Türkiye'de Bir Örnegi Yok
‘Hilal’ ve ‘Nal’a benzeyen Türkiye neredeyse bir örnegi olmayan, Osmanli döneminde kadin hapishanesi olarak kullanilan yaklasik 200 yillik Gemli Tabya, gözler önünde yok oluyor.
Gemli Tabya’nin biran evvel koruma altina alinmasina gerektigini ifade eden Tarihçi Prof. Dr. Yasar Kop, “Kars’ta 46 tabyanin oldugunu biliyoruz. Bunlarin hepsinin isimleri belli, 46 tabyadan maalesef günümüze ulasan 24 tabya var. Bu 24 tabyanin 12’si askeriyenin sinirlari içerisinde ve suan için disarida bulunan toplam 10 tabyadan bahsetmek mümkün. 10 tabyanin 5’i dimdik ayakta ve neredeyse Türkiye’de rakibi olmayacak kadar güzide mekanlar. Bunlardan birisi Karadag Tabya, bir digeri Arap Baba Tabyasi, bir digeri Kerim Pasa Tabyasi ki; Gemli Tabya, bir digeri Süvari Tabya ve bir digeri de Kanli Tabya, bunlardan 2’si turizme kazandirildi” dedi.
“Türkiye’de bir örnegi yok”
Türkiye’de ilk örnegini gördügümüz Peynir Müzesi Süvari Tabya’nin oldugu yerde, Kafkas Harp Müzesi ise Kanli Tabya olarak adlandirilan mekanla sabitlestigine dikkat çeken Prof. Dr. Kop, “Onlardan bir degeri de Gemli Tabya diger ismiyle Kerim Pasa Tabyasi, Gemli Tabya 1854 yilinda yapiliyor. 1853-1856 Kirim Harbi esnasindaki o mücadelenin oldugu dönemde yapiliyor. Iyi ki yapilmis, toplam 4,5 ay süren Kars Savunmasi’nda çok önemli rolü olan bir tabya, bu tabyanin en büyük özelligi at nali seklinde bir toprak mevzisi var. Bir kislasi var, kendisi hilal seklinde o yüzden Gemli Tabya, Osmanli devletinin son döneminde kadinlar için bir hapishane olarak kullanilmis. Özellikle söyle dönüp baktigimizda ismi geçen tabyalar arasinda Korgan dedigimiz ter mevcut, nedir bu? Bu ates edebilecek delikli mazgallarin yapildigi bir yer. Elbette makineli tüfe yuvalari var. Bunun için nadir bir yer. Sekil itibariyle de Türkiye Cumhuriyeti sinirlari içerisinde bir muadilinin olmadigi tabya” diye konustu.
“Butik Otel yapilacakti”
Gemli Tabya’nin butik otel olarak projesinin hazir olduguna dikkat çeken Prof. Dr. Yasar Kop, “2018 yilinda yapilan bir çalismayla burasinin turizme kazandirilmasi düsünüldü. Hatta plan, projesi yapildi. Oda sayisi belliydi. Toplam 12 oda çikariliyordu. Burada ki maksadimiz nasil ki, Süvari Tabya’nin, nasil ki, Kanli Tabya’nin turizme kazandirildigi gibi buranin da turizme kazandirilmasi, önceden askeri bölge içerisinde oldugu için orasi sapasaglam kalabilmisti. Maalesef suan askeri bölge disinda kalan bu yerin gittikçe tahrip edilmesi, duvarlarinin, küçük bir tasinin hazine avcilarinin islem yeri olmasindan dolayi çok garip ve köhne bir halde, burasi yikilmadan, burasi yok olmadan diger muadilleri gibi turizme kazandirilmasi gerekmektedir diye düsünüyorum. Insallah bu Kars adina, yöre adina, bölge adina, hepsinden önemlisi tarih adina layik oldugu sekilde korunur, muhafaza edilir” seklinde konustu.
Öte yandan Dereiçi Kanyonu’nun kusbasi gören, Kars Kalesi yolu üzerinde bulunan Gemli Tabya, her geçen gün biraz daha yikiliyor. Içerisi hayvan barinagi olarak kullanilan tabya, define avcilari tarafindan da kazilarak tahrip ediliyor. Tabya’nin biran evvel koruma altina alinmasi bekleniyor.