oldugu ve bunlardan büyük bir bölümünün istatistiksel açidan % 95 güven araliginda anlamli oldugunun görüldügü belirtilen arastirmada, daha sonra su ifadeler kullanildi, “Kar yagisli günler sayisindaki degisimlerin kar örtülü gün sayisina göre çesitli oldugu; azalislarin yani sira artislarin da varligi dikkati çeker. Özellikle Kars ve Mus istasyonlarinin kar yagisli günler sayisinda anlamli artisa sahip olmasi, analizlerde karsilasilan tek örnektir. Anlamli azalmalarin Malatya’dan baslayarak Mus’a kadar bir hat üzerinde görülmesi de ayrica dikkat çekicidir. Onun disinda diger illerde anlamli olmayan artis ve azalis egilimleri görülmektedir. Istasyonlarin ve periyotlarin büyük bölümünde kar örtülü gün ve kar yagisli günler arasinda istatistiksel açidan anlamli, orta düzeyde ve pozitif bir iliski oldugu tespit edilmistir.”

Kart örtülü günlerde ve yagislarda azalma var

Iklim degisikliginin Türkiye’deki en önemli su kaynaklarinin bulundugu Dogu Anadolu Bölgesi’nde, kar yagisina iliskin iki parametredeki etkisini ortaya koymak için yapilan çalismada, aylik, mevsimlik ve yillik periyotlarda genel olarak gerek kar örtülü gün gerekse de kar yagisli günler sayilarinda, azalma egiliminin hakim oldugunun söylenebilecegi vurgulanarak söyle devam edildi “ MGM’nin resmi internet sayfasinda yer alan ikinci bir raporda, 1950-2010 yillari arasinda özellikle 1975 yilindan itibaren Türkiye geneli istasyonlarin ve Firat Havzasi’ndaki 6 istasyonun yillik ortalama kar örtülü gün sayilarinin 5’er yillik ortalamalarina bakildiginda Firat Havzasi’nda kar örtülü gün sayisinda bir düsüsün oldugu belirtilmektedir. Rapor ve yapilan bu çalisma kiyaslandiginda yil araliklari uyusmasa da raporda düsüs egiliminin varliginin belirtilmesi, çalisma bulgusu ile örtüsmektedir.”

“Bölgede kuraklik egilimi var”

Ayni raporda 1970’li yillardan sonra yillik ortalama kar yagisi miktarinda Türkiye yillik ortalama kar yagisi miktarina göre bir azalmanin oldugu belirtildigi anlatilarak, “Kar örtülü gün sayisinda da yine 1975 sonrasi düsüs oldugu vurgulanmistir. Dogu Anadolu Bölgesi’nin mevsimlik kuraklik analizinin yapildigi diger bir çalismada, Mus, Agri, Erzurum ve Erzincan illerinde belli mevsimlerde derinlesen genel bir kuraklik egiliminin oldugu; Malatya, Elazig, Tunceli, Van ve Kars illerinde ise ciddi kuraklik egilimlerinin yasandigi tespit edilmistir. Ayrica Bingöl, Bitlis, Hakkâri ve Igdir’da nemlilik egiliminde artis gözlenirken; Ardahan’da sonbaharda kuraklik egilimine karsin ilkbahar ve yaz mevsimlerinde nemlilik egilimi görülmüstür.” denildi.

“Kis yagislari sonbahara kaymaya basladi”

Kar yagisli gün ve kar örtülü günler sayilarinda meydana gelen egilimler, su potansiyeli açisindan oldukça yüksek ancak iklim degisikligi açisindan oldukça hassas Dogu Anadolu Bölgesi’nde genelde azalma yönünde oldugu belirtilen arastirmada, “Kar yagisli günler ile kar örtülü gün sayilari genelde pozitif iliskiye sahiptir. Iklim degisikliginin bölgesel etkilerinin daha net belirlenebilmesi adina, veri süresinin geriye dogru uzatilmasina ek olarak, minimum, ortalama, ortalama yeni eklenen kar yüksekliklerine, maksimum, minimum ve ortalama sicakliklarin etkilerinin bir arada degerlendirilebilecegi bir yöntemle yapilacak çalismalar faydali olacaktir. Kar örtülü günler ve kar yagisli günler sayisinda istasyonlarin ve periyotlarin büyük çogunlugunda orta düzeyde, pozitif ve anlamli iliskilerin oldugu görülür. Özellikle sonbahar mevsimi için bu iliski oldukça güçlenmektedir. Bu durumun ise büyük oranda mevsimsel kayma olarak nitelendirilen kis yagislarinin sonbahara kaymasi nedeniyle oldugu düsünülmektedir.” ifadeleri kullanildi.