1 Agustos Itibari Ile Içecek Ambalajlarinda Depozito Logosu Mecburi Olacak
Emine Erdogan’in öncülügünde Çevre, Sehircilik ve Iklim Degisikligi Bakanligi’nca 2017’de baslatilan Sifir Atik Projesi dünyaya örnek oldu. Dün BM’nin özel davetlisi olarak BM Genel Kurulu’nda konusan ilk Türk Cumhurbaskani esi olan Emine Erdogan, 5 sene önce Türkiye’de baslatilan ve bütün dünyaya yayilan sifir atik projesi ile büyük dönüsümler baslatabileceginin görüldügünü vurguladi. Türkiye 1 Agustos 2023 itibari ile depozitolu içecek uygulamasi ile sifir atikta yeni bir döneme giriyor. 1 Agustos itibari ile depozito logolu içecek ambalaji zorunlu olacak ve sisteme tam geçis 1 Ocak 2024 olacak.
Erdogan, BM Genel Kurulu’ndaki Sifir Atik Özel Oturumu’nda, iklim ve çevre sorununda dünyada adil dagilim ilkesine dayali hakkaniyetli bir sisteme ihtiyaç oldugunu söyledi.
Simdiye kadar BM Genel Kurulu’nda konusan ilk Türk Cumhurbaskani esi olan Emine Erdogan, 5 sene önce Türkiye’de baslattiklari ve bütün dünyaya yayilan sifir atik projesi ile büyük dönüsümler baslatabileceklerini gösterdiklerine isaret ederek, proje kapsaminda geri kazanilan milyonlarca atik ile 650 milyon ton hammadde tasarrufu saglandigini ve 4 milyon ton sera gazi saliniminin önlendigini vurguladi.
BM Genel Sekreteri Guterres, "Ülkeler, ulusal düzeyde Emine Erdogan’in öncülügünde Türkiye’nin yürüttügü Sifir Atik projesi gibi örneklerden ilham almali. Bu baglamda, Sifir Atik alaninda seçkin kisilerden olusacak bir Danisma Kurulu’nu kuracagimi duyurmaktan memnuniyet duyuyorum. Hanimefendi Emine Erdogan’a da bu kurulun baskanligini yapmayi kabul ettigi için tesekkürlerimi sunuyorum." açiklamasinda bulundu.
Türkiye sifir atik projesi ile tüm dünyaya örnek olurken 1 Agustos itibari ile içecek ambalajlarinda zorunlu depozito sitemi ile sifir atik hedefine çok daha fazla yaklasacak.
Tüm dünyada 2020 yilinda 1,292 milyar litre ambalajli içecek tüketildi. Her yil denizlere ve okyanuslara 4,8 ile 12,7 milyon ton arasinda plastik atiliyor. Atiklarin dogal yasama ve iklim üzerindeki büyük etkileri tüm dünyanin en önemli gündemleri arasinda. Geri Dönüsümcüler ve Geri Kazanimcilar Dernegi (GEKADER) verilerine göre Türkiye’de 4 kisilik bir aile kisi basi günlük 1 kilo civarinda geri dönüstürülebilir atik olusturuyor yani ayda 120 kilo. Kaba hesapla ülke genelinde aylik 2,3 milyon ton geri dönüstürülebilir atik olusturuyoruz. Geri dönüsüm için büyük basari elde eden depozito uygulamalari yakin bir zamanda ülkemizde de zorunlu olacak.
Kisa vadede hedef 25 milyar içecek ambalajini geri dönüstürmek
Su anda Türkiye’de geri dönüstürülebilir atiklardan her 10 alüminyum içecek kutusunun 5’i pet siseni 3’ü ve camin 1’i geri dönüstürülüyor. Yeni uygulama ile amaç ilk asamada yaklasik 50 milyar içecek ambalajinin yüzde 50’nin geri dönüstürülmesinin saglamak.
1 Agustos 2023 tarihinden itibaren içecek ambalajlari üzerinde logo mecburi olacak
Türkiye Çevre Ajansi’nin (TÜÇA) 30.12.2022 tarihli ‘Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi Uygulamalari’na iliskin duyurusuna göre 1 Agustos 2023 tarihinden itibaren içecek ambalajlari üzerinde ‘Depozito Yönetim Sistemi Isareti zorunlu olacak. Agustos itibari ile bu etikete sahip olmayan içecekler satilamayacak. Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi, kanunen 1.1.2024 tarihinden itibaren devreye girecek. Çevre, Sehircilik ve Iklim Degisikligi Bakani Murat Kurum, ocak ayinda yaptigi açiklamasinda tek kullanimlik içecek ambalajlarinin dönüstürülerek ekonomiye kazandirilmasi için hazirlanan Depozito Yönetim Sistemini, bu yil içerisinde tamamlayip, 2024 itibariyla da zorunlu hale getireceklerini söylemisti.
Uygulama ile Türkiye’de de ilk etapta insani tüketim amaçli içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanilan cam, PET türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapilmis olan tek kullanimlik satis ambalajlari kapsama alinacak. Farkli ülkelerde farkli kategorilerin zamanla sisteme eklendigi görülüyor.
Depozito Yönetim Sistemi (DYS) ile ambalajlarin fiyati üzerine ilave bir bedel konularak, atiklarin kontrolsüz ve gelisi güzel atilmasi yerine tüketicilerin de katilimiyla kontrollü, sistemli bir sekilde toplanmasini saglamak ve ilk bastaki ödenen bedelin tüketiciye iade edilmesi esasina dayaniyor. Sistem, merkezi bir yapi üzerinden yani Türkiye Çevre Ajansi tarafindan yönetilecek.
Geri iade ile çevre ve ekonomi kazanacak
Bu yil itibariyla 2 bin depozito iade makinesi, 5 bin depozito toplama noktasiyla, en az 7 bin noktada hizmet verecek.
Tüketicilerden gelen bos ambalajlarin teslim alindigi ve depozito bedellerinin iade edildigi noktalarda Depozito Iade Makine’leri olacak. Makineler, ambalajlari ayristirarak alacak. Depozitolu bos ambalajlar geri dönüsüm tesislerine teslim edilecek. Sistem dahilinde geri dönüsümü saglanan malzemelerin türü ve miktarina göre belirlenen hurda geliri de sisteme aktarilacak.
Depozito Iade Makineleri’ne tükettigi ürünü getiren tüketiciler, iade islemini yaptiklarinda cep telefonu uygulamasina alisveris puani aktarilacak. Bu puanlari alisverislerinde kullanabilecekler. Depozito bedelinin alisveris puani olarak geri iadesi konusunda genç, orta, yasli her kesime, her sarta uygun opsiyon planlaniyor.
Binlerce insana istihdam
Uygulama ile 37 bin ton sera gazi emisyonu azaltilirken, 1,3 milyar kilowatsaat enerji, 3,6 milyon varil petrolden tasarruf saglanacak. Proje kapsaminda, 20 yillik süreçte 100 milyar lira tasarruf ve 20 bin vatandasa da dogrudan istihdam alani açilacak.
Sistemin bel kemigi taklit edilemez ’logo’
Sistemin bel kemigini ise tek kullanimlik içecek ambalajlarinin etiketlerindeki barkod olusturacak. Bu isaretin basiminda özel ve yüksek güvenlikli mürekkep kullanilacak. Böylece sahtecilik ve kayit disiligin da önüne geçilecek.
Sisteme dahil içeceklerin etiket veya ambalajlarina, depozito programina dahil olduklarini gösteren bir Türkiye Depozito Yönetim Sistemi sembolü eklenecek. Depozito tasiyan içeceklerin etiketlerindeki veya kutularindaki depozito sembolleri özel ve kopyalanmasi güç bir mürekkeple basilacak. Özel güvenlikli mürekkep kullanilarak basilan ‘Depozito Sembolü’nü tasiyan etiketler zorunlu olacak.
Depozito Yönetim Sistemi (DYS) Logosu’nun ambalajlar üzerine uygulamasinda kullanilan güvenlik mürekkebinin sahtesinin üretilmesi söz konusu degil. Güvenlik mürekkebi sahip oldugu ayristirici özellikler sayesinde özel cihazlarla kontrol edildiginde, içecek ambalajinin üstündeki DYS logosunun Depozito Sistemi özel mürekkebi tasiyip tasimadigi anlasilabiliyor. Mürekkep projeye özel tasarlandigi için piyasadan dogrudan veya dolayli yöntemler ile temin edilmesi mümkün degil. Sadece yetki belgesine sahip ambalaj ve etiket üreticileri bu mürekkebi kullanma hakkina sahip.
Mürekkep tasarimi, üretim asamalari ve mürekkebin dagitilmasi ile kullanilmasi, kisaca tüm tedarik zincirinde çok az sayida kurum yetkili. Logo üzerinde kullanilan Güvenlikli Mürekkep ayni zamanda tersine mühendislik yollariyla da yeniden üretilemez özellikte.